ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI CHO Ý KIẾN VỀ DỰ ÁN LUẬT TỔ CHỨC TÒA ÁN NHÂN DÂN (SỬA ĐỔI)
Cân nhắc quy định nội hàm quyền tư pháp trong dự thảo Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi).
Sau khi nghe Phó Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến trình bày Tờ trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi), các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận góp ý hoàn thiện dự án luật; đại diện cơ quan soạn thảo giải trình các vấn đề đại biểu nêu.
Toàn cảnh Phiên họp thứ 26 cho ý kiến về dự án Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi)
Thảo luận về dự án Luật Tòa án nhân (sửa đổi), các đại biểu tập trung cho ý kiến về phạm vi và yêu cầu sửa đổi luật, bởi ngoài các quy định về tổ chức tòa án nhân dân, dự án luật bổ sung một số nội dung về tổ chức xét xử liên quan đến nghiệp vụ tố tụng, mở rộng phạm vi về tổ chức bộ máy cơ cấu bên trong; sự phù hợp của dự án luật với chủ trương, đường lối của Đảng, tính thống nhất trong hệ thống pháp luật; một số vấn đề cụ thể của dự án luật.
Các ý kiến đánh giá cao công tác nghiên cứu, soạn thảo dự án Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi), hồ sơ cơ bản đáp ứng các yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Dự án luật xây dựng trên cơ sở nghiên cứu, thể chế hóa Hiến pháp 2013, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; sửa đổi luật gắn với các nhiệm vụ cải cách tư pháp, với các giải pháp đổi mới mạnh mẽ, tích cực, khắc phục bất cập trong thực tế thi hành luật hiện hành; đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.
Các ý kiến cũng đề nghị sửa đổi Luật Tòa án nhân dân cần đặt trong hệ thống tổ chức các cơ quan tư pháp. Hơn nữa, thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW, Bộ Chính trị đã ban hành Kế hoạch số 11-KH/TW ngày 28/11/2022 giao Ban cán sự Đảng Tòa án nhân dân tối cao chủ trì xây dựng 05 Đề án. Các Đề án này có liên quan đến tổ chức và hoạt động của các Tòa án; đề nghị Tòa án nhân dân tối cao cập nhật tiến độ và kết quả triển khai thực hiện 05 Đề án nêu trên phục vụ cho việc xây dựng dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi).
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cơ bản tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật Tòa án nhân dân, đánh giá cao cơ quan soạn thảo trong quá trình xây dựng dự án luật tiến hành công phu, tổng kết thực tiễn, tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Tuy nhiên, báo cáo đánh giá tác động về chính sách vẫn còn định tính, chưa có định lượng, nhất là chính sách về đảm bảo nguồn lực xây dựng Tòa án hiện đại hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đề nghị ban soạn thảo rà soát, bổ sung trong báo cáo.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh
Đối với báo cáo về lồng ghép giới trong dự án luật đã được đề cập đầy đủ các nội dung trong báo cáo số 83, nhưng báo cáo còn mang tính khái quát với nhận định chung, thiếu số liệu và phân tích sâu nội dung tác động về giới trong các quy định của dự thảo luật, cũng như nguồn lực để thực hiện các quy định này. Đại biểu đề nghị ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện thêm báo cáo về bình đẳng giới, trong đó chú ý thông tin về số liệu về tỷ lệ thẩm phán, thẩm tra viên, thư ký tòa án theo giới tuổi, trình độ chuyên môn; việc thực hiện chế độ chính sách về tuổi nghỉ hưu...
Về nội hàm của quyền tư pháp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho rằng, làm rõ nội hàm quyền tư pháp là cần thiết, nhưng đây là vấn đề lớn, đặc biệt quan trọng, liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân và các cơ quan tư pháp khác. Nghị quyết 27 chỉ yêu cầu: “Xác định thẩm quyền của tòa án để thực hiện đầy đủ, đúng đắn quyền tư pháp”, mà không yêu cầu làm rõ nội hàm quyền tư pháp.
Luật Tổ chức Quốc hội không quy định nội hàm quyền lập hiến, quyền lập pháp; Luật Tổ chức Chính phủ cũng không quy định nội hàm quyền hành pháp. Đến nay, nội hàm quyền tư pháp vẫn chưa có sự thống nhất, quan niệm còn khác nhau. Nghị quyết 27 đã nêu: “Những vấn đề thực tiễn đòi hỏi, đã rõ, được thực tiễn chứng minh là đúng, có sự thống nhất cao thì kiên quyết thực hiện; những vấn đề chưa rõ, còn nhiều ý kiến khác nhau thì tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, thực hiện thí điểm khi cơ quan có thẩm quyền cho phép; những chủ trương đã thực hiện, nhưng không phù hợp thì nghiên cứu điều chỉnh, sửa đổi kịp thời”. Do còn ý kiến khác nhau, đại biểu đề nghị Tòa án nhân dân tối cao và cơ quan thẩm tra nghiên cứu và lập luận rõ từng loại ý kiến khác nhau để báo cáo Quốc hội.
Cùng quan điểm này, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho rằng, chưa nên quy định nội hàm quyền tư pháp trong dự thảo Luật, mà chỉ nên quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án để thực hiện đầy đủ, đúng đắn quyền tư pháp. Quy định về quyền tư pháp dự thảo luật là quá rộng, bao hàm nhiều khái niệm như xét xử, phán quyết, giải thích áp dụng pháp luật, nhưng dự thảo luật chưa giải thích các thuật ngữ này. Do vậy, nếu quy định về quyền tư pháp trong dự thảo luật, cần bổ sung giải thích từ ngữ; đồng thời làm rõ việc giải thích, áp dụng pháp luật thuộc quyền tư pháp trong dự thảo luật có thống nhất với thẩm quyền giải thích pháp luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hay không.
Về nhiệm vụ xét xử vi phạm hành chính của tòa án, Điều 26 của dự thảo luật quy định: Tòa án có thẩm quyền xét xử vi phạm hành chính theo quy định của luật. Một số ý kiến cho rằng, đây là quy định mới có tác động lớn tới hệ thống pháp luật, nhưng báo cáo đánh giá tác động còn chung chung, thiếu phân tích cụ thể về tác động của quy định này đến hệ thống pháp luật. Đại biểu đề nghị đánh giá kỹ hơn về thẩm quyền này, nhất là sự thống nhất của dự thảo luật với Luật Xử lý vi phạm hành chính, đặc biệt đánh giá kỹ hơn về tính khả thi của quy định này.
Về đổi tên Tòa án nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện, một số ý kiến cho rằng tờ trình của ban soạn thảo nhằm đảm bảo hoạt động xét xử độc lập là chưa thuyết phục, nếu toà án vẫn gắn với đơn vị hành chính, việc đổi tên không làm thay đổi nhiều mà còn gây phiền hà, tốn kém; đề nghị báo cáo rõ hơn về sự cần thiết, tác động của việc đổi tên trong dự thảo.
Về quy định tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt để xử lý các dự án đặc thù, dự thảo luật quy định việc thành lập tòa án này do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định trên cơ sở đề nghị của Chánh án tòa án nhân dân tối cao tùy thuộc vào tình hình thực tế. Đa số ý kiến đồng tình với sự cần thiết thành lập tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt để đảm bảo tính chuyên biệt, chuyên nghiệp trong tổ chức và hoạt động, phát huy trình độ chuyên môn sâu của thẩm phán, hội thẩm trong xét xử, từ đó nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ việc này. Tuy nhiên, cũng cần giải trình, bổ sung quy định rõ tiêu chí, điều kiện thành lập các tòa án này, bảo đảm không tăng biên chế, tổ chức.
Về Hội đồng tư pháp quốc gia, dự thảo luật quy định Hội đồng tư pháp quốc gia trên cơ sở kế thừa tổ chức và hoạt động của Hội đồng tuyển chọn giám sát thẩm phán quốc gia; đồng thời bổ sung chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng tư pháp quốc gia. Theo đó, Hội đồng thẩm phán quốc gia có trách nhiệm trình Chủ tịch nước quyết định miễn nhiệm, bãi nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Thẩm phán. Xem xét các khiếu nại liên quan đến bổ nhiệm, miễn nhiệm, bãi nhiệm, khen thưởng, kỷ luật Thẩm phán để đề nghị Chủ tịch nước quyết định theo quy định của pháp luật. Giám sát việc phân bổ biên chế, kinh phí, nguồn lực cho các Tòa án nhân dân… Có ý kiến cho rằng, quy định dự thảo là phù hợp, đồng thời đề nghị quy định Chủ tịch nước là Chủ tịch hội đồng; bổ sung đại diện Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tham gia Hội đồng này.
