Chất vấn tại UBTVQH là cần thiết để kịp thời điều chỉnh những vấn đề bức xúc phát sinh

      ĐBQH LÊ THỊ NGA (PHÓ CHỦ NHIỆM UB TƯ PHÁP): Chất vấn tại các phiên họp của UBTVQH sẽ có sức nặng hơn chất vấn của từng đại biểu

      Trong quá trình đổi mới phương thức làm việc nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của QH thì nhiều ĐBQH đã có ý kiến đề nghị QH nên tiến hành chất vấn tại các cơ quan của QH. Mặc dù chưa có tiền lệ trong việc trả lời chất vấn tại các phiên họp của UBTVQH, nhưng trên thực tế để thực hiện chức năng giám sát, UBTVQH cũng đã mời đại diện các cơ quan hữu quan đến báo cáo những vấn đề mà cử tri bức xúc hoặc vấn đề mà UBTVQH quan tâm, cũng có sự trao đổi, thảo luận giữa hai bên. Như vậy về mặt hình thức thì không gọi là chất vấn và trả lời chất vấn nhưng về bản chất, nội dung hoạt động này đã được tiến hành trong các phiên họp của UBTVQH rồi. Tương tự như vậy, HĐDT và các UB của QH cũng đã có những hoạt động này, nhất là khi thực hiện các giám sát theo chuyên đề.

      Việc UBTVQH tổ chức chất vấn như vậy, xét ở một góc độ nhất định cũng sẽ có sức nặng hơn là các chất vấn của từng đại biểu. Đây là điểm cần được phát huy nhằm huy động sức mạnh tập thể của UBTVQH, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của các cơ quan chịu sự giám sát vì về cơ bản UBTVQH có bộ máy giúp việc tương đối hoàn thiện so với bộ máy giúp việc của từng ĐBQH nên việc theo dõi kết quả trả lời chất vấn cũng sẽ hiệu quả hơn. Về phương diện người bị chất vấn thì việc trả lời chất vấn trước 18 thành viên của UBTVQH có lẽ sẽ đỡ bị áp lực hơn là việc trả lời chất vấn trước gần 500 ĐBQH và lại được truyền hình trực tiếp cho hàng triệu cử tri theo dõi. Mặt khác, trước khi chất vấn về một vấn đề, UBTVQH có văn bản nêu nội dung chất vấn trước nên người trả lời chất vấn cũng sẽ có thời gian để huy động bộ máy giúp việc chuẩn bị kỹ về nội dung trả lời. Như vậy cũng có nghĩa là vấn đề sẽ được đề cập sâu hơn, có chất lượng hơn.

      Tuy nhiên, hình thức này cũng bộc lộ một số hạn chế. Khi chất vấn trên hội trường, nếu Bộ trưởng trả lời chất vấn của ĐB không thỏa đáng sẽ tạo nên một luồng phản ứng lan tỏa trong các đại biểu khác khiến họ có thể ngay lập tức lên tiếng về vấn đề đó mặc dù trước đó có khi họ cũng không có ý định chất vấn Bộ trưởng. Nếu vài chục đại biểu cùng lên tiếng về một vấn đề và truy vấn trách nhiệm của Bộ trưởng thì rõ ràng sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp trong QH. Còn nếu trường hợp này diễn ra tại phiên họp của UBTVQH thì tất nhiên tính chất gay cấn sẽ không thể bằng tại phiên họp toàn thể của QH vì số lượng thành viên UBTVQH ít. Ở đây yếu tố tập thể của số lượng ĐB là hết sức quan trọng. So sánh như vậy để thấy rằng mỗi hình thức chất vấn đều có những điểm mạnh của nó và QH nên tiến hành song song cả hai hình thức này để tạo ra sức mạnh tổng hợp, linh hoạt và hiệu quả cho hoạt động của cả bên giám sát cũng như bên chịu sự giám sát. Tôi cũng cho rằng khi Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và các thành viên Chính phủ đến giải trình tại phiên họp UBTVQH hoặc HĐDT và các UB của QH thì cũng nên được truyền hình trực tiếp để cử tri có thể theo dõi giống như các phiên chất vấn của ĐBQH tại kỳ họp.

      ĐBQH NGUYỄN THỊ NGUYỆT HƯỜNG (UỶ VIÊN UB KINH TẾ): Chất vấn tại UBTVQH là cần thiết

      Hiện nay, QH mới chỉ thực hiện chất vấn các thành viên Chính phủ tại các phiên họp toàn thể về những vấn đề nóng, bức xúc mà cử tri và dư luận xã hội quan tâm. Tuy nhiên, thời gian dành cho hoạt động này chưa nhiều, mỗi năm chỉ tiến hành hai lần nên nhiều vấn đề bức xúc của cử tri vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng. Theo tôi, việc tổ chức chất vấn các thành viên Chính phủ ngay tại phiên họp thường kỳ của UBTVQH là rất cần thiết để QH có thể kịp thời điều chỉnh những vấn đề phức tạp phát sinh trong đời sống hoặc có ý kiến về những vấn đề còn vướng mắc trong công tác quản lý của bộ máy hành pháp...

