Đại biểu Trương Thị Huệ phát biểu tại Hội trường Ảnh: Đình Nam
Theo đại biểu Trương Thị Huệ có ba lý do chính cần thiết phải bổ sung quy định này. Cụ thể:
Thứ nhất, Khoản 1, Điều 8 Hiến pháp 2013 có quy định nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ. Trong bối cảnh, chúng ta đang xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thì các cá nhân và tổ chức cơ quan công quyền đều phải tuân theo pháp luật. Vì vậy, không có lý do khi vi phạm pháp luật thì các cơ quan nhà nước lại không phải chịu trách nhiệm hình sự.
Thứ hai, quy định như vậy nhằm đảm bảo sự công bằng, tránh khoảng trống pháp luật hình sự đối với pháp nhân là các cơ quan nhà nước. Pháp nhân là cơ quan tổ chức nhà nước có trách nhiệm cao trong xã hội, thực hiện chức năng quản lý điều hành xã hội. Trong trường hợp, pháp nhân này để xảy ra vi phạm pháp luật thì hậu quả thường là tổn thất lớn về kinh tế và đặc biệt là tổn thất lòng tin của nhân dân và chế độ. Do đó, cần phải xử lý nghiêm khắc hơn.
Thứ ba, trên thực tế hiện nay các quy định của pháp luật cho phép các cơ quan, tổ chức nhà nước có thẩm quyền khi ban hành các quyết định hành chính thì có thẩm quyền chung và thẩm quyền riêng. Trường hợp nếu không quy định trách nhiệm hình sự thì các quyết định hành chính theo thẩm quyền chung liên quan đến các việc như quy hoạch sử dụng đất, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng, đến việc thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất... không loại trừ có khả năng xử lý vi phạm bị nương nhẹ gây bức xúc trong nhân dân.
Dẫn số liệu từ báo cáo của Ủy ban Tư pháp thẩm tra báo cáo của Chính phủ về công tác phòng chống tham nhũng năm 2015, đại biểu Trương Thị Huệ cho biết, qua công tác thanh tra, kiến nghị đã thu hồi cho nhà nước 52.253 tỷ đồng và 1.788ha đất, xuất toán khỏi giá trị quyết toán đề nghị cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý 14.447 tỷ đồng và 824ha đất. Đây mới chỉ qua công tác thanh tra còn thực tế chắc có thể lớn hơn nhiều. Đại biểu đặt câu hỏi, phải chăng do đó là quyết định tập thể chịu trách nhiệm không cao nên chưa có tác dụng nhiều trong thực tiễn.
Đại biểu Trương Thị Huệ lập luận, nếu đưa pháp nhân là cơ quan công quyền nhà nước vào Bộ luật hình sự thì sẽ góp phần khắc phục được ba vấn đề mà hiện nay nhân dân đang bức xúc. Đó là hạn chế việc làm sai lại núp bóng tập thể; khắc phục được bệnh thờ ơ, thiếu tinh thần trách nhiệm trong việc ban hành các văn bản chính sách pháp luật và khắc phục bệnh độc đoán, chuyên quyền của người đứng đầu cũng như bệnh thiếu tinh thần trách nhiệm, ngại va chạm của từng cá nhân trong tập thể khi bàn công việc chung.
Theo đại biểu, nếu pháp nhân là các cơ quan nhà nước sai bị truy cứu trước pháp luật bắt buộc các cá nhân trong tập thể phải có tinh thần trách nhiệm trong công việc chung bảo vệ tập thể. Bên cạnh đó, cử tri, báo chí đề cập nhiều đến việc cần xử lý những người ngồi trên mây làm chính sách dẫn đến nhiều văn bản quy phạm pháp luật ban hành hoặc đang dừng ở dự thảo đã vấp phải phản ánh mạnh từ dư luận xã hội, do thiếu thực tế, không khả thi, thậm chí trái khoáy vô cảm, đẩy cái khó cho dân.
Thực tế đã có những thông tư hướng dẫn không đúng với tinh thần của nghị định làm thiệt hại nhiều tỷ đồng cho ngân sách nhà nước. Một trong những nguyên nhân phải kể đến là một số người làm chính sách đã vô cảm, thiếu thực tế vì lợi ích cục bộ, không vì lợi ích của người dân. Do đó, nếu quy định trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân là cơ quan, tổ chức nhà nước sẽ góp phần lớn để khắc phục vấn đề này.