Phiên họp thứ hai của UBTVQH

Ngày 24.9, dưới sự điều khiển của Phó chủ tịch QH Uông Chu Lưu và Phó chủ tịch QH Nguyễn Đức Kiên, UBTVQH đã cho ý kiến vào dự án Luật Thể thức trưng mua, trưng dụng tài sản và dự án Luật Quản lý và sử dụng tài sản Nhà nước. Đây là 2 dự thảo luật chuẩn bị trình QH cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp sắp tới.

Theo Tờ trình của Chính phủ, dự án Luật Thể thức trưng mua, trưng dụng tài sản được ban hành nhằm tạo khung pháp lý cho người có thẩm quyền quyết định việc trưng mua, trưng dụng trong điều kiện cụ thể nhằm bảo vệ lợi ích Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức khi có tài sản bị trưng mua, trưng dụng. Đồng thời, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến trưng mua, trưng dụng tài sản theo hướng công khai, minh bạch, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước yên tâm kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam.

Cơ bản nhất trí với sự cần thiết, quan điểm và nguyên tắc xây dựng luật, Báo cáo thẩm tra dự án luật do Chủ nhiệm UB Pháp luật Nguyễn Văn Thuận trình bày cho rằng, một số nội dung dự thảo luật cần được quy định cụ thể, chi tiết hơn theo hướng bảo đảm quyền và lợi ích tối đa cho người dân khi tiến hành hoạt động trưng dụng, trưng mua tài sản. Đây cũng là ý kiến của nhiều Ủy viên UBTVQH khi thảo luận, đóng góp ý kiến vào một số nội dung của dự thảo luật như tên gọi; Hình thức của quyết định trưng mua, trưng dụng; Việc huy động người điều khiển, vận hành tài sản; Giá trưng mua tài sản; Nguồn kinh phí thực hiện trưng mua, trưng dụng...

Về hình thức của quyết định trưng mua, trưng dụng, theo quy định của dự thảo luật thì quyết định trưng mua, trưng dụng tài sản phải được thể hiện bằng văn bản. Trong trường hợp đặc biệt chưa thể ra quyết định trưng dụng bằng văn bản thì người có thẩm quyền quyết định trưng dụng tài sản được quyết định trưng dụng bằng lời nói. Sau đó chậm nhất là 24 giờ đồng hồ, việc trưng dụng phải được thể hiện bằng văn bản. Tán thành với quy định này, nhưng một số Ủy viên UBTVQH cho rằng, đối với trường hợp đặc biệt- quyết định trưng dụng bằng lời nói-, cần có quy định cụ thể để thể hiện sự minh bạch. Ít nhất cũng phải có một dấu vết gì đó để chứng tỏ rằng, tài sản đã được trưng dụng- Chủ nhiệm UB Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Đào Trọng Thi nêu vấn đề- sở dĩ phải quy định cụ thể như vậy là để tránh tình trạng lạm dụng hoạt động trưng dụng để sử dụng bừa bãi tài sản của công dân. Đành rằng trưng dụng tài sản bằng lời nói chỉ được áp dụng trong những trường hợp đặc biệt, khẩn cấp, nhưng vội mấy thì vội, người có thẩm quyền trưng dụng tài sản phải xuất trình thẻ công vụ và giao cho người có tài sản bị trưng dụng giấy tờ hoặc vật nào đó làm bằng chứng- Phó chủ tịch QH Nguyễn Đức Kiên bổ sung. Tuy nhiên, nếu quy định theo hướng này, Trưởng ban Dân nguyện Trần Thế Vượng cho là rất khó áp dụng trên thực tế. Bởi, đơn cử như trong trường hợp một anh công an đang truy bắt một tên cướp, có nhu cầu trưng dụng phương tiện của một người nào đó đang đi trên đường, nếu phải xuất trình thẻ công vụ, rồi để lại bằng chứng... thì chắc chắn tên cướp đã chạy mất rồi. Bảo đảm quyền lợi cho người dân là điều cần thiết, nhưng cũng không thể không chú ý đến yêu cầu của công việc- Trưởng ban Trần Thế Vượng băn khoăn. Mặc dù chưa nghĩ ra cách để xử lý mâu thuẫn trên, nhưng cần nghiên cứu, tính toán lại quy định này theo hướng hóa giải mâu thuẫn là yêu cầu mà UBTVQH đặt ra cho Ban Soạn thảo dự án luật.

