Theo Nghị quyết số 1185/NQ-UBTVQH14 ngày 11 tháng 01 năm 2021 của Ủy ban thường vụ Quốc hội về dự kiến số lượng, cơ cấu, thành phần đại biểu Quốc hội khóa XV, số lượng đại biểu Quốc hội khóa XV là 500 người, trong đó dự kiến số lượng đại biểu chuyên trách ở Trung ương 133 đại biểu. Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Đoàn đại biểu Quốc hội là 67 đại biểu. Đối với thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Nghệ An và Thanh Hóa, mỗi địa phương có 2 đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách. Như vậy, dự kiến cơ cấu Quốc hội khóa XV, tỷ lệ đại biểu chuyên trách sẽ tăng từ ít nhất 35% lên 40% (trong tổng số 500 đại biểu).
Ông Dương Trung Quốc, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai.
Trao đổi với phóng viên Hoidongbaucu.quochoi.vn, nhiều đại biểu Quốc hội và các chuyên gia đều thể hiện sự đồng tình quy định tăng số lượng đại biểu chuyên trách nhưng tăng số lượng cần đi liền với triển khai tốt những giải pháp nâng cao chất lượng của đại biểu này. Đây là vấn đề cần được nghiêm túc xem xét, nhất là khi cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 đang đến gần.
Là đại biểu tham gia nhiều khóa Quốc hội, ông Dương Trung Quốc, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai nêu quan điểm, việc tăng đại biểu hoạt động chuyên trách là hoàn toàn đúng đắn. “Bản thân tôi có 19 năm làm đại biểu Quốc hội nhưng là đại biểu Quốc hội không chuyên trách. Mà theo quy định rất khó định lượng là đại biểu Quốc hội không chuyên trách sử dụng 1/3 thời gian. Vậy 1/3 thời gian như thế nào rất mơ hồ và khó thực hiện trong thực tế. Bản thân mỗi đại biểu Quốc hội có giá trị ngang nhau trong việc đưa ra quyết định vì vậy, đại biểu càng hoạt động chuyên nghiệp thì càng tốt, giúp cho hiệu quả của từng cá nhân phát huy tối đa”, ông Dương Trung Quốc nói.
Đại biểu cũng cho rằng, một đại biểu Quốc hội không thể hiểu biết tất cả các lĩnh vực trong đời sống xã hội cho nên bên cạnh bộ máy giúp việc, bản thân đại biểu phải có tính chuyên nghiệp cao, phải mang trong mình sự dấn thân thì mới làm được tốt trọng trách được giao. Nhưng để có sự chuyên nghiệp cần có sự tích lũy bằng thời gian, sự tiếp thu về tri thức, bằng uy tín của mình. Vì vậy, đại biểu băn khoăn về độ tuổi của đại biểu Quốc hội chuyên trách. Đại biểu Quốc hội cần có kỹ năng nhưng có một số đại biểu chưa kịp hoàn thiện nhưng vì một số lý do (đến tuổi nghỉ hưu, hết nhiệm kỳ) mà không được tiếp tục tham gia đại biểu Quốc hội. Do vậy, khi lựa chọn đại biểu cần lựa chọn những tinh hoa tập hợp trong cơ quan dân cử, phục vụ sự phát triển của đất nước.
Chia sẻ quan điểm nâng cao tỷ lệ đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, Tiến sỹ Nguyễn Viết Chức, Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cho biết, ngay từ nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XI, nhiều đại biểu đã đề cập đến vấn đề này. Nâng tỷ lệ đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách, chất lượng đại biểu được nâng cao, bởi sức lực con người có hạn, nếu kiêm nhiệm nhiều công việc thì chất lượng sẽ giảm đi, như vậy sẽ không đảm bảo yêu cầu hoạt động của Quốc hội trong thời kỳ mới, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng với quốc tế. Việc tăng số lượng đại biểu chuyên trách chính là tăng đại biểu làm việc 100% thời gian cho Quốc hội, nhưng tăng số lượng cũng cần đi cùng với tăng chất lượng đại biểu chuyên trách cũng như đại biểu hoạt động kiêm nhiệm. Bởi mục tiêu hoạt động cuối cùng của các cơ quan Nhà nước chính là vì lợi ích chính đáng của Nhân dân, nhưng chức năng của cơ quan hành pháp khác với cơ quan dân cử. Vì vậy, tại cơ quan dân cử, ngoài số lượng đại biểu chuyên trách cần quy định rõ quy hoạch cán bộ từ cấp nào mới được bầu làm đại biểu hoạt động chuyên trách; đồng thời, cần có quy hoạch cấp cao hơn để được giới thiệu bầu vào đại biểu Quốc hội chuyên trách để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới.
Tiến sỹ Nguyễn Viết Chức cũng cho rằng, việc lựa chọn đại biểu Quốc hội chuyên trách cần chọn những người có chuyên môn, kinh nghiệm trong hoạt động lập pháp; có dũng khí, dũng cảm nói lên sự thật và có tầm nhìn dài hạn để công tâm đưa ra những quyết định mang tính chiến lược của đất nước.
