QUỐC HỘI NGHE TỜ TRÌNH, BÁO CÁO THẨM TRA DỰ ÁN LUẬT HỢP TÁC XÃ (SỬA ĐỔI); THẢO LUẬN VỀ DỰ ÁN LUẬT THỰC HIỆN DÂN CHỦ Ở CƠ SỞ
Tham gia ý kiến về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ quan tâm tới việc phát triển thị trường vốn lành mạnh, minh bạch. Theo đó, thị trường vốn là cấu phần quan trọng của thị trường tài chính, là nơi cung ứng nguồn vốn trung - dài hạn và là nền tảng quan trọng cho tăng trưởng kinh tế. Trong những năm qua, bên cạnh những bước phát triển vượt bậc, đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận; thị trường vốn Việt Nam cũng bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập và xuất hiện một số rủi ro. Trong giai đoạn tiếp theo, một trong những mục tiêu trọng tâm đặt ra trong các văn kiện Đại hội Đảng khóa XIII, các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ về phát triển kinh tế-xã hội là phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, huy động nguồn lực phát triển kinh tế-xã hội.
Các đại biểu Quốc hội nghiên cứu tài liệu
Các đại biểu Quốc hội cho rằng, bên cạnh sự phát triển nhanh trong thời gian quan, thị trường vốn Việt Nam hiện vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để phát triển bền vững hơn như: Triển vọng phục hồi kinh tế còn tiềm ẩn nhiều rủi ro; quy mô thị trường vẫn còn khá nhỏ so với các nước trong khu vực và thiếu tính ổn định; các sản phẩm còn ít, chưa đa dạng; tính minh bạch, chuyên nghiệp chưa cao, chế tài chưa đủ sức răn đe; hạn chế về hạ tầng dẫn đến tình trạng nghẽn lệnh, ảnh hưởng đến niềm tin vào thị trường; nguy cơ bong bóng trên thị trường do lượng vốn từ các nhà đầu tư mới chưa có, nhiều kiến thức về thị trường chứng khoán; nền tảng nhà đầu tư chưa bền vững...
Nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, cơ cấu thị trường vốn của chúng ta còn nhỏ so với các thị trường khu vực, các cấu phần của thị trường chưa cân đối. Hàng hóa trên thị trường vốn còn thiếu đa dạng, chất lượng một số sản phẩm chưa đảm bảo. Bên cạnh đó, cơ sở nhà đầu tư trong nước còn hạn chế, chưa gắn kết giữa chức năng huy động vốn dài hạn của thị trường vốn với hệ thống bảo hiểm, an sinh xã hội. Nhà đầu tư cá nhân chiếm khoảng 80-85% giao dịch trên thị trường cổ phiếu, phần lớn tự đầu tư thay vì uỷ thác qua các quỹ đầu tư chuyên nghiệp nên ảnh hưởng lớn đến tính bền vững của chỉ số VN Index (có những giai đoạn lọt vào nhóm các chỉ số chứng khoán tăng, giảm mạnh nhất trên thế giới).
Đáng chú ý, mặc dù số lượng tài khoản nhà đầu tư các nhân tăng đột biến trong giai đoạn 2020-2022, nhưng có nhiều tài khoản không hoặc ít giao dịch. Bên cạnh đó, hệ thống nhà đầu tư tổ chức trong nước còn thiếu vai trò các quỹ hưu trí dài hạn, vai trò của các DNBH chưa cao. Theo đó, mặc dù Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2011-2020 đề ra vấn đề xây dựng khuôn khổ pháp luật và chính sách tài chính thích hợp để tạo điều kiện hình thành và phát triển các tổ chức đầu tư, nhưng hiện tại, cơ sở pháp lý vẫn chưa thật sự đầy đủ để hình thành, khuyến khích sự phát triển của quỹ hữu trí.
