PHIÊN HỌP CHUYÊN ĐỀ PHÁP LUẬT CỦA UBTVQH: TẬP TRUNG ĐÁNH GIÁ VIỆC XÂY DỰNG KHUNG KHỔ PHÁP LÝ TRIỂN KHAI CÁC CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA

UBTVQH cho ý kiến về giám sát việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia

Toàn cảnh Phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 9 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Phát biểu tại Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương – Trưởng đoàn Giám sát cho biết, đây là chuyên đề giám sát của Quốc hội có phạm vi rất rộng, liên quan đến nhiều chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước và nhiều đối tượng, đặc biệt là đối tượng hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số và khu vực đặc biệt khó khăn trên phạm vi cả nước.

Phân tích tính đặc thù của Chuyên đề giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh, trong 3 chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) có tới 2 chương trình kế tiếp của các nhiệm kỳ trước (Chương trình giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới) - trong nhiệm kỳ trước đã giám sát, có Báo cáo đánh giá giai đoạn 2016-2020. Riêng chương trình phát triển kinh tế - xã hội đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi là chương trình mới và trong Nghị quyết số 24 về giảm nghèo và các Nghị quyết của Quốc hội đều thống nhất việc thành lập Ban Chỉ đạo chung và lồng ghép nguồn lực của 3 chương trình MTQG. Bên cạnh đó, hiện nay đang triển khai 3 chương trình MTQG của giai đoạn này.

Do đó, trong Kế hoạch giám sát, Đoàn Giám sát đã xác định rõ mục đích, yêu cầu, gồm: Rà soát, tổng hợp các cơ chế, chính sách, pháp luật; Công tác chỉ đạo, điều hành, phân công trách nhiệm, tổ chức thực hiện của 3 chương trình MTQG, của từng chương trình MTQG và lồng ghép 3 chương trình của Chính phủ. các bộ, ngành; Việc xây dựng và chất lượng của các văn bản hướng dẫn các tiêu chuẩn, định mức, chế độ cho cả 3 chương trình MTQG; Công tác phối hợp, lồng ghép nội dung, đối tượng, địa bàn và nguồn vốn trong thực tế phù hợp với các quy định.

Làm rõ có hay không việc trục lợi chính sách?

 Cho ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ghi nhận và đánh giá cao công tác chuẩn bị tích cực của Đoàn Giám sát. Lý giải về việc lựa chọn chuyên đề giám sát này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, Quốc hội tiến hành giám sát việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về 3 chương trình mục tiêu quốc gia ngay trong quá trình triển khai chứ không phải hậu kiểm như nhiều chuyên đề giám sát khác.

Dẫn chứng về kết quả trong thực hiện chuyên đề giám sát về công tác quy hoạch, Chủ tịch Quốc hội bày tỏ tin tưởng, giám sát giữa kỳ triển khai 3 chương trình mục tiêu quốc gia sẽ có tính thời sự, tác dụng tích cực, vừa làm vừa rút kinh nghiệm và quan trọng là thúc đẩy việc thực hiện 3 Chương trình hiệu quả hơn. 

Nhấn mạnh tầm quan trọng, ý nghĩa của việc giám sát trong bối cảnh các chương trình MTQG triển khai còn chậm, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, làm rõ có hay không việc lạm dụng chính sách, trục lợi chính sách; tiêu chí xây dựng nông thôn mới có phù hợp với đặc điểm từng vùng, miền; việc tổ chức thực hiện một số đề án xây dựng nông thôn mới ở một số khu vực đặc biệt khó khăn ra sao?; giải pháp như thế nào trong vấn đề nghèo đa chiều và giảm nghèo bền vững.…

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ lưu ý, quá trình giám sát cần tập trung vào trọng tâm, trọng điểm, những vấn đề cốt lõi, gốc rễ về mặt luật pháp và chính sách.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, quá trình giám sát cần tập trung vào trọng tâm, trọng điểm, những vấn đề cốt lõi, gốc rễ về mặt luật pháp, chính sách. Hiện nay đã có 03 nghị quyết trực tiếp của Quốc hội, quá trình triển khai, thể chế hóa chính sách,… được thực hiện ra sao cần có đánh giá, nhận diện cụ thể. Đối với vấn đề nợ đọng của các Chương trình, nhất là Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, qua giám sát cần làm rõ tình hình giải quyết và các kiến nghị chính sách cụ thể, rõ ràng; nêu rõ kinh nghiệm giải quyết nợ đọng ngay từ khâu điều phối các nguồn lực của chương trình hiện nay.

Đánh giá cao và cơ bản đồng tình với nhiều nội dung tại Kế hoạch, Đề cương giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, riêng giám sát lĩnh vực này có những đặc thù, do đó ngoài việc theo dõi tiến độ, cần xem xét công việc đã làm để đảm bảo tiến độ cũng như chất lượng.

Nhấn mạnh thực tiễn của hoạt động này rất cần đánh giá, tổng kết, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đề nghị việc giám sát cần phát hiện ra những mô hình tốt, những cách làm hay để nhân rộng. “Một khía cạnh trong xây dựng nông thôn mới cần quan tâm đó là, nhiều nơi giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc của địa phương rất tốt. Những mô hình này chúng ta cần tổng kết, nhân rộng ra trong quá trình triển khai...”, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục cho biết.

Ngoài ra, theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, quan trọng nhất là hiệu quả đầu tư, hiệu quả của chương trình. Do đó, cần có đánh giá về hiệu quả thực hiện 03 chương trình MTQG có đáp ứng được mục tiêu, kỳ vọng, có giải quyết được các vấn đề đặt ra, đâu là khó khăn, vướng mắc tồn tại hiện nay cần tháo gỡ….

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, 3 chương trình mục tiêu có thời gian triển khai khác nhau nhưng thời điểm giám sát chung là trong 5 năm, từ năm 2021 đến 2025. Đánh giá bước đầu, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho rằng, nhìn chung việc triển khai cả 3 chương trình mục tiêu quốc gia đều chậm. Bởi vì, theo Luật Đầu tư công, Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia, sau khi có quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, các cơ quan mới lập chương trình cụ thể, lập Hội đồng thẩm định, sau đó trình Thủ tướng, Thủ tướng quyết định đầu tư chương trình. 

Nhấn mạnh, giai đoạn hoàn chỉnh khung khổ pháp lý để triển khai Chương trình MTQG là giai đoạn mất rất nhiều thời gian, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Đoàn giám sát cần tập trung làm rõ vấn đề nêu trên, qua đó kiến nghị chính sách để đẩy nhanh tiến độ triển khai cho không chỉ với 3 chương trình thuộc phạm vi giám sát lần này, mà từ nay chương trình mục tiêu quốc gia phải nhanh hơn, khung khổ thể chế để thực hiện các Chương trình phải nhanh hơn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng lưu ý, cần yêu cầu các bộ có liên quan đến các chuyên ngành trong lĩnh vực xã hội như y tế, giáo dục, khoa học, văn hóa, thông tin truyền thông xây dựng báo cáo liên quan đến các nội dung chuyên môn gắn với 3 Chương trình MTQG; thành lập các tiểu đề án, các tiểu dự án trong mỗi chương trình. 

Tham gia thảo luận tại Phiên họp, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Nguyễn Tuấn Anh kiến nghị, Đoàn Giám sát cần nghiên cứu, bổ sung nội dung rà soát các văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành có liên quan trong việc triển khai nghị quyết Quốc hội.

Ngoài ra Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Nguyễn Tuấn Anh cũng kiến nghị, Đoàn Giám sát bổ sung thêm phương pháp thực hiện, bổ sung nguyên nhân của những tồn tại về công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ trong vấn đề triển khai nghị quyết Quốc hội; tách kiến nghị cụ thể đối với 3 cơ quan chủ trì của Chính phủ trong việc chỉ đạo 3 chương trình MTQG;…

Đánh giá các rủi ro, nguy cơ để xác định nội dung trọng tâm của giám sát 

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị Thường trực Đoàn giám sát và Tổ giúp việc khẩn trương tiếp thu các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đặc  biệt là những gợi ý cụ thể của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, khẩn trương hoàn thành Kế hoạch chi tiết và đề cương báo cáo phục vụ Hội nghị toàn quốc về triển khai giám sát của Quốc hội năm 2023 dự kiến diễn ra ngày 27/9/2022 tới đây.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu kết luận nội dung thảo luận.

Trong đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu tập trung chú ý một số vấn đề :

Một là, tập trung đánh giá việc xây dựng khung khổ pháp lý triển khai, vì công tác này ở cả ba chương trình đều chậm, đặc biệt là chuẩn bị đầu tư rất chậm, đòi hỏi đánh giá cho được những rủi ro, nguy cơ, qua đó xác định trọng tâm giám sát phù hợp hơn.

Hai là, đánh giá quá trình triển khai thực hiện vừa qua có hay không việc trục lợi chính sách

Ba là, quá trình huy động, sử dụng, đầu tư, giải ngân các nguồn lực thực hiện đã đáp ứng yêu cầu của người dân hay chưa;...

Bốn là, vấn đề nợ đọng của các chương trình, nhất là chương trình xây dựng nông thôn mới. Qua giám sát cần làm rõ tình hình giải quyết và các kiến nghị chính sách cụ thể, rõ ràng; nêu rõ kinh nghiệm giải quyết nợ đọng ngay từ khâu điều phối các nguồn lực của chương trình hiện nay.

Ngoài ra, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Đoàn Giám sát chú ý tính thực tiễn, cách làm hay, mô hình sáng tạo để nhân rộng trong toàn quốc, kể cả về kinh tế, xã hội, về chính trị, về quốc phòng, an ninh, đối ngoại; Đề cương giám sát phải tính đến đặc thù của từng bộ, ngành và từng địa phương, vùng, miền cho phù hợp với chương trình...

Trân trọng giới thiệu một số hình ảnh tại Phiên họp: