Quốc hội thảo luận dự án Luật Thi hành án dân sự

Dự thảo Luật Thi hành án dân sự quy định nguyên tắc, trình tự, thủ tục thi hành bản án, quyết định về dân sự, phần dân sự trong bản án, quyết định hình sự, phần tài sản trong bản án, quyết định hành chính của Tòa án, quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh của Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh và quyết định của Trọng tài thương mại; cơ quan thi hành án dân sự và chấp hành viên; quyền, nghĩa vụ của người được thi hành án, người phải thi hành án, người có quyền, nghĩa vụ liên quan; trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức trong hoạt động thi hành án.

Theo Tờ trình của Chính phủ, để khắc phục những vướng mắc trong việc tuyển dụng, bố trí sử dụng, điều động, luân chuyển chấp hành viên (CHV) trong thời gian qua, Dự thảo bổ sung quy định về ngạch chấp hành viên sơ cấp, chấp hành viên trung cấp và chấp hành viên cao cấp, đồng thời quy định linh hoạt hơn về điều kiện bổ nhiệm CHV. Pháp lệnh Thi hành án dân sự năm 2004 quy định thời hiệu yêu cầu thi hành án (THA) là ba năm.  Thực tiễn THA dân sự cho thấy, quy định thời hiệu này là ngắn, ảnh hưởng đến việc bảo vệ quyền lợi của đương sự. Vì vậy, Dự thảo đã quy định kéo dài thời hiệu yêu cầu thi hành án từ ba năm lên thành năm năm.

Về ngạch, tiêu chuẩn của CHV, Báo cáo thẩm tra cho biết, nhiều thành viên Ủy ban Tư pháp đề nghị cơ quan soạn thảo quy định cụ thể điều kiện, tiêu chuẩn, nhiệm vụ, quyền hạn đối với từng ngạch của chức danh CHV, làm cơ sở cho việc xây dựng cơ cấu ngạch CHV sơ, trung cấp ở cấp huyện và trung, cao cấp ở cấp tỉnh để bổ nhiệm từng chức danh theo yêu cầu nhiệm vụ, bảo đảm phù hợp với hệ thống các chức danh tư pháp.

Về việc quy định bổ sung các biện pháp bảo đảm THA, dự án Luật phải vừa tạo điều kiện cho việc tổ chức THA hiệu quả, vừa bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người có tài sản. Như vậy, biện pháp phong toả tài khoản (Ðiều 69) cần quy định theo hướng chỉ nên phong tỏa số tiền có trong tài khoản tương ứng với nghĩa vụ phải thi hành. Ða số ý kiến thành viên Ủy ban Tư pháp tán thành với quy định trang bị công cụ hỗ trợ cho các CHV trong quá trình THA, vì các lý do: Không ít trường hợp khi tổ chức THA, CHV đã gặp phải sự chống đối quyết liệt, sự đe dọa về tính mạng, sức khỏe từ phía các đương sự và đã có nhiều trường hợp CHV, cán bộ thi hành án bị hành hung, bị gây thương tích mặc dù chưa phải tổ chức cưỡng chế. Do đó, việc quy định CHV sử dụng các công cụ hỗ trợ có tác dụng rất quan trọng trong việc phòng ngừa và tự vệ khi có sự chống đối của các đương sự...

Thảo luận về dự án Luật Thi hành án dân sự, hầu hết các đại biểu  nhất trí cao với việc ban hành Luật này như Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của QH. Tuy nhiên, đối với từng vấn đề cụ thể, các đại biểu có ý kiến và đề xuất khác nhau.

Ðại biểu Hà Công Long (Gia Lai) đề nghị dự thảo Luật quy định rõ trách nhiệm của Bộ Tư pháp trong quản lý THA dân sự và trách nhiệm UBND các cấp trong thi hành án tại các địa phương.

Ðại biểu Hồ Quốc Dũng (Bình Ðịnh) nêu rõ: Công tác THA dân sự hiện nay còn nhiều bất cập, không ít án đã được tuyên nhưng không được thi hành, gây bức xúc trong nhân dân. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế này là do mô hình tổ chức cơ quan thi hành án (CQTHA) tại các tỉnh, thành phố chưa được đổi mới; chưa xác định được chính xác địa vị pháp lý của CQTHA thuộc tòa án hay chính quyền địa phương quản lý? Do vậy, cần có sự thống nhất về vấn đề này.

Ðại biểu Ðiểu K'Ré (Ðác Nông) ủng hộ việc thành lập Tổng cục Thi hành án dân sự trực thuộc Bộ Tư pháp, nhưng không nhất trí với việc thành lập Cơ quan thi hành án khu vực và cho rằng, sẽ làm bộ máy của CQTHA trở nên công kềnh. Ðại biểu này không nhất trí với Tờ trình về việc kéo dài thời hiệu yêu cầu thi hành án lên thành năm năm mà đề nghị giữ nguyên ở mức ba năm vì cho rằng, sẽ kéo dài thời gian, tồn đọng và khó khăn cho công việc của CQTHA.

Tuy nhiên, đại biểu Ngô Minh Hồng (TP Hồ Chí Minh) lại cho rằng, không những có cơ quan THA ở cấp tỉnh, huyện, mà có thể có CQTHA cấp vùng (khu vực).

Các đại biểu Trần Thị Hoa Ry (Bạc Liêu), Trần Thị Hồng (Hà Nam), Trần Văn Tấn (Tiền Giang), Vũ Hồng Anh (Hà Nội), Nguyễn Bá Thuyền (Lâm Ðồng) cho rằng: Xã hội hóa công tác THA là quan trọng. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới đối với Việt Nam. Vì vậy, cần tổ chức làm thí điểm, tổng kết, rút kinh nghiệm trước, chưa nên đưa vào dự thảo Luật trong thời điểm hiện nay. Cần nghiên cứu kỹ lưỡng, xem xét cẩn thận mục đích, phương thức, tính hợp lý, hợp pháp... của xã hội hóa công tác THA để bảo đảm không nảy sinh các vấn đề, hiện tượng tiêu cực.

Ðại biểu Phan Thị Mỹ Bình (Tuyên Quang) nhất trí với việc xã hội hóa công tác THA, nhưng đề nghị quy định cụ thể là xã hội hóa ở khâu nào, thời điểm nào. Vì vậy, dự luật chỉ cần quy định nguyên tắc, bước đi cụ thể của xã hội hóa THA và giao cho Chính phủ quy định. Ðại biểu Phan Văn Hà (Nghệ An) bày tỏ thái độ dứt khoát là không thể xã hội hóa công tác THA, do tính chất của nó khác hẳn với xã hội hóa giáo dục hay y tế. Ðại biểu này nhấn mạnh, trên thực tế chưa xã hội hóa mà trong xã hội đã có các công ty "bảo vệ", "đòi nợ thuê" hành xử theo kiểu "xã hội đen" gây bức xúc trong nhân dân.

Ðại biểu Phan Văn Hà đề nghị nếu quá nhiều vụ THA, thì cần nâng cao năng lực của cơ quan THA, bổ sung đội ngũ CHV hơn là xã hội hóa công tác THA.

Ðại biểu Lê Thị Nga (Thái Nguyên) cho rằng, đặc điểm của cơ quan THA dân sự là "hành chính tư pháp". Vì thế, việc quản lý cơ quan này thuộc thẩm quyền của Chính phủ và UBND các cấp, nhưng công tác chuyên môn lại thuộc ngành tư pháp. Vì vậy, phải bảo đảm cho cơ quan THA có tính độc lập, chịu trách nhiệm trước pháp luật về công việc của mình. Do tính chất "lưỡng tính" của cơ quan THA dân sự (hành chính và tư pháp), cho nên đại biểu này đề nghị ở T.Ư có Tổng cục THA thuộc Bộ Tư pháp, ở cấp tỉnh và huyện có cơ quan THA thuộc sự quản lý của UBND, nhưng hoạt động chuyên môn theo chỉ đạo của hệ thống tư pháp.

Các đại biểu QH cũng nhất trí với quy định của dự thảo là đội ngũ CHV có ba loại trình độ: sơ cấp, trung cấp, đại học luật, trong đó, ở cấp huyện, ở vùng miền núi, vùng xa và khó khăn có cán bộ sơ cấp, trung cấp, nhưng cần hướng tới việc chuẩn hóa đội ngũ CHV phải có trình độ đại học thông qua kế hoạch bồi dưỡng và đào tạo. Ðối với nhiệm vụ, quyền hạn của các CHV, dự án Luật cần quy định cụ thể và chính xác, phù hợp từng cấp, từng ngạch, tránh hiện tượng giao quyền quá cao so với chức năng và trình độ của CHV.

Về vấn đề sử dụng công cụ hỗ trợ trong thi hành án, đại biểu Trần Thị Hoa Ry (Bạc Liêu) nhấn mạnh, cần quy định cụ thể trường hợp nào, tình huống nào được sử dụng công cụ khi thi hành án.

Ðại biểu Trần Tiến Dũng (Hà Tĩnh) thì không đồng tình với chủ trương cho phép sử dụng công cụ hỗ trợ vì khi cần đã có lực lượng cảnh sát, dân quân, tự vệ tham gia.

Một số ý kiến cho rằng, những hạn chế của CQTHA hiện nay không chỉ do mô hình tổ chức còn bất cập mà có nguyên nhân từ tính chất công việc THA, với những khó khăn đặc thù; việc giao cho Trưởng, Phó CQTHA có quyền trả lại bản án là không hợp lý; không nên hạ thấp tiêu chuẩn của CHV như dự thảo luật vì sẽ không đáp ứng được yêu cầu công việc vốn phức tạp và khó khăn.