Thời gian qua, dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, lực lượng Công an nhân dân đã tập trung tham mưu, huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân, liên tục triển khai các chương trình, kế hoạch, biện pháp tăng cường phòng ngừa, đấu tranh, kiềm chế sự gia tăng của các loại tội phạm và tệ nạn xã hội, góp phần đảm bảo an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội. Tuy nhiên, tình hình an ninh, trật tự vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt là tình hình tội phạm về trật tự xã hội, nhiều loại tội phạm gia tăng về tính chất và mức độ. Sáu tháng đầu năm 2013, phát hiện 28.482 vụ phạm pháp hình sự, tăng 6,05% so với cùng kỳ năm 2012 (cố ý gây thương tích tăng 9,6%; hiếp dâm trẻ em tăng 26,5%; trộm cắp tài sản tăng 2,93%; cướp giật tài sản tăng 7,96%; cưỡng đoạt tài sản tăng 26,15%; giết người, giết người cướp tài sản giảm 3,85%; cướp tài sản giảm 13,85%; chống người thi hành công vụ giảm 1,76%;...); trong đó, tại 18 địa bàn trọng điểm chiếm 47,54% số vụ so với toàn quốc; 5 thành phố trực thuộc Trung ương chiếm 22,41% số vụ (riêng thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh chiếm 19,7%). Các băng, nhóm tội phạm hoạt động chủ yếu dưới dạng đâm thuê, chém mướn, bảo kê, siết nợ, đòi nợ thuê, cho vay nặng lãi, tổ chức cờ bạc, cá độ bóng đá; tội phạm chống người thi hành công vụ tính chất rất nghiêm trọng, nhất là chống lại lực lượng Công an (xảy ra 169 vụ, làm 05 đồng chí hy sinh, 51 đồng chí bị thương), hành vi chống đối ngày càng nguy hiểm, manh động, côn đồ và liều lĩnh; tội phạm giết người, nhất là giết người do nguyên nhân xã hội xảy ra nghiêm trọng, nhiều vụ rất dã man, tàn bạo, mất hết nhân tính...; phân tích về đối tượng phạm tội cho thấy đối tượng phạm tội dưới 18 tuổi chiếm 8,2%, tập trung ở lứa tuổi 16-18.
Nguyên nhân chủ yếu là do: (1) tình hình kinh tế thế giới và trong nước khó khăn, số doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động tiếp tục gia tăng kéo theo hàng vạn lao động mất việc làm tạo áp lực lớn đến các vấn đề xã hội; (2) chuẩn mực đạo đức trong gia đình, nhà trường, xã hội, văn hóa ứng xử xuống cấp, lối sống thực dụng, hưởng thụ, chạy theo lợi ích vật chất, nhất là trong thanh, thiếu niên rất đáng lo ngại; (3) số người nghiện ma túy chưa giảm, nghiện ma túy tổng hợp có chiều hướng tăng và diễn biến phức tạp, nhất là ở địa bàn các thành phố lớn, một số vụ do bị gây ảo giác từ sử dụng ma túy tổng hợp dẫn đến phạm tội (cả nước hiện có 180.783 người nghiện ma túy); (4) hệ thống các văn bản pháp luật còn nhiều bất cập, nhất là các quy định liên quan đến xử lý tình trạng vay nợ, “tín dụng đen” trong nhân dân; (5) công tác phòng ngừa xã hội, phòng ngừa nghiệp vụ còn nhiều hạn chế, một số mặt chưa đạt hiệu quả, nhất là đối với các loại tội phạm do nguyên nhân xã hội; (6) ý thức cảnh giác tự bảo vệ của nhiều người còn hạn chế, chủ quan, sơ hở bị tội phạm lợi dụng...
Bộ Công an đã chỉ đạo tăng cường toàn diện các mặt công tác phòng, chống tội phạm; tập trung đấu tranh triệt phá các băng nhóm tội phạm hình sự nguy hiểm, các đường dây tội phạm về ma túy, mua bán người... Trong 6 tháng đầu năm 2013, lực lượng công an đã điều tra, khám phá 21.313 vụ phạm pháp hình sự (đạt 74,8%); triệt phá 1.064 băng nhóm tội phạm các loại; trong đó có nhiều băng nhóm tội phạm nguy hiểm và đặc biệt nguy hiểm, hoạt động có tổ chức theo kiểu “xã hội đen”, như: băng nhóm Tý “điên” ở TP. Hồ Chí Minh; băng nhóm Tú “khỉ” ở Hưng Yên; tụ điểm cờ bạc Đức “vẩu” ở Bắc Ninh; băng nhóm Dũng “mặt sắt” ở Quảng Ninh…
Thời gian tới, Bộ Công an tập trung chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương thực hiện các công tác trọng tâm sau:
- Tham mưu với Đảng, Chính phủ, cấp ủy, chính quyền các cấp chỉ đạo sơ kết 03 năm thực hiện Chỉ thị số 48-CT/TW, ngày 22/10/2010 của Bộ Chính trị về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới”; sơ kết 05 năm thực hiện Chỉ thị số 21-CT/TW, ngày 26/3/2008 của Bộ Chính trị về “Tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới” gắn với thực hiện Nghị quyết số 37/2012/QH13, ngày 23/11/2012 của Quốc hội và các chương trình quốc gia phòng, chống tội phạm, phòng chống ma túy, phòng, chống mua bán người giai đoạn 2012-2015; tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 09-CT/TW, ngày 01/12/2011 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc trong tình hình mới”, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, quần chúng nhân dân và vai trò nòng cốt của lực lượng Công an nhân dân trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, đảm bảo an ninh, trật tự.