Có ý kiến đề nghị ban soạn thảo làm rõ việc thành lập Hội đồng đã đáp ứng mục đích, yêu cầu đặt ra tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới? Bởi mục tiêu Nghị quyết 27 là khắc phục quan hệ hành chính, nhưng thành phần chủ yếu trong dự thảo luật là lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao, hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm. Đại biểu cũng đề nghị làm rõ vai trò, trách nhiệm của từng thành viên trong Hội đồng Tư pháp quốc gia, tính khả thi khi giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành viên của Hội đồng tư pháp quốc gia.
Góp ý tại phiên thảo luận, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Anh nhất trí với nhiều quy định mới trong dự thảo luật, nếu được thông qua các quy định mới này sẽ tác động tới hệ thống pháp luật, phải sửa đổi, bổ sung nhiều luật quan trọng trong hệ thống pháp luật về tố tụng, tư pháp. Thứ trưởng Đặng Hoàng Anh đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo phân tích đánh giá tác động, mức độ ảnh hưởng, tác động tích cực, tác động tiêu cực và tính khả thi của các chính sách mới trong dự thảo luật.
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình đã giải trình một số vấn đề đại biểu nêu
Tại buổi là việc, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình đã giải trình một số vấn đề đại biểu nêu liên quan đến quyền tư pháp, nhiệm vụ của Tòa án, phạm vi điều chỉnh, giải thích pháp luật và áp dụng pháp luật, thành lập Hội đồng tư pháp quốc gia... Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, quá trình chuẩn bị sửa đổi luật được tiến hành kỹ lưỡng, qua nhiều năm, tuân thủ các quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Việc sửa đổi luật là dịp để đổi mới hoạt động tư pháp và cải cách tổ chức tòa án nhân dân trong giai đoạn tiếp theo. Ban soạn thảo sẽ tiếp thu các ý kiến góp ý để hoàn thiện dự thảo luật, nhằm đạt mục tiêu phát triển nền tư pháp Việt Nam như đã nêu tại Nghị quyết số 27-NQ/TW.
Sửa đổi Luật Tòa án nhân dân phải thể chế và cụ thể hóa Nghị quyết 27-NQ/TW.
Phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao công tác chuẩn bị của cơ quan soạn thảo rất công phu, nghiêm túc; đã nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của quốc tế; lấy ý kiến của các cơ quan, tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học để hoàn thiện dự thảo luật. Việc sửa đổi Luật Tòa án nhân dân là cần thiết, nội dung cơ bản bám sát và thể chế hóa các chủ trương của Đảng về cải cách hành chính, cải cách tư pháp, đề xuất một số quy định mới so với luật hiện hành. Ủy ban Tư pháp đã thể hiện trách nhiệm tham gia thẩm tra từ sớm, thẩm tra thận trọng và có báo cáo thẩm tra sơ bộ.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp
Qua ý kiến của Thường trực Ủy ban Tư pháp, ý kiến thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội và phát biểu giải trình của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, các nội dung cơ bản bám sát cơ sở chính trị, pháp lý, trực tiếp là Nghị quyết số 27-NQ/TW. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh nguyên tắc sửa đổi Luật Tòa án nhân dân phải thể chế và cụ thể hóa Nghị quyết 27-NQ/TW – đây là nguyên tắc tối thượng. Trong đó, cần tuân thủ nguyên tắc vấn đề nào không được đưa vào Nghị quyết 27 cũng không đưa vào dự thảo luật.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ lưu ý, cần quán triệt quan điểm Nghị quyết 27-NQ/TW và Kết luận số 19-KL/TW năm 2021 về định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV. Những điều cấp bách đủ chín, đủ rõ có sự thống nhất, mới quy định trong luật. Nội dung cấp bách, đã có cơ sở chính trị và căn cứ pháp lý nhưng chưa chín muồi, có thể nghiên cứu thí điểm.
Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cơ quan thẩm tra nghiên cứu kỹ lưỡng ý kiến của Chính phủ, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, các cơ quan của Quốc hội tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng để có báo cáo dự thảo và báo cáo thẩm tra tốt nhất, đảm bảo căn cứ chính trị, căn cứ pháp lý, thống nhất với Hiến pháp, hệ thống pháp luật và các điều ước quốc tế trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6 tới.
Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng cho ý kiến về một số nội dung lớn của dự thảo luật liên quan đến: nội hàm quyền tư pháp; về giám sát hoạt động của tòa án; về nhiệm vụ, quyền hạn của tòa án; về giải thích pháp luật; về thành lập Hội đồng tư pháp quốc gia; về đổi tên Tòa án nhân dân cấp huyện, cấp tỉnh; về tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt; quy định chuyển tiếp...
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận Phiên thảo luận.
Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, phiên thảo luận có nhiều ý kiến phát biểu với tinh thần trách nhiệm cao, tâm huyết, cụ thể. Chánh án Tòa án nhân dân tối cáo đã phát biểu giải trình, cung cấp làm rõ thêm nhiều vấn đề đại biểu nêu. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã phát biểu nhiều ý kiến chỉ đạo, khái quát các nội dung lớn của dự thảo luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan thẩm tra đã có sự chuẩn bị từ sớm, từ xa, xây dựng tài liệu, hồ sơ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội bảo đảm đúng tiến độ, đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất cao với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung toàn diện dự án luật Tòa án nhân dân đáp ứng yêu cầu mới, đặc biệt thể chế hóa Nghị quyết số 27-NQ/TW và các chỉ đạo của Đảng, Kết luận 19 của Bộ Chính trị, Hiến pháp năm 2013, Chủ trương cải cách tư pháp gắn với cải cách hành chính.
Đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan thẩm tra tiếp tục phối hợp rà soát hệ thống pháp luật bảo đảm tính liên thông, đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, trước hết là tính liên thông, đồng bộ trong lĩnh vực tư pháp.
Phạm vi điều chỉnh của luật cần kế thừa quy định của luật hiện hành, không quy định những nội dung luật khác đã đề cập; bám sát Hiến pháp năm 2013, Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 27-NQ/TW, Kết luận số 19-KL/TW, đảm bảo đồng bộ, liên thông giữa đổi mới lập pháp, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, kết hợp hài hòa giữa kế thừa ổn định và đổi mới phát triển.
Đối với các vấn đề cơ quan chủ trì soạn thảo xin ý kiến, đề nghị Ủy ban Tư pháp chuyển ý kiến tại phiên thảo luận, ý kiến của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội cho Tòa án nhân dân tối cao tiếp thu, giải trình.
Về các vấn đề cụ thể của dự án luật như: nội hàm quyền tư pháp, Hội đồng tư pháp quốc gia, đổi tên tòa án nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện, ngạch bậc thẩm phán, quyết định tổng số biên chế ngành tòa án… cần nghiên cứu rà soát thêm về giải thích từ ngữ, đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật; Đồng thời bổ sung điều khoản thi hành, điều khoản chuyểp tiếp; việc sửa đổi các luật có liên quan; làm rõ báo cáo đánh giá tác động; làm rõ báo cáo đánh giá tác động về bình đẳng giới; hoàn thiện kỹ thuật lập pháp… của dự thảo luật.
Một số hình ảnh tại Phiên họp:
Toàn cảnh phiên thảo luận cho ý kiến về dự án Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi).
Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến trình bày Tờ trình sửa đổi Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi)
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi)
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng phát biểu góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Tòa án nhân dân (sửa đổi); đề nghị báo cáo rõ hơn về sự cần thiết, tác động của việc đổi tên trong dự thảo
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Anh phát biểu.
Các đại biểu tham dự Phiên họp thứ 26 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận Phiên họp.