Doanh nghiệp vừa và nhỏ còn nhiều rào cản từ nội lực và ngoại lực
Lựa chọn lĩnh vực tự động hóa ô tô để khởi nghiệp, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Fumee Tech Hoàng Mạnh Trung cho biết, khó khăn lớn nhất của các doanh nghiệp trẻ là về nguồn vốn.
Cả nước có khoảng 600.000 doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm khoảng 95% số doanh nghiệp đang hoạt động. Tuy nhiên, phần lớn khối doanh nghiệp này gặp khó khăn trong quá trình duy trì và phát triển sản xuất. Một trong những trở ngại lớn nhất cản trở sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa là khả năng tiếp cận nguồn vốn vay.
Theo thống kê của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam thì có đến 70% khối doanh nghiệp này chưa tiếp cận được nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Do khó khăn tiếp cận vốn từ ngân hàng, doanh nghiệp phải chấp nhận sử dụng các kênh vốn có chi phí cao.
Ông Cấn Văn Lực: Doanh nghiệp vay vốn tại ngân hàng phải có phương án sản xuất kinh doanh khả thi
Ông Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế cho rằng vay vốn tại ngân hàng đòi hỏi nhiều thủ tục, tiêu tốn thời gian, công sức, chi phí và thậm chí vượt quá năng lực của doanh nghiệp nhỏ và vừa do yêu cầu phương án sản xuất kinh doanh khả thi, trong khi đây lại là điểm yếu của doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Về phía các tổ chức tín dụng, nhằm đảm bảo an toàn nên thường đưa ra các yêu cầu thế chấp chặt chẽ, trong khi các doanh nghiệp nhỏ và vừa lại hạn chế về tài sản thế chấp. Nhiều doanh nghiệp có tài sản nhưng không có đủ giấy tờ hợp pháp, hợp lệ để làm các thủ tục thế chấp như: Doanh nghiệp được giao đất sử dụng nhưng chưa được cấp giấy tờ chứng minh quyền sở hữu đất, hay doanh nghiệp có hợp đồng thuê đất trả tiền hàng năm nhưng lại không được thế chấp đất đai để vay vốn ngân hàng.
Trên thực tiễn hiện nay, vẫn còn có sự bất bình đẳng trong cạnh tranh, hỗ trợ giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI. Ông Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng, các Doanh nghiệp nhà nước thường dễ tiếp cận vốn hơn, do được Nhà nước bảo lãnh; Doanh nghiệp FDI cũng được tiếp cận với mặt bằng sản xuất kinh doanh thuận lợi hơn so với doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Báo cáo chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam công bố hàng năm cho thấy, chi phí vay vốn ngân hàng của doanh nghiệp nhỏ và vừa thường cao hơn so với của doanh nghiệp lớn, khoảng 1-2%/năm; tỷ lệ chi phí không chính thức đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa còn lớn.
Những năm gần đây, dù môi trường đầu tư kinh doanh đã được cải thiện nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Khảo sát của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương tại nhiều địa phương cho thấy, để thực hiện các thủ tục liên quan tới một dự án đầu tư, thông thường các doanh nghiệp mất từ 6 tháng đến 3 năm. Thời gian thực hiện thủ tục đất đai, xây dựng, môi trường trong hoạt động cấp phép đầu tư kéo dài đã làm lỡ cơ hội đầu tư kinh doanh, làm tăng chi phí, và giảm lợi nhuận của doanh nghiệp.
Báo cáo của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam năm 2018, 15,8% doanh nghiệp cho biết, họ phải chờ hơn 1 tháng hoàn thành đầy đủ các thủ tục và giấy phép cần thiết mới có thể đi vào hoạt động; 3% doanh nghiệp phải chờ đợi trên 3 tháng mới có đủ giấy phép cần thiết đi vào hoạt động.
Ông Vũ Tiến Lộc: Hậu đăng ký doanh nghiệp còn nhiều thủ tục
Theo ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, sau khi đăng ký doanh nghiệp, các doanh nghiệp phải làm mà một loạt các thủ tục hậu đăng ký doanh nghiệp để có được giấy phép, có được chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh hay có được các quy định về hợp chuẩn.
So với các quốc gia trong khu vực và thế giới, doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam còn tồn tại nhiều hạn chế, đa phần làm dịch vụ, chỉ khoảng 20% là hoạt động sản xuất; có tới 42% Doanh nghiệp có doanh thu hàng năm dưới 1 tỷ đồng và 85% doanh nghiệp hoạt động chính thức có doanh thu dưới 2 tỷ đồng.
Năng suất lao động thấp, việc thực hiện chưa đầy đủ các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động cũng đã làm giảm đi chất lượng công việc trong khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bên cạnh đó, đội ngũ nhân lực của doanh nghiệp nhỏ và vừa còn thiếu và yếu những kỹ năng cần thiết trong quản trị, sản xuất, tiếp cận với công nghệ, thị trường….
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm phần lớn trong tổng số doanh nghiệp của cả nước nhưng chưa tham gia được vào chuỗi liên kết giá trị hàng hóa. Minh chứng là kim ngạch xuất khẩu nhiều mặt hàng chủ lực ghi nhận mức tăng trưởng mạnh nhưng 70% kim ngạch đó ở khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), trong khi các doanh nghiệp trong nước chỉ chiếm chưa tới 30% kim ngạch xuất khẩu.
Những khó khăn của doanh nghiệp nhỏ và vừa còn bộc lộ ngay trong việc tiếp cận với những chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước ta. Cụ thể, sau gần 3 năm triển khai Luật doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp vẫn chưa thể tiếp cận những chính sách ưu đãi mà nguyên nhân là do quy định pháp lý chưa hoàn thiện và thống nhất. Điển hình là chính sách ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật quy định doanh nghiệp nhỏ và vừa được áp dụng thuế xuất thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn mức thuế thông thường áp dụng cho doanh nghiệp. Song, quy định này chưa thể thực hiện vì không đồng bộ với quy định trong luật Thuế hiện nay, vì vậy muốn có ưu đãi thuế thu nhập cho doanh nghiệp nhỏ và vừa phải chờ sửa đổi Luật Thuế, hay như chính sách thuế sử dụng đất phi nông nghiệp thì cũng phải chờ điều chỉnh của Luật Đất đai…
Thủ tướng trả lời chất vấn
Thời gian qua, Chính phủ tập trung các chính sách để phát huy và nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp nhỏ và vừa, các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo; Hỗ trợ đẩy mạnh phong trào khởi nghiệp quốc gia; Cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển. Cùng với đó, Chính phủ ban hành nhiều chính sách về ưu đãi về thuế, tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; tạo nguồn vốn và mặt bằng sản xuất kinh doanh; cung cấp thông tin thị trường và xúc tiến thương mại, nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp….Tuy nhiên, thực tế cho thấy, doanh nghiệp nhỏ và vừa đã và đang đối mặt với nhiều vấn đề làm ảnh hưởng đến hiệu quả, sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Trước thực trạng này, tại kỳ họp thứ 8, đại biểu Nguyễn Văn Thân đã trực tiếp chất vấn Thủ tướng Chính phủ về giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển.
%20copy.jpg)
Thủ tướng Chính phủ trả lời chất vấn
Trước Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ: Hiện đã có Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, Chính phủ đã có nghị định về doanh nghiệp nhỏ và vừa, có Ban Chỉ đạo quốc gia chỉ đạo thực hiện chương trình hành động về Luật Doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đề nghị các cấp, các ngành tiếp tục tạo điều kiện về tín dụng, đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực và đẩy mạnh hợp tác, liên kết giữa các thành phần kinh tế giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp FDI và các thành phần kinh tế khác để doanh nghiệp nhỏ và vừa có thời cơ, phát huy vai trò rất quan trọng của nền kinh tế, đóng góp vào sự phát triển kinh tế của Việt Nam.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa thay đổi tư duy để nâng cao sức cạnh tranh
Việt Nam đã và đang nỗ lực tháo gỡ rào cản nhằm thúc đẩy khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển, nhưng chưa phải doanh nghiệp nhỏ và vừa đã hết khó khăn, thách thức, nhất là trước xu thế hội nhập. Phóng viên Cổng Thông tin điện tử Quốc hội đã có cuộc trao đổi với Đại biểu Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam về vấn đề này.
Đại biểu Nguyễn Văn Thân: Doanh nghiệp nhỏ và vừa thay đổi tư duy để nâng cao sức cạnh tranh
Phóng viên: Thưa đại biểu, xuất phát từ thực tiễn nào tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV, đại biểu đã chất vấn Thủ tướng Chính phủ về doanh nghiệp nhỏ và vừa?
Đại biểu Nguyễn Văn Thân, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình: Doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò rất quan trọng trong sự phát triển kinh tế-xã hội, Những năm qua, Đảng và Nhà nước rất quan tâm đến khối doanh nghiệp này. Tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XIV, dự thảo Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa đã được trình để các Đại biểu Quốc hội xem xét, có ý kiến và được thông qua tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIV. Luật được Quốc hội thông qua để lại rất ấn tượng cho cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa nước ta.
Tuy nhiên, trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, trên 95% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, quy mô nhỏ nên phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức trong cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước, nhất là trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Trước thực trạng này, bản thân tôi vừa là đại biểu Quốc hội và cũng là người đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa đã thôi thúc tôi chất vấn nội dung này với Thủ tướng.
Phóng viên: Trước Quốc hội, Thủ tướng đã đăng đàn trả lời chất vấn của đại biểu. Vậy quan điểm của đại biểu về nội dung trả lời chất vấn của Thủ tướng Chính phủ?
Đại biểu Nguyễn Văn Thân, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình: Ngay sau khi tôi chất vấn, Thủ tướng Chính phủ đã trả lời ngay vấn đề tôi quan tâm và tôi rất hài lòng, thỏa mãm với phần trả lời của Thủ tướng Chính phủ. Trong khoảng thời gian ngắn, Thủ tướng đã khái quát cô động những giải pháp để cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa có định hướng phát triển trước xu thế hội nhập.
Phóng viên: Trong phần trả lời chất vấn, Thủ tướng nêu rõ cần đẩy mạnh hợp tác, liên kết với các thành phần kinh tế giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI để doanh nghiệp nhỏ và vừa, phát triển. Vậy quan điểm của đại biểu về vấn đề này như thế nào?
Đại biểu Nguyễn Văn Thân, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình: Năm 2017, Thủ tướng có chỉ thị số 26 trong đó có nội dung giao cho Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam tham gia nghiên cứu xây dựng giải pháp gắn kết, thúc đẩy doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp nước ngoài hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào chuỗi giá trị trong nước và quốc tế. Điều này cho thấy ngay từ những năm trước, Thủ tướng đã rất quan tâm đến vấn đề liên kết giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với các doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp FDI.
Sau hơn 30 năm thu hút đầu tư nước ngoài, Việt Nam đã đạt được nhiều thành công, tuy nhiên vấn đề kết nối giữa khu vực FDI và doanh nghiệp trong nước, nhất là với doanh nghiệp nhỏ và vừa lại chưa được như kỳ vọng. Hiệu ứng lan tỏa về công nghệ và năng suất lao động từ các đối tác nước ngoài đến khối doanh nghiệp nhỏ và vừa còn hạn chế.
Dù doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp FDI chỉ chiếm 5% nhưng khối doanh nghiệp này lại hội tụ tất cả những điểm sáng về vốn, công nghệ, năng lực quản lý, điều hành và sản xuất… vượt trội hơn rất nhiều so với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nếu chúng ta vận động được khối doanh nghiệp lớn này tham gia gắn kết vào chuỗi giá trị thì doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ được hưởng lợi rất nhiều như tiếp cận công nghệ tiên tiến, nâng cao kỹ năng quản trị theo chuẩn quốc tế và qua đó cũng sẽ tạo ra nhiều việc làm hơn.
Phóng viên: Khi Việt Nam gia nhập các Hiệp định Thương mại thế giới, nhất là Hiệp định EVFTA, bên cạnh những thời cơ thì các doanh nghiệp nhỏ và vừa đối diện với những thách thức gì thưa đại biểu?
Đại biểu Nguyễn Văn Thân, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình: EVFTA là Hiệp định toàn diện, rất tiến bộ. Như vậy sau khi có hiệu lực, tất cả nền kinh tế Việt Nam hòa nhập cả về mặt luật pháp, cách làm ăn và chương trình hành động với nền kinh tế châu Âu.
Chúng ta sẽ có rất nhiều lợi thế , hàng hóa của Việt Nam có thế mạnh như nông sản, thực phẩm sẽ có cơ hội tiếp cận với thị trường với dân số hơn 500 triệu người ở 27 quốc gia. Ngược lại máy móc công nghệ tiên tiến của các nước châu Âu mà chúng ta còn hạn chế thì sẽ xuất khẩu sang nước ta. Như vậy, Hiệp định này sẽ giải quyết được sự bổ trợ hai bên cùng có lợi, nhưng chủ yếu là đối với doanh nghiệp lớn.
Còn thách thức đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tôi nghĩ trước mắt doanh nghiệp nhỏ và vừa chấp nhận kiên nhẫn để tham gia vào chuỗi của doanh nghiệp lớn. Doanh nghiệp lớn có vai trò xuất khẩu, còn doanh nghiệp nhỏ và vừa làm công nghiệp phụ trợ cho doanh nghiệp lớn và sau một thời gian doanh nghiệp nhỏ và vừa trưởng thành, dần dần trực tiếp tham gia vào thị trường.
Hiệp định có hiệu lực, các doanh nghiệp nước ngoài cũng được tự do kinh doanh, sản xuất kinh doanh như chính doanh nghiệp trong nước. Các doanh nghiệp này cần rất nhiều lao động lành nghề và trả với mức lương cao. Và với người lao động, ở đâu trả lương cao thì ở đó sẽ thu hút người lao động có tay nghề. Do vậy, đòi hỏi doanh nghiệp nhỏ và vừa phải tự vươn lên, nếu không sẽ khó thu hút được lao động có tay nghề. Do doanh nghiệp trong nước đa phần thiếu về công nghệ, máy móc, thiết bị đang được sử dụng ở các doanh nghiệp Việt Nam chỉ có 10% hiện đại, 38% trung bình và 52% là lạc hậu và rất lạc hậu; tỷ lệ sử dụng công nghệ cao mới chỉ có 2%. Đây cũng là thách thức lớn với doanh nghiệp nhỏ và vừa của nước ta. Bên cạnh đó các doanh nghiệp này cũng còn thiếu cả về năng lực quản lý, thiếu vốn, thiếu môi trường sản xuất kinh doanh, cơ sở mặt bằng.
Tư duy của người Việt Nam đa phần là nhìn ngắn hạn, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, hễ thấy mảng sản xuất kinh doanh nào trong một thời gian ngắn có thể sinh lời là tập trung vào sản xuất kinh doanh và không nghĩ đến chiến lược lâu dài. Đây là nhược điểm lớn. Do vậy, khi hội nhập với nền kinh tế thế giới thì đòi hỏi doanh nghiệp trong nước dứt khoát phải thay đổi tư duy này và phải có chiến lược và tầm nhìn dài hạn.
Phóng viên: Bên cạnh những giải pháp Chính phủ đưa ra trong phần trả lời chất vấn, đại biểu có đề xuất, kiến nghị gì để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đứng vững trước xu thế hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới?
Đại biểu Nguyễn Văn Thân, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình: Thứ nhất phải tháo gỡ những khó khăn về chính sách và pháp luật mà các doanh nghiệp đang gặp phải. Tuy nhiên, chính sách phải thật thiết thực, gần gũi cụ thể như hỗ trợ tiếp cận vốn, đất đai, đăng ký giao dịch bảo đảm, xử lý tài sản đảm bảo, tìm kiếm khách hàng, nhà cung cấp… Bên cạnh đó cần phải cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh theo hướng ngày càng thuận lợi, minh bạch và bình đẳng giữa các nhà đầu tư giúp doanh nghiệp xóa bỏ các loại chi phí “không chính thức” mà họ đang phải gánh chịu.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn đại biểu!
Trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay, khối doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm trên 95%, tổng số doanh nghiệp đăng ký, tạo ra khoảng 60% GDP, tạo ra hơn 90% việc làm cho người lao động. Điều này khẳng định doanh nghiệp nhỏ và vừa đang là trụ cột chính trong nền kinh tế đất nước. Tuy nhiên, trước xu thế hội nhập, doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ đối diện với thách thức cạnh tranh, đòi hỏi bản thân từ chính nội lực phía doanh nghiệp phải đổi mới tư duy, nâng cao sức cạnh tranh…/..