- Nắm tình hình, dư luận, mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, cùng với các ngành, đoàn thể hữu quan phối hợp đề xuất giải quyết mâu thuẫn ngay từ cơ sở để phòng ngừa, ngăn chặn các trọng án do nguyên nhân xã hội, nhất là các tệ nạn xã hội như ma tuý, mại dâm, bạo lực, trộm cắp vặt, lô đề…
- Phối hợp chặt chẽ với các ngành, đoàn thể triển khai thực hiện các chương trình, nghị quyết, thông tư liên tịch nhằm nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm, giáo dục các đối tượng có nguy cơ cao về tội phạm, vi phạm pháp luật; đẩy mạnh các phong trào xây dựng khu dân cư văn hoá; xây dựng phong trào quần chúng tham gia đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ an ninh Tổ quốc.
- Phối hợp với các cơ quan truyền thông đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao vai trò trách nhiệm của gia đình, nhà trường và xã hội trong quản lý, giáo dục người chưa thành niên. Triển khai trong các trường đại học, trung học chuyên nghiệp, các cơ sở dạy nghề về các mô hình, như “Khu nội trú sinh viên an toàn, văn minh, không có tội phạm và tệ nạn xã hội”, “Thắp sáng ước mơ hoàn lương”… để tuyên truyền, động viên thế hệ trẻ tham gia đấu tranh phòng, chống tội phạm, đảm bảo an ninh, trật tự.
- Triển khai liên tục các cao điểm đấu tranh phòng, chống tội phạm, tập trung trấn áp các băng, nhóm tội phạm nguy hiểm, hoạt động đâm thuê, chém mướn, tội phạm sử dụng vũ khí gây án, giết người, cướp, cướp giật tài sản, cưỡng đoạt tài sản…, ngăn chặn không để hình thành tội phạm có tổ chức hoạt động theo kiểu “xã hội đen”; điều tra khám phá nhanh các vụ án đặc biệt nghiêm trọng, gây bức xúc trong dư luận xã hội.
- Tiếp tục triển khai, nhân rộng mô hình tổ công tác phối hợp 03 lực lượng Cảnh sát giao thông, Cảnh sát cơ động, Cảnh sát hình sự trong phòng, chống tội phạm, nhất là phòng, chống cướp giật, tuần tra kiểm soát và xử lý vi phạm về trật tự, an toàn giao thông... duy trì và xây dựng mô hình các đội săn bắt cướp (SBC) và các mô hình quần chúng tham gia đấu tranh với loại tội phạm cướp giật tài sản.
- Tổ chức thực hiện nghiêm các quy định về công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm; tiếp tục thiết lập, tổ chức hoạt động của các đường dây “nóng” (điện thoại, email), hòm thư tố giác tội phạm để tiếp nhận, xử lý kịp thời mọi thông tin, tài liệu liên quan đến tội phạm.
- Báo cáo Chính phủ phê duyệt và chỉ đạo triển khai Đề án tăng cường toàn diện cho Công an cấp huyện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, đảm bảo công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ an ninh, trật tự có hiệu quả ngay từ địa bàn cơ sở.
Để nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm ở tuổi vị thành niên, Bộ Công an đề xuất Chính phủ:
- Tăng cường các biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục, quản lý đối với lứa tuổi thanh thiếu niên, nhi đồng tại gia đình, nhà trường, địa phương để chủ động giáo dục, ngăn ngừa tội phạm từ cơ sở; tăng cường các chương trình kinh tế - xã hội nhằm tạo thêm nhiều cơ hội về đào tạo, dạy nghề, công ăn việc làm cho thanh niên, nhất là những người có hoàn cảnh khó khăn, phát huy sức mạnh, sáng tạo của thanh niên trong xây dựng đời sống gia đình, cộng đồng và phát triển xã hội.
- Xem xét, duyệt bổ sung Đề án “Phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em, tội phạm trong lứa tuổi chưa thành niên” vào Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống tội phạm, nâng cao hiệu quả công tác này trong thời gian tới.