Thảo luận Tổ 8: Cần bổ sung biện pháp “tịch thu, tiêu hủy” trong xử lý vật chứng

30/10/2024 10:34

Thực hiện Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, sáng 30/10, các đại biểu Quốc hội tiến hành thảo luận tại tổ về dự án Nghị quyết thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự. Tán thành với sự cần thiết ban hành Nghị quyết này, tuy nhiên các ý kiến đại biểu đề nghị cần rà soát, bổ sung biện pháp “tịch thu, tiêu hủy” trong xử lý vật chứng.

Thảo luận Tổ 8: Đảm bảo không lãng phí nguồn lực trong quá trình thực hiện đầu tư các dự án

Quang cảnh phiên họp

Tổ 8 gồm các đại biểu Quốc hội thuộc Đoàn ĐBQH các tỉnh Vĩnh Long, Điện Biên, Kon Tum, Tp. Cần Thơ.

Tại phiên họp tổ, các đại biểu phân tích, quá trình giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự, bên cạnh việc làm rõ vụ án, người phạm tội, hành vi phạm tội, hậu quả tác hại, các cơ quan tiến hành tố tụng phải chủ động giải quyết các vấn đề liên quan đến tài sản, nhất là các tài sản bị thất thoát, bị chiếm đoạt và áp dụng các biện pháp để thu giữ, tạm giữ, kê biên. Việc làm này nhằm thu hồi tối đa tài sản, khắc phục hậu quả, thiệt hại do tội phạm, vi phạm pháp luật gây ra, đồng thời phân loại để kịp thời bảo quản, xử lý vật chứng, tài sản trong vụ án. Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự, hiện nay vẫn còn tình trạng nhiều vật chứng, tài sản chưa được xử lý triệt để, trong đó nhiều vật chứng, tài sản trong các giai đoạn tố tụng khác nhau thời gian dài không xử lý được, gây thất thoát, hư hỏng, tốn kém trong bảo quản.

Bên cạnh đó, Luật Tố tụng hình sự hiện hành chưa có quy định về việc xử lý vật chứng, tài sản là tiền, bất động sản, tài sản gắn liền với đất, giấy tờ có giá…; chưa có quy định trực tiếp về việc áp dụng biện pháp “tạm ngừng giao dịch; tạm dừng việc đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng, thay đổi hiện trạng tài sản” để bảo đảm áp dụng các biện pháp xử lý nên dẫn đến việc xử lý vật chứng, tài sản trong thực tế còn gặp nhiều khó khăn.

Các đại biểu Quốc hội tại phiên họp

Do đó, theo các đại biểu, việc ban hành dự thảo “Nghị quyết thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự” là cần thiết. Đây sẽ là cơ sở pháp lý nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thời gian qua. Đồng thời, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự và những người có liên quan; tránh làm mất mát, hư hỏng tài sản, gây ra những ảnh hưởng xấu đến tình hình chính trị, sản xuất, kinh doanh; gây lãng phí, thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, của tổ chức, cá nhân.

Cho ý kiến cụ thể về các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản, đại biểu Nguyễn Văn Thuận, Đoàn ĐBQH Tp. Cần Thơ nêu rõ, dự thảo Nghị quyết đưa ra 05 biện pháp xử lý vật chứng, tài sản gồm: Trả lại tiền cho bị hại hoặc gửi tiền vào ngân hàng để chờ xử lý; Nộp tiền bảo đảm để huỷ bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong toả; Cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản và xử lý tiền thu được từ việc mua bán, chuyển nhượng; Giao vật chứng, tài sản cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp để quản lý, khai thác, sử dụng; Tạm ngưng giao dịch, tạm dừng việc đăng ký, chuyển nhượng sở hữu, quyền sử dụng tài sản.

Tuy nhiên đại biểu chỉ ra rằng, trong thực tiễn, quá trình điều tra vụ án, truy tố, xét xử, có những vật chứng, tài sản cần thiết phải tịch thu (như thuốc lá lậu, cây thuốc phiện; động vật nguy cấp, quý, hiếm nếu không trả về tự nhiên sẽ chết ngay…) hoặc vật chứng phải tiêu huỷ ngay (vi khuẩn gây bệnh, hoá chất gây ô nhiễm môi trường). Do đó, đại biểu đề xuất đưa thêm vào dự thảo Nghị quyết biện pháp xử lý vật chứng bằng “tịch thu, tiêu hủy”.

Tán thành quan điểm trên, đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum phân tích, vật chứng, tài sản liên quan đến các vụ án hình sự thường có nguồn gốc và tính chất phức tạp, do đó, để giảm rủi ro đối với 02 biện pháp quy định tại Điều 3 dự thảo Nghị quyết là: Nộp tiền bảo đảm để hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa; Cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản và xử lý tiền thu được từ việc mua bán, chuyển nhượng, đại biểu kiến nghị cần quy định bổ sung điều kiện thực hiện 02 biện pháp này là có cơ sở khẳng định cơ quan chức năng có khả năng “theo dấu” vật chứng, tài sản sau khi áp dụng biện pháp xử lý để đảm bảo giải quyết được trong trường hợp tranh chấp về quyền sở hữu đối với vật chứng, tài sản đã áp dụng biện pháp xử lý theo quy định tại khoản 8 Điều 3 của dự thảo Nghị định.

Đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum phát biểu

Đồng thời, thời gian qua, có một số vụ án mà vật chứng đã hoàn thành sứ mệnh “chứng minh tội phạm” và không còn giá trị trên thực tế nhưng không thể thực hiện “tiêu hủy” vì phải đợi hoàn thành tất cả các giai đoạn của vụ án gây lãng phí ngân sách và nguồn lực rất lớn. Do đó, đại biểu kiến nghị bổ sung cơ chế “tịch thu, tiêu hủy” trong dự thảo Nghị quyết. Đây cũng là một trong 06 cơ chế xử lý vật chứng, tài sản bị thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa đã được Bộ Chính trị cho phép thí điểm trong Đề án về xử lý vật chứng. Việc xử lý vật chứng, tài sản một cách kịp thời sẽ giúp tránh tình trạng lưu giữ quá lâu, gây lãng phí ngân sách và nguồn lực quản lý.

Ngoài ra, về hiệu lực thi hành, đa số các ý kiến thống nhất với dự thảo Nghị quyết về thời điểm có hiệu lực nếu được Quốc hội thông qua là từ ngày 01/01/2025 để kịp thời giải quyết những khó khăn, vướng mắc đối với việc xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử các vụ án, vụ việc hiện nay.

Tuy nhiên, một số đại biểu băn khoăn về thời gian thực hiện thí điểm được nêu trong dự thảo Nghị quyết là 03 năm. Theo đó, để thực hiện thí điểm Nghị quyết cho linh hoạt và phù hợp với quyết định của Quốc hội thì nên cân nhắc không nên quy định thời hạn thí điểm cứng là 3 năm. Vì hiện nay, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự có nhiều nội dung cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn. Nếu các luật này sửa đổi sớm thì việc thực hiện thí điểm Nghị quyết có thể kết thúc sớm hơn. Do đó, hiệu lực thi hành nên sửa đổi thành: “Nghị quyết này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2025 và được thực hiện đến khi Quốc hội có quyết định khác”.

Trân trọng giới thiệu một số hình ảnh: