Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã triển khai nhiều giải pháp bình ổn thị trường vàng, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp như tổ chức mạng lưới kinh doanh mua bán vàng miếng có quản lý, thực hiện chấm dứt huy động và cho vay bằng vàng của tổ chức tín dụng (TCTD), không sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán.
Từ đầu năm 2013, đánh giá thực trạng mất cân đối về cung cầu vàng miếng trên thị trường, NHNN đã khẩn trương xây dựng khuôn khổ pháp lý để triển khai giải pháp can thiệp bình ổn thị trường vàng thông qua hình thức đấu thầu bán vàng miếng nhằm tăng cung ra thị trường. Việc lựa chọn hình thức đấu thầu bán vàng miếng là biện pháp phù hợp nhất để đáp ứng nhu cầu mua vàng miếng của người dân, đồng thời đảm bảo người gửi vàng tại TCTD được chi trả vàng miếng đúng hạn.
Từ ngày 28/3/2013 đến 23/8/2013, NHNN đã tổ chức 55 phiên đấu thầu bán vàng miếng, tổng khối lượng vàng miếng đã bán ra thị trường khoảng 55,42 tấn. Trong tổng số khối lượng vàng miếng trúng thầu, có gần 30 tấn được các TCTD sử dụng để chi trả vàng đến hạn cho người dân đã gửi vàng tại TCTD, phần còn lại được các TCTD, doanh nghiệp trúng thầu sử dụng để bán ra thị trường nhằm đáp ứng nhu cầu của người dân.
Kết quả cho thấy, thông qua hoạt động đấu thầu bán vàng miếng, NHNN đã tạo nguồn cung ra thị trường vàng, giúp thu hẹp sự mất cân đối về cung cầu. Thị trường vàng miếng đã ổn định, không còn các cơn “sốt vàng” gây bất ổn xã hội, giá vàng trong nước có xu hướng giảm ngay cả khi giá vàng thế giới có biến động lớn và phức tạp. Chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới đã thu hẹp, từ mức cao nhất 6-7 triệu đồng/lượng, đến nay chỉ dao động quanh mức 2-3 triệu đồng/lượng. Như vậy, trong dài hạn, khi cung cầu vàng trong nước cân bằng, chênh lệch giá vàng trong nước và quốc tế sẽ thu hẹp.
Theo công bố của Tổng cục Thống kê – Bộ Kế hoạch Đầu tư, trong tổng số 572 mặt hàng đại diện rổ hàng hóa thời kỳ 2009-2014, vàng không nằm trong rổ hàng hóa tính chỉ số giá CPI. Do đó sự biến động của giá vàng trong nước không tác động trực tiếp đến chỉ tiêu CPI. Từ năm 2012 đến nay, NHNN đã triển khai các giải pháp đồng bộ để kiềm chế lạm phát. Trong hai năm vừa qua, lạm phát đã được kiểm soát, diễn biến chỉ số giá tiêu dùng nhìn chung không có biến động lớn. CPI cả năm 2012 chỉ tăng 6,81%, thấp hơn mức chỉ tiêu kế hoạch 7% do Quốc hội đề ra. CPI tháng 8/2013 tăng nhẹ 0,83% so với tháng 7/2013 và 8 tháng tăng 3,53% so với cuối năm 2012.
Để ngăn chặn tình trạng đầu cơ vàng trong nền kinh tế, thời gian qua, NHNN đã áp dụng các giải pháp đồng bộ, cụ thể như sau:
Thứ nhất, NHNN đã kiên quyết chấm dứt chính sách cho phép TCTD huy động, cho vay vàng và chuyển đổi vàng thành tiền. Trong bối cảnh thị trường vàng thế giới và trong nước biến động tăng mạnh kể từ năm 2008 đến nay, chính sách này đã bộc lộ nhiều bất cập và không phù hợp với điều kiện thực tế của thị trường, đã gián tiếp dẫn tới tình trạng “vàng hóa” trong nền kinh tế, làm gia tăng tình trạng đầu cơ vàng, nắm giữ vàng trong nền kinh tế và rủi ro lớn cho chính TCTD và người vay vàng. Đến đầu tháng 7/2013, tất cả 18 TCTD đã tất toán hoàn toàn số dư huy động vốn bằng vàng để chi trả cho khách hàng. Có thể khẳng định chủ trương chấm dứt huy động, cho vay vàng là đúng đắn, đảm bảo lợi ích của người dân, đảm bảo sự an toàn, lành mạnh trong hoạt động của hệ thống ngân hàng, loại trừ cơ bản rủi ro về thanh khoản vàng đối với các TCTD có hoạt động huy động và cho vay vốn bằng vàng cũng như của cả hệ thống.
