DỰ ÁN LUẬT SỬA ĐỔI, BỔ SUNG MỘT SỐ ĐIỀU CỦA LUẬT SỞ HỮU TRÍ TUỆ ĐỦ ĐIỀU KIỆN TRÌNH QUỐC HỘI

Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt trình bày Tờ trình của của Chính phủ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; nghe báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội và tiến hành thảo luận về nội dung này.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ

Điều hành nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Luật Sở hữu trí tuệ có phạm vi điều chỉnh rộng, nội dung chuyên môn sâu, phức tạp. Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội dành nhiều thời gian để thảo luận về dự án luật này. Trong đó, xem xét hồ sơ dự án Luật có đủ điều kiện trình Quốc hội; phạm vi đối tượng điều chỉnh của luật, các vấn đề Chính phủ xin ý kiến, sự phù hợp của nội dung dự thảo Luật với chủ trương, đường lối của Đảng, tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất của dự thảo Luật với hệ thống pháp luật và tương thích với điều ước quốc tế có liên quan, tính khả thi của các quy định trên thực tế đáp ứng yêu cầu đổi mới sáng tạo, thúc đẩy phát triển.

Không tán thành việc đổi tên dự án Luật

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 93 điều (trong đó bổ sung 12 điều, sửa đổi 81 điều) và bãi bỏ 01 điều, nâng tổng số điều của Luật Sở hữu trí tuệ sau khi sửa đổi lên 233 điều, thuộc 7 nhóm chính sách đã được thông qua.

Với lý do số lượng sửa đổi, bổ sung là 93 điều trên tổng số 222 điều (chiếm 41%) và việc bổ sung nhiều nội dung, số lượng các điều dẫn chiếu lớn dẫn đến không thuận lợi cho việc phổ biến, tuyên truyền và áp dụng pháp luật trong thực tiễn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, Chính phủ trình Quốc hội xem xét việc đổi tên dự án “Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ” thành “Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi)”.

Ngoài ra, Chính phủ cũng xin ý kiến về quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước và quy định về xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ do còn ý kiến khác nhau.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật

Trình bày Báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật tán thành việc sửa đổi Luật với các lý do như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Các tài liệu trong Hồ sơ dự án Luật đã bảo đảm theo yêu cầu quy định tại Điều 64 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Pháp luật không nhất trí với đề xuất tên gọi của Luật là Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi) vì đề nghị sửa đổi tên gọi của Luật không thuyết phục. Với 07 chính sách được thể hiện trong dự thảo Luật, quá trình thẩm tra đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh và thẩm định đều thống nhất tên gọi là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Nếu thay đổi tên gọi thành Luật sửa đổi, cần phải nghiên cứu toàn bộ 222 điều của Luật hiện hành để có phương án sửa đổi, bổ sung toàn diện, đáp ứng tối đa yêu cầu thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng về sở hữu trí tuệ.

Hơn nữa, với quỹ thời gian còn lại của quá trình xây dựng Luật để thực thi các cam kết quốc tế sẽ tạo thách thức không nhỏ cho việc hoàn thiện đồng bộ hệ thống văn bản pháp luật về sở hữu trí tuệ vì trường hợp sửa đổi toàn diện Luật sẽ đòi hỏi đồng thời phải nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, thay thế 44 văn bản hướng dẫn thi hành Luật Sở hữu trí tuệ, ngoài ra còn có 39 văn bản pháp luật khác có quy định liên quan đến sở hữu trí tuệ cũng phải rà soát, sửa đổi để bảo đảm đồng bộ.

Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết sửa đổi luật Sở hữu trí tuệ. Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy nhấn mạnh, việc sửa đổi lần này là thể chế hóa kịp thời các chủ trương của Đảng, nhất là Nghị quyết của Đại hội lần thứ XIII của Đảng; hội nhập quốc tế, thúc đẩy kinh doanh, sản xuất, cung cấp dịch vụ ở quy mô của các doanh nghiệp cũng như trên các nền kinh tế. Đặc biệt, sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ lần này có động lực hết sức quan trọng để bảo vệ thành quả lao động sáng tạo, giải phóng sức sáng tạo, lao động trí tuệ của tất cả các chủ thể trong bối cảnh chủ trương của Đảng ta phát triển đất nước nhanh, bền vững và dựa chủ yếu vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu tại phiên họp

Các ý kiến phát biểu tại phiên họp cũng bày tỏ tán thành với ý kiến thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban Pháp luật. Trong đó có các vấn đề về đổi tên Luật, về quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước, về xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Theo đó, Thường trực Ủy ban Pháp luật cơ bản nhất trí với phương án quy định việc giao quyền đăng ký cho tổ chức chủ trì một cách tự động và không bồi hoàn, tổ chức chủ trì có quyền sở hữu sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí khi được cấp văn bằng bảo hộ. Tuy nhiên, đề nghị cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện phương án này theo hướng bổ sung, làm rõ “cơ chế phân chia hợp lý lợi ích giữa Nhà nước, cơ quan chủ trì và tác giả” để thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 20-NQ/TW; nghiên cứu mở rộng cơ chế giao quyền sở hữu tương tự đối với giống cây trồng, quyền tác giả và quyền liên quan; khắc phục sự không thống nhất giữa quy định về quyền đăng ký, sở hữu đối với kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước trong các luật hiện hành.

Đồng thời cho rằng việc quy định về xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ theo phương án không áp dụng biện pháp xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, tên thương mại, bí mật kinh doanh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh mà chỉ bị xử lý bằng biện pháp dân sự là chưa hợp lý.

Cần tiếp tục rà soát, cụ thể hóa các nội dung trong dự thảo Luật

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá công tác chuẩn bị của Ban soạn thảo và Báo cáo thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Pháp luật được chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng. Ghi nhận bản dự thảo Luật lần này có sự tiến bộ, Chủ tịch Quốc hội cho biết, dự thảo Luật cơ bản đã thể chế hóa được các chủ trương của Đảng, Nhà nước liên quan đến sở hữu trí tuệ. Mặt khác, dự thảo Luật cũng đã đề cập trực tiếp và khắc phục được nhiều hạn chế, bất cập về quyền tác giả, quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp và bảo hộ giống cây trồng thời gian vừa qua; cũng như có những sửa đổi, bổ sung để tương thích với các cam kết và các điều ước quốc tế.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại phiên họp

Để tiếp tục hoàn thiện, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Ban soạn thảo, cơ quan thẩm tra tiếp tục rà soát 5 nhóm nội dung:

Một là về các điều cấm.

Hai là tiếp tục rà soát để hoàn thiện, đảm bảo tương thích với các điều ước quốc tế.

Ba là tiếp tục rà soát và cân nhắc kỹ việc thu hẹp đáng kể quyền khai thác tác phẩm được trả phí của người làm sáng tạo bởi dự thảo đã mở rộng khá nhiều ngoại lệ sử dụng tác phẩm mà không phải trả phí. Điều này sẽ gây xung đột giữa bản quyền với quyền khai thác mà không phải trả phí.

Bốn là tiếp tục rà soát để hoàn thiện hơn quy định về quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí…là kết quả nhiệm vụ khoa học, công nghệ từ ngân sách nhà nước. Về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ tán thành với báo cáo thẩm tra, nhất trí với phương án quy định việc giao quyền đăng ký cho tổ chức chủ trì một cách tự động và không bồi hoàn, tổ chức chủ trì có quyền sở hữu sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí khi được cấp văn bằng bảo hộ.

Năm là tiếp tục nghiên cứu lập luận kỹ lưỡng việc dự thảo quy định thu hẹp các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ mà bị xử phạt về hành chính. Chủ tịch Quốc hội cho rằng, quy định hiện hành không có vướng mắc. Quan hệ pháp luật dân sự và quan hệ pháp luật hành chính không loại trừ nhau. Hơn nữa, vi phạm được xử lý hành chính sẽ được thực hiện nhanh, giảm chi phí tuân thủ của các bên, điều này cũng ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cân nhắc thêm một số nội dung cụ thể, xem xét bổ sung các quy định về các nội dung chuyển đổi số cần phải được quy định trong Luật như: đăng ký, xác lập quyền sở hữu công nghiệp trực tuyến, tra cứu khả năng bảo hộ trực tuyến và tra cứu cơ sở dữ liệu về nhãn hiệu hàng hóa hoặc kiểu dáng công nghiệp trực tuyến. 

Cho rằng, khái niệm bí mật kinh doanh trong Luật Sở hữu trí tuệ vẫn còn khá chung chung, Chủ tịch Quốc hội đề nghị rà soát để xem xét thêm dữ liệu của người dùng có được coi là bí mật kinh doanh hay không? Và phải có cơ chế bảo hộ như thế nào? Cần xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ để ghi nhận, bảo hộ các loại tài sản trí tuệ trong kinh tế số và cả những quy định liên quan đến bảo vệ tài sản số tương ứng trong các hợp đồng, kể cả dân sự, lao động, v.v..

Về quyền tác giả và đăng ký quyền tác giả, cần phải quy định rõ nội hàm tên tác giả để tạo thuận lợi cho những người đăng ký quyền tác giả, nhất là đối với người nước ngoài; cần bổ sung quy định về vấn đề ủy quyền, đặc biệt là các thủ tục ủy quyền để thuận tiện trong áp dụng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định kết luận nội dung thảo luận

Kết luận nội dung thảo luận Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, hồ sơ dự án luật đã được chuẩn bị công phu, chu đáo, đúng quy định, đầy đủ hồ sơ, tài liệu kèm theo và bảo đảm tiến độ theo yêu cầu. Hồ sơ thẩm tra cũng được chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng, nghiêm túc và có tham khảo ý kiến của các chuyên gia, các nhà khoa học, có chất lượng tốt và tương đối đầy đủ, bao quát, được cơ quan chủ trì soạn thảo cơ bản thống nhất, đánh giá cao. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng dự án luật đủ điều kiện để hoàn chỉnh, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và trình Quốc hội xem xét lần đầu tại Kỳ họp thứ hai của Quốc hội.

Về các vấn đề Chính phủ xin ý kiến, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ nguyên tên luật là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ như đã xác định trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh và tên gọi này phù hợp với nội dung Chính phủ đang trình.

Về quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế, bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước, Ủy ban Thường vụ nhất trí với phương án chuyển giao quyền đăng ký cho tổ chức chủ trì nhiệm vụ khoa học và công nghệ, trừ các đối tượng thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh. Đồng thời yêu cầu tiếp thu, giải trình, làm rõ việcáp dụng cơ chế này đối với nhóm quyền tác giả, quyền liên quan, đối với giống cây trồng; làm rõ hơn cơ chế phân chia hợp lý lợi ích giữa Nhà nước, cơ quan chủ trì và tác giả theo tinh thần Nghị quyết 20 của Đảng và tiếp tục rà soát các luật có liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất.

Về vấn đề thu hẹp đối tượng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với nội dung thẩm tra của Thường trực Ủy ban Pháp luật về việc không đồng ý thu hẹp đối tượng xử phạt vi phạm hành chính mà giữ như quy định hiện nay.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra tiếp tục rà soát các nhóm quy định cụ thể, lưu ý các nhóm nội dung Chủ tịch Quốc hội đã nêu; đồng thời làm rõ thêm vấn đề tiếp tục cải cách thủ tục hành chính trong đăng ký quyền sở hữu công nghiệp; rà soát thêm các nội dung về chuyển đổi số, về tài sản trí tuệ, trí tuệ nhân tạo, kiểm soát an ninh khi chuyển giao công nghệ ra nước ngoài.

Trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ý kiến thẩm tra, Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu, hoàn chỉnh dự thảo Luật cụ thể các điều khoản, hoàn chỉnh Tờ trình và Hồ sơ dự án Luật để gửi Ủy ban Pháp luật thẩm tra chính thức đảm bảo tiến độ và thời gian theo đúng quy định./.