Một nội dung khác cũng được nhiều Ủy viên UBTVQH quan tâm, đóng góp ý kiến là quy định về giá trưng mua tài sản. Theo Tờ trình của Chính phủ, do giá thị trường tại thời điểm trưng mua và thời điểm thanh toán có thể khác nhau và để bảo vệ lợi ích của người có tài sản bị trưng mua, Chính phủ đề nghị trong trường hợp này nếu giá tại thời điểm thanh toán cao hơn sẽ là giá thanh toán. Để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, một số Ủy viên UBTVQH thống nhất như đề nghị nêu trong Báo cáo thẩm tra, đó là nên quy định theo hướng giá tài sản bị trưng mua là giá thị trường tại thời điểm công bố quyết định trưng mua. Còn, nếu xảy ra trường hợp sau 45 ngày Nhà nước không thanh toán cho tài sản đã quyết định trưng mua thì Nhà nước phải trả lãi suất (tỷ lệ lãi suất này căn cứ vào tỷ lệ Ngân hàng Nhà nước công bố)- Chủ nhiệm UB Tài chính, Ngân sách Phùng Quốc Hiển đề xuất. Đồng thuận với đề xuất này, tuy nhiên, Phó chủ tịch QH Nguyễn Đức Kiên lưu ý phải có cách thể hiện quy định này theo hướng tôn trọng giá thị trường, chứ không phải chạy theo giá thị trường. Hay nói cách khác, giá thanh toán phải là giá trong điều kiện bình thường và mang tính chất phổ biến. Sở dĩ lưu ý điều này là bởi lẽ, hiện nay giá thị trường có nhiều yếu tố ảo. Đơn cử như với đất đai, nếu không có quy hoạch, không có dự án đầu tư thì giá đất ở trạng thái bình thường, nhưng chỉ cần phong thanh có quy hoạch, có dự án thôi là ngay lập tức giá đất thường bị đẩy lên gấp nhiều lần...

Về dự án Luật Quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước, Tờ trình của Chính phủ nêu rõ: Tài sản Nhà nước nếu được khai thác, sử dụng tốt sẽ phát huy sức mạnh vật chất to lớn trong quá trình phát triển KT- XH của đất nước, hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, hiện nay, việc khai thác tài sản Nhà nước còn nhiều bất cập. Tình trạng tài sản Nhà nước không được sử dụng đúng mục đích, kém hiệu quả và không được quản lý chặt chẽ gây thất thoát, lãng phí vẫn diễn ra… Sở dĩ có những tồn tại nêu trên, theo Tờ trình là do hệ thống pháp luật liên quan chưa đầy đủ, đồng bộ… Hiện trạng này đặt ra yêu cầu phải xây dựng một văn bản luật để điều chỉnh những tồn tại trên. Cơ quan thẩm tra dự thảo luật- UB Pháp luật- tán thành với Chính phủ về sự cần thiết phải sớm ban hành Luật Quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước. Đồng thời khẳng định: Việc xây dựng luật sẽ tạo cơ sở pháp lý cho việc thiết lập lại trật tự, kỷ cương trong công tác quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước, loại bỏ cơ chế xin- cho, cơ chế phân phối dựa theo quan hệ thân quen, tư tưởng thừa còn hơn thiếu trong nền kinh tế tập trung bao cấp… 

Về cơ bản, các Ủy viên UBTVQH đồng tình với nhiều quy định trong dự thảo luật. Trưởng ban Dân nguyện Trần Thế Vượng thì cho rằng sự ra đời của luật này có ý nghĩa quan trọng, góp phần tích cực vào công tác phòng, chống tham nhũng. Tuy nhiên, cũng như nội dung nêu trong Báo cáo thẩm tra, nhiều Ủy viên UBTVQH cho rằng một số quy định của dự thảo luật còn mâu thuẫn, nặng về các biện pháp quản lý, chưa thể hiện rõ được các nội dung sử dụng, khai thác và phát triển nguồn tài sản Nhà nước. Đồng thời, các quy định về quản lý lại chưa phân định một cách rạch ròi giữa quản lý Nhà nước về tài sản và quản lý sử dụng tài sản. Do đó, UBTVQH đề nghị cơ quan trình dự án luật cần tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật, đồng thời báo cáo số liệu cập nhật về tổng giá trị tài sản của các cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị, số lượng tài sản cụ thể hiện đang được giao cho các tổ chức xã hội, xã hội- nghề nghiệp và các tổ chức khác để ĐBQH có thêm cơ sở thảo luận, cho ý kiến về dự án luật này.