      Tổ chức chất vấn thành viên Chính phủ như vậy cũng sẽ tạo ra môi trường và động lực thúc đẩy các thành viên Chính phủ xử lý các vấn đề bức xúc của XH nhanh chóng và hiệu quả hơn. Qua đó có thể đánh giá được năng lực, trình độ và trách nhiệm của các thành viên Chính phủ, bảo đảm tính hiệu quả và thực chất hơn trong việc giám sát của QH đối với hoạt động điều hành, quản lý của các Bộ, ngành do vấn đề được nhắc lại và giám sát việc thực hiện thường xuyên hơn. Hoạt động này cũng sẽ tăng cường sự gắn bó, hợp tác chặt chẽ giữa các Bộ, ngành của Chính phủ với các cơ quan của QH trên cơ sở cùng tập trung giải quyết những vấn đề mà toàn XH quan tâm. Thông qua chất vấn tại phiên họp của UBTVQH có thể nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các Bộ, ngành của Chính phủ.

      Tuy nhiên, vì QH nước ta chưa có tiền lệ về việc tổ chức chất vấn thành viên Chính phủ tại phiên họp của UBTVQH nên QH cũng cần phải xem xét những nguyên tắc cơ bản nhằm bảo đảm tính hiệu quả và chất lượng của các chất vấn; Làm rõ trách nhiệm của cả người chất vấn và người trả lời chất vấn; Các phiên chất vấn này cũng nên được truyền hình trực tiếp để cử tri có thể quan tâm theo dõi và qua đó đánh giá được trách nhiệm của các thành viên Chính phủ. Hậu chất vấn cũng là vấn đề cần phải được xem xét và quy định rõ. Vì thực tế các phiên chất vấn tại phiên họp toàn thể của QH dù đã tạo được hiệu ứng xã hội rất tốt nhưng việc thực hiện các cam kết và lời hứa của người bị chất vấn vẫn còn nhiều hạn chế. Tôi tin rằng một chế tài rõ ràng và đủ mạnh chắc chắn sẽ làm cho chất lượng xử lý các vấn đề nêu ra khi chất vấn tại hội trường cũng như tại các phiên họp thường kỳ của UBTVQH sẽ rất khả quan.

      ĐBQH NGUYỄN NGỌC ĐÀO (UỶ VIÊN UB PHÁP LUẬT): Nên yêu cầu Thủ tướng hoặc Phó thủ tướng báo cáo, giải trình tại phiên họp thường kỳ của UBTVQH

      UBTVQH là cơ quan thường trực của QH giữa hai kỳ họp. Nếu đặt vấn đề chất vấn các thành viên Chính phủ thì theo tôi có hai cách hiểu. Thứ nhất là nếu hiểu theo Luật thì đó là quyền của UBTVQH thay mặt QH giữa hai kỳ họp. Thứ hai là UBTVQH cho dù là cơ quan thường trực của QH nhưng cũng chỉ là thiểu số (18/493 ĐBQH), QH mới là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất chứ không phải là UBTVQH. Như vậy thì nội dung chất vấn, những kết luận sau khi chất vấn, những người được mời đến chất vấn và giám sát hậu chất vấn như thế nào là những vấn đề hết sức quan trọng.

      Theo tôi, hợp lý hơn cả là trong các phiên họp thường kỳ, UBTVQH yêu cầu Thủ tướng hoặc Thủ tướng có thể ủy quyền cho các Phó thủ tướng báo cáo trước UBTVQH những vấn đề mà UBTVQH quan tâm và phải có yêu cầu trước. Khi các thành viên Chính phủ báo cáo thì UBTVQH có quyền đặt ra những câu hỏi đề nghị giải trình, làm rõ. Thực chất đây cũng là chất vấn nhưng về hình thức thì chỉ nên coi đó là hoạt động báo cáo tình hình điều hành, quản lý xã hội ở cấp Thủ tướng hoặc Phó thủ tướng thôi. Còn các thành viên Chính phủ khác có thể báo cáo trước UBTVQH về những vấn đề mà UBTVQH đang giám sát có liên quan đến lĩnh vực mà thành viên đó quản lý, điều hành; Hoặc khi UBTVQH cho ý kiến về các dự án Luật cũng có thể yêu cầu thành viên Chính phủ đến giải trình về những vấn đề xoay quanh dự án Luật đó hoặc khi công tác quản lý của các Bộ trưởng để xảy ra sai phạm ảnh hưởng đến đời sống XH. Nên để việc làm này diễn ra thường kỳ tại các phiên họp của UBTVQH dưới dạng báo cáo thôi, vẫn mang tính chất chất vấn nhưng không phải là chất vấn mang tính pháp quy như là chất vấn của ĐBQH tại các phiên họp toàn thể.