Thứ hai, để hạn chế rủi ro trong hoạt động kinh doanh mua, bán vàng miếng, ngăn chặn tình trạng đầu cơ vàng trong hệ thống, NHNN đã ban hành Thông tư số 38/2012/NHNN-TT quy định trạng thái vàng của TCTD. Theo đó, hàng ngày NHNN theo dõi chặt chẽ việc TCTD tuân thủ quy định không được giữ trạng thái vàng vượt quá 2% so với vốn tự có và không được duy trì trạng thái âm vàng. Thực tế trong giai đoạn vừa qua, các TCTD đều nghiêm túc tuân thủ quy định này của NHNN, toàn hệ thống duy trì trạng thái vàng ở mức trung bình khoảng 0,14% trên vốn tự có.
Thứ ba, NHNN đang khẩn trương triển khai Quyết định số 20/2013/QĐ-TTg của Chính phủ về phòng chống rửa tiền, dự kiến NHNN sẽ tăng cường theo dõi, giám sát báo cáo chi tiết các giao dịch của các doanh nghiệp kinh doanh mua, bán vàng miếng với khách hàng có giá trị lớn trên 300 triệu đồng.
Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 03/4/2012 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng quy định Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Do đó, kể từ ngày 25/05/2012 (ngày Nghị định 24/2012/NĐ-CP có hiệu lực) không tổ chức, cá nhân nào được quyền sản xuất vàng miếng. Đây là biện pháp quan trọng để kiểm soát chặt chẽ hoạt động sản xuất vàng miếng, lượng cung vàng miếng trên thị trường và ngăn chặn tình trạng sản xuất vàng miếng từ vàng nguyên liệu nhập lậu cũng như tạo điều kiện để kiểm soát vàng nhập lậu. Bên cạnh đó, cùng với việc triển khai Nghị định 95/2011/NĐ-CP ngày 20/10/2011 của Chính phủ, hành vi vi phạm các quy định về quản lý hoạt động kinh doanh vàng đã được xử phạt và có chế tài xử lý nghiêm khắc.
Trước khi Nghị định 24/2012/NĐ-CP có hiệu lực, mỗi khi giá vàng trong nước và giá vàng thế giới có mức chênh lệch từ 400 ngàn VND trở lên, thị trường lại xuất hiện tình trạng nhập lậu vàng với quy mô lớn làm tỷ giá biến động mạnh, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động xuất - nhập khẩu, làm tăng chỉ số giá cả, gây bất ổn kinh tế vĩ mô. Trong thời gian vừa qua, mặc dù giá vàng thế giới có biến động mạnh, có những lúc chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới lên đến 6-7 triệu VND nhưng tỷ giá vẫn ổn định, kinh tế vĩ mô ổn định; tình trạng đầu cơ và nhập lậu vàng trên thị trường đã được ngăn chặn và đẩy lùi.
Về vấn đề dự trữ vàng quốc gia, theo quy định hiện hành, NHNN có nắm giữ vàng (bao gồm vàng tiêu chuẩn quốc tế và vàng miếng) trong cơ cấu dự trữ ngoại hối Nhà nước. Căn cứ Nghị định 86/1999/NĐ-CP ngày 30/8/1999 về quản lý dự trữ ngoại hối Nhà nước, định kỳ NHNN thường xuyên đánh giá, cơ cấu lại dự trữ ngoại hối, trong đó có vàng, đảm bảo tỷ lệ nắm giữ vàng trong dự trữ ở mức phù hợp trong từng thời kỳ.
Nhìn chung, các giải pháp đồng bộ và hiệu quả NHNN đã triển khai để quản lý thị trường vàng đã mang lại kết quả tích cực: thị trường vàng đã ổn định, chênh lệch giữa giá vàng trong nước và giá vàng thế giới đã được thu hẹp, đã ngăn chặn được ảnh hưởng của biến động giá vàng đến tỷ giá, lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô; tình trạng đầu cơ, nhập lậu vàng đã được kiểm soát.