Đủ căn cứ chính trị, pháp lý, khoa học và thực tiễn
Theo Tờ trình Quyết định chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035 trình tại Kỳ họp thư 7, Chương trình được thực hiện trên phạm vi cả nước và tại một số quốc gia có mối quan hệ văn hóa, tương tác văn hóa lâu dài với Việt Nam, có đông đảo người Việt Nam sinh sống, lao động, học tập; tập trung vào các hoạt động thuộc các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật cụ thể gồm: Di sản văn hóa; văn hóa cơ sở; nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm… Chương trình được thực hiện trong 11 năm (từ 2025 đến 2035), chia làm 3 giai đoạn, gồm giai đoạn năm 2025, 2026-2030 và 2031-2035.
Chương trình có 7 mục tiêu tổng quát, đó là tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện trong phát triển văn hóa và xây dựng, hoàn thiện, chuẩn mực đạo đức, bản sắc, bản lĩnh, hệ giá trị con người, gia đình Việt Nam. Nâng cao đời sống tinh thần, khả năng tiếp cận, thụ hưởng văn hóa của nhân dân, khắc phục sự chênh lệch trong thụ hưởng văn hóa giữa các vùng, miền, tầng lớp dân cư, giới tính, từ đó nâng cao năng suất lao động, hiệu quả công việc. Cùng với đó là bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc. Đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế - xã hội, huy động, tập trung nguồn lực đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, chất lượng, hiệu quả cho phát triển văn hóa. Xây dựng đội ngũ văn nghệ sỹ, chuyên gia đầu ngành, lực lượng người lao động chuyên nghiệp, chất lượng cao. Phát huy tính đại chúng, tính khoa học, tính dân tộc của văn hóa thông qua đổi mới sáng tạo, tiếp thu và nghiên cứu, áp dụng những thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến, chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa. Nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế thông qua phát huy "sức mạnh mềm" văn hóa Việt Nam, hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh, việc đầu tư Chương trình ở thời điểm hiện nay đáp ứng đầy đủ căn cứ chính trị, pháp lý, khoa học và thực tiễn; tiếp tục khẳng định các quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa đối với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển bền vững đất nước; góp phần thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu về phát triển văn hóa đề ra trong các nghị quyết của Đảng.
Việc thực hiện Chương trình sẽ góp phần tăng cường nguồn lực đầu tư, đáp ứng yêu cầu bức thiết về phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, để văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
Có chương trình mục tiêu riêng, văn hóa sẽ được đầu tư xứng đáng
Trong bối cảnh đầu tư ngân sách thường xuyên cho ngành văn hóa luôn eo hẹp, thiếu thốn và chậm trễ, các chuyên gia trong ngành văn hóa cho rằng, Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035 được chính thức bàn thảo tại Kỳ họp thứ 7 của Quốc hội vừa qua là tin vui rất lớn cho ngành văn hóa nói riêng, cả nước nói chung để giải quyết những vấn đề cấp thiết của ngành văn hóa, “đòn bẩy” này khi được hoàn thiện sẽ có thể tạo ra một cú hích để ngành văn hóa chuyển mình và đạt được những thành tựu khả quan.
Các đại biểu Quốc hội cũng cho rằng, đầu tư cho văn hóa đã và đang được khẳng định là một trong những trọng trách của Nhà nước để tạo điều kiện cho văn hóa phát triển. Tuy nhiên, để có được sự đầu tư hiệu quả, nhất thiết phải có những giải pháp đồng bộ mà Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá là một giải pháp quan trọng. Nhìn lại những giai đoạn trước, nguồn vốn đầu tư từ Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa các năm 2012 - 2015 và Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa giai đoạn 2016 - 2020 có tính chất “vốn mồi” đã đem lại hiệu quả, thúc đẩy phát triển kinh tế, du lịch và nâng cao đời sống văn hóa của Nhân dân, nhất là tại các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo; thực sự là nguồn lực hỗ trợ, cứu sinh và phát triển của nhiều công trình, giá trị văn hoá. Sự gián đoạn của Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa trong những năm qua thực sự đã để lại nuối tiếc trong các chuyên gia, cán bộ trong ngành văn hóa.
Ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Văn Huy, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Thái Bình
Ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Văn Huy, ĐBQH tỉnh Thái Bình cũng cho rằng, nguồn vốn đầu tư từ Chương trình chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, có tính chất “vốn mồi” thực sự đã đem lại hiệu quả thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch và nâng cao đời sống văn hóa của Nhân dân thời gian qua. Tuy nhiên sau này, nguồn lực đầu tư cho văn hóa chủ yếu qua kế hoạch đầu tư công trung hạn và nguồn kinh phí sự nghiệp hằng năm, nhưng luôn ở mức thấp và thiếu chính sách xã hội hóa đầu tư cho lĩnh vực này. Những khó khăn về nguồn lực đầu tư đã ảnh hưởng lớn đến sự nghiệp phát triển văn hóa; nhiều di sản, di tích văn hóa – lịch sử bị mai một, xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng...
Thừa nhận thực tế này, TS. Nguyễn Thị Mai Thoa, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH tỉnh Hải Dương cũng cho biết, trong giai đoạn trước, đã có một số Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa. Thông qua các Chương trình này, nhiều di tích quốc gia và di tích quốc gia đặc biệt quan trọng đã được hỗ trợ tu bổ, tôn tạo tổng thể; nhiều di sản văn hóa phi vật thể được sưu tầm, bảo tồn và phát huy. Chương trình cũng đã hỗ trợ xây dựng và cấp trang thiết bị hoạt động cho các trung tâm văn hóa cấp huyện và nhà văn hóa - thể thao cấp xã, thôn… Từ năm 2020 đến nay, cả nước chỉ còn 3 Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
“Các chương trình này cũng có nội dung liên quan đến văn hóa nhưng chưa bao quát hết các lĩnh vực, đối tượng. Trong khi đó, các chuyên gia, văn nghệ sĩ, các địa phương đều khẳng định rất cần một chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa mang tính tổng thể để đầu tư cho văn hóa trong giai đoạn hiện nay…”, TS. Nguyễn Thị Mai Thoa nói.
TS. Nguyễn Thị Mai Thoa, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH tỉnh Hải Dương
Theo TS. Nguyễn Thị Mai Thoa, sở dĩ chúng ta cần nguồn lực từ Chương trình mục tiêu quốc gia chứ không phải các dự án đầu tư công thông thường bởi trong cơ cấu đầu tư của các địa phương, các dự án cơ sở hạ tầng giao thông, phát triển công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ… thường được ưu tiên hơn. Nếu không được xác định một khoản đầu tư có mục tiêu riêng thì đầu tư cho văn hóa, thể thao chưa nhận được sự quan tâm xứng đáng với vai trò, tầm quan trọng và tạo ra được bước đột phá trong phát triển lĩnh vực này.
“Đòn bẩy” quan trọng để văn hóa phát triển
PGS.TS Bùi Hài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH thành phố Hà Nội cho rằng, Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa không chỉ đơn thuần là một kế hoạch chi tiết, mà còn là một phương tiện để thể hiện quyết tâm và sự cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc bảo tồn và phát triển văn hóa, được thực hiện với sự nhất quán và liên kết với các chính sách và quyết sách khác trên toàn quốc, đem lại sự tự tin, bản lĩnh và sự phát triển toàn diện cho văn hóa và con người Việt Nam, góp phần vào khẳng định uy tín, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế, để văn hóa trở thành yếu tố hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh và hạnh phúc.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, ĐBQH thành phố Hà Nội
PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhìn nhận, trong bối cảnh hiện nay, khi sự phát triển kinh tế - xã hội đang ngày càng đòi hỏi sự đổi mới sáng tạo, bền vững, vì lợi ích của Nhân dân, nếu được thông qua, Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa sẽ là “đòn bẩy” vô cùng quan trọng để văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là mục tiêu, động lực và hệ điều tiết cho sự phát triển toàn diện của đất nước.
Cùng quan điểm, Ủy viên Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Văn Huy, ĐBQH tỉnh Thái Bình cho biết, sau Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021, cử tri và Nhân dân rất phấn khởi, trông đợi Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa; đặc biệt khi nội dung này được trình ra Quốc hội tại Kỳ họp thứ 7. Đại biểu cho rằng, Chương trình này nếu được hoàn thiện và triển khai thực hiện trong thực tế sẽ có thể tạo nên bước chuyển biến mạnh mẽ và toàn diện trong phát triển văn hóa trong giai đoạn tới./.