Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình phát biểu tại phiên họp Ảnh: Đình Nam
Theo dự thảo báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về công tác của các tòa án trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII, trong 5 năm qua, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của đất nước tiếp tục được giữ vững và ổn định, nhưng tình hình tội phạm vẫn diễn biến phức tạp; các tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại, hôn nhân- gia đình, lao động vẫn có xu hướng gia tăng.
Tuy số lượng các loại vụ án mà Tòa án phải thụ lý giải quyết trong nhiệm kỳ qua là rất lớn, nhưng với việc chủ động nắm bắt tình hình, đề ra nhiều giải pháp và tổ chức thực hiện quyết liệt tại Tòa án các cấp, các Tòa án đã giải quyết 1.781.410 vụ án các loại trong tổng số 1.809.080 vụ án đã thụ lý, đạt 98,5%; số vụ án còn lại hầu hết là mới thụ lý và còn trong thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật.
Việc xét xử các vụ án hình sự cơ bản đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, đã hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp kết án oan người không có tội. Nhiều vụ án lớn, đặc biệt nghiêm trọng hoặc các vụ án được dư luận xã hội quan tâm, đặc biệt là các vụ án về kinh tế, tham nhũng đã được các Tòa án khẩn trương nghiên cứu hồ sơ để đưa ra xét xử kịp thời, nghiêm minh. Hình phạt mà Tòa án áp dụng đối với các bị cáo đảm bảo đúng pháp luật, tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội của các bị cáo.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, hoạt động của các Tòa án trong nhiệm kỳ qua cũng còn một số hạn chế, thiếu sót, đó là: Trong công tác xét xử các vụ án hình sự còn có 03 trường hợp kết án oan người không có tội; một số Tòa án chưa khắc phục triệt để việc để các vụ án quá thời hạn luật định do lỗi chủ quan; tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm chưa đạt cao như mong muốn; việc tổng kết kinh nghiệm xét xử và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật mặc dù đã có tiến bộ, nhưng ở một số lĩnh vực còn chậm. Công tác quản lý, điều hành hoạt động ở một số đơn vị chưa thực sự chặt chẽ, hiệu quả, khoa học; vẫn còn xảy ra các trường hợp cán bộ, công chức Tòa án vi phạm phẩm chất đạo đức, kỷ luật công vụ và thậm chí vi phạm pháp luật. Cơ sở vật chất, điều kiện phương tiện làm việc của một số Tòa án còn khó khăn, thiếu thốn, đặc biệt là các Tòa án nhân dân cấp huyện.
Các hạn chế nêu trên có nhiều nguyên nhân, bên cạnh các nguyên nhân chủ quan như: một số Thẩm phán, công chức Toà án hạn chế về năng lực, trình độ, tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ nhân dân; công tác thanh tra, kiểm tra các hoạt động nghiệp vụ và việc thực thi công vụ của cán bộ, công chức ở một số đơn vị tiến hành chưa thường xuyên và thực sự hiệu quả..., thì còn có các nguyên nhân khách quan, đó là: Số lượng các loại vụ án tiếp tục có xu hướng gia tăng, nhiệm vụ của Tòa án được mở rộng; một số cơ quan, tổ chức chưa phối hợp chặt chẽ với Toà án, thậm chí chưa làm hết trách nhiệm của mình theo quy định của pháp luật trong việc cung cấp tài liệu, chứng cứ, giám định, tham gia định giá tài sản, thực hiện uỷ thác tư pháp... làm cho quá trình giải quyết vụ án gặp nhiều khó khăn.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện phát biểu tại phiên họp
Thẩm tra Báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện cho biết, Ủy ban cơ bản tán thành với những nội dung trong báo cáo. Tuy nhiên, thường trực Ủy ban Tư pháp đề nghị Tòa án nhân dân tối cao cần chủ động triển khai các luật, pháp lệnh về tư pháp, nâng cao chất lượng công tác tổng kết kinh nghiệm xét xử và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật; triển khai các biện pháp khắc phục có hiệu quả các hạn chế, thiếu sót trong công tác xét xử các vụ án, đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án, bảo vệ công lý, bảo vệ các quyền con người và quyền cơ bản của công dân.
Thảo luận tại phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ cho rằng báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao phản ánh khá toàn diện, đầy đủ về tình hình công tác, các kết quả đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế của ngành Tòa án trong nhiệm kỳ 2011-2016. Tuy nhiên, báo cáo cần bổ sung, hoàn thiện thêm để thể hiện được vị trí, vai trò của tòa án là cơ quan xét xử thực hiện quyền tư pháp, thể hiện rõ hơn hệ thống tổ chức tòa án đã có nhiều đổi mới so với nhiệm kỳ trước: tổ chức tòa án theo 4 cấp và theo nguyên tắc thẩm quyền xét xử.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho rằng, Báo cáo cần bổ sung những bài học kinh nghiệm như: cần bám sát chủ trương đường lối của Đảng để triển khai các hoạt động của Tòa; xây dựng, tổ chức bộ máy ngày một hoàn thiện; đào tạo đội ngũ cán bộ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho hoạt động của cán bộ Tòa án; hoạt động của Tòa án phải dựa vào dân. Từ đó đưa ra nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới, góp phần xây dựng Tòa án ngày càng vững mạnh, ngày càng chất lượng.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor phước đề nghị cần phải nhấn mạnh việc đấu tranh phòng chống tham nhũng, công tác xét xử của tòa góp phần trong việc đấu tranh phòng chống tham nhũng như thế nào. Bởi đây là vấn đề đang được dư luận quan tâm nhiều.