Còn với ông Ngô Sách Thực, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang các cơ quan Nhà nước muốn nâng cao hiệu lực, hiệu quả đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao. Đối với cơ quan dân cử như Quốc hội và Hội đồng nhân dân, đại biểu hoạt động chuyên trách có ý nghĩa quan trọng, nâng cao chất lượng hoạt động Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Tuy nhiên, cần chú trọng lựa chọn đại biểu đủ tâm, đủ tầm, đủ điều kiện, tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật, có bản lĩnh, kinh nghiệm, khả năng phân tích, tổng hợp để thực hiện tốt nhiệm vụ tham gia xây dựng pháp luật.
Đại biểu chuyên trách ngoài việc phải đáp ứng 5 tiêu chuẩn của Đại biểu Quốc hội được quy định cụ thể, tại Hướng dẫn 36-HD/BTCTW ngày 20/01/2021 của Ban Tổ chức trung ương, thì còn phải hội tụ đủ năng lực chuyên sâu về kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn trong hoạt động và bản lĩnh dám nói...để tham gia vào quá trình lập pháp - là một chức năng rất quan trọng của Quốc hội.
Ông Ngô Sách Thực, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Muốn vậy, đại biểu chuyên trách phải tham gia vào các hoạt động giám sát tối cao, giám sát của Quốc hội trên từng lĩnh vực, phải có tham mưu, đề xuất, nghiên cứu, đưa ra ý kiến, bày tỏ được chính kiến của mình đối với những vấn đề nảy sinh qua giám sát liên quan đến lợi ích quốc gia, dân tộc.
Ông Ngô Sách Thực cho rằng cần tăng cường hoạt động giám sát của mặt trận và nhân dân để lựa chọn các đại biểu hoạt động chuyên trách để nâng cao chất lượng hoạt động Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Bên cạnh đó, không chỉ chú trọng nâng cao chất lượng và tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách, thì chất lượng đại biểu nói chung rất quan trọng, bởi phải thực hiện 3 chức năng là lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.
Tham gia vào công tác chuẩn bị bầu cử từ cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội và sau đó làm việc tại Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn theo dõi sát các hoạt động của Quốc hội. Ông Nguyễn Túc khẳng định, mục tiêu tăng số lượng đại biểu chuyên trách sẽ góp phần giúp Quốc hội thực sự là cơ quan tập hợp những chuyên gia giỏi trên mọi lĩnh vực. Tăng số lượng đại biểu Quốc hội chuyên trách giúp công tác xây dựng pháp luật cũng như việc giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước sẽ được nâng cao. Trong đó, các đại biểu Quốc hội chuyên trách chính là nòng cốt trong việc phối hợp cùng với các bộ, ban, ngành và những Hội đồng tư vấn của Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tập hợp ý chí, nguyện vọng chính đáng của nhân dân từ đó chuyển thành các văn bản pháp luật, góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng công tác lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.
Đại biểu Trần Văn Lâm, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang.
Yêu cầu đặt ra hiện nay là Quốc hội hoạt động phải ngày càng chuyên nghiệp, hiệu quả hơn, đại biểu Trần Văn Lâm, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang cho rằng, nếu mỗi đại biểu kiêm nhiệm quá nhiều công việc thì sẽ dễ phân tâm và phải chia sẻ công việc, chia sẻ thời gian, chia sẻ tài nguyên, công việc sẽ không đạt được kết quả tối ưu. Đối với Quốc hội cần có yêu cầu cơ cấu đại diện, đại diện cho tất cả thành phần, khu vực, địa bàn nhưng yêu cầu nâng cao chất lượng hoạt động của đại biểu Quốc hội cũng đòi hỏi phải tăng nguồn lực dành cho đại biểu, trong đó nguồn lực về chất xám, con người là yêu cầu đầu tiên. Quốc hội đã nhận thức rõ điều này và trong các nhiệm kỳ vừa qua đã từng bước nâng mục tiêu đại biểu Quốc hội chuyên trách lên 40%. Đây là hướng đi rất cần thiết, đúng đắn, tất yếu, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng hoạt động của Quốc hội.
Khẳng định việc tăng số lượng đại biểu hoạt động chuyên trách giúp tăng nguồn lực thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội, tuy nhiên, theo đại biểu Trần Văn Lâm, đây mới chỉ là điều kiện cần, cùng với việc tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách, cũng cần có các biện pháp lựa chọn đại biểu có năng lực, có phẩm chất, nhiệt tình, trách nhiệm để thực hiện nhiệm vụ đại biểu Quốc hội chuyên trách. Song song với đó, cũng cần có biện pháp tổ chức các hoạt động phù hợp, khoa học, tăng cường các nguồn lực để đại biểu thực hiện tốt nhiệm vụ đại biểu. Cùng với việc nâng tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách thì cũng phải tạo điều kiện cho đại biểu Quốc hội chuyên trách hoạt động thì mới nâng toàn diện chất lượng hoạt động của Quốc hội./.