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu cũng cho rằng, việc công bố thông tin trên thị trường còn một số tồn tại. Báo cáo tài chính chưa kiểm toán của một số doanh nghiệp niêm yết chênh lệch lớn so với báo cáo tài chính được kiểm toán. Một số khoản mục trọng yếu chưa được thuyết minh đầy đủ, thiếu minh bạch hoặc bị kiểm toán cho ý kiến ngoại trừ. Báo cáo sử dụng vốn huy động chưa công bố đầy đủ, gây khó khăn cho cổ đông, trái chủ và cơ quan quản lý trong giám sát việc sử dụng vốn của công ty. Vi phạm công bố thông tin giao dịch của cổ đông lớn, cổ đông nội bộ và người có liên quan còn khá phổ biến, tiềm ẩn động cơ trục lợi do có lợi thế thông tin và chấp nhận mức xử phạt thấp hơn nhiều lần so với mức thu lợi.
Dù đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức khó lường, nhưng thị trường vốn Việt Nam được kỳ vọng sẽ phát triển mạnh mẽ và cân bằng hơn trong giai đoạn mới, thực hiện tốt vai trò huyết mạch trong nền kinh tế, góp sức thúc đẩy phát triển kinh tế và hoàn thành các mục tiêu chiến lược mà Đảng và Nhà nước đã đề ra trong giai đoạn 2021-2030. Trên cơ sở các kết quả đã đạt được, để phát triển thị trường vốn an toàn, minh bạch, hiệu quả, bền vững nhằm hoàn thiện, đồng bộ thể chế kinh tế thị trường, ổn định kinh tế vĩ mô, huy động nguồn lực phát triển kinh tế-xã hội theo tinh thần của Nghị quyết Đại hội Đảng khóa XIII, Nghị quyết của Quốc hội cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, Nghị quyết về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm 2021-2025, Nghị quyết 86/NQ-CP ngày 11/7/2022 của Chính phủ…
Để phát triển thị trường vốn lành mạnh, minh bạch, các đại biểu Quốc hội cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý thị trường vốn. Tập trung vào phát triển cơ sở nhà đầu tư thông qua hoàn thiện quy định về nhà đầu tư chuyên nghiệp dựa trên thực tiễn thị trường; khuyến khích nhà đầu tư các nhân đầu tư qua các quỹ chuyên nghiệp thông qua ưu đãi về thuế, phí; hoàn thiện khung pháp lý đối với việc thành lập, vận hành, cơ chế tài chính để phát triển các loại hình ETF, quỹ hữu trí tự nguyện, quỹ đầu tư trái phiếu, quỹ tiền tệ...
Bên cạnh đó, cần tăng quy mô thị trường chứng khoán và đa dạng hóa sản phẩm trong giai đoạn 2021 – 2025. Cần nghiên cứu ban hành các chính sách ưu đãi để thúc đẩy các doanh nghiệp cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán (hỗ trợ chi phí về công bố thông tin, kiểm toán doanh nghiệp niêm yết; ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp có thời hạn đối với doanh nghiệp có quy mô trung bình trở lên, thuộc các ngành nghề ưu tiên phát triển, gắn với tái cơ cấu nền kinh tế như năng lượng xanh, kinh tế xanh, công nghiệp phụ trợ…
Bên cạnh đó, giai đoạn 2022 - 2025, cần tiếp tục nghiên cứu, ban hành các quy định về bảo vệ người tiêu dùng sản phẩm tài chính, hướng dẫn sử dụng Fintech trong lĩnh vực chứng khoán. Kiên quyết yêu cầu các doanh nghiệp nhà nước đã cổ phần hóa có đủ điều kiện phải niêm yết/đăng ký giao dịch cổ phiếu; triệt để tháo gỡ các vướng mắc trong quá trình cổ phần hóa gây khó khăn cho việc niêm yết/đăng ký giao dịch. Đồng thời, nghiên cứu thiết lập thị trường giao dịch tập trung cho các TPDN và thị trường dành cho các doanh nghiệp có tiềm năng tăng trưởng cao, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (starup, fintech), vừa góp phần phát triển cân đối các cấu phần thị trường trên TTCK vừa tạo thêm nguồn cung hàng hóa cho thị trường.
Toàn cảnh Kỳ họp thứ 4
Cũng theo các đại biểu Quốc hội, tiếp tục cải thiện các yêu cầu về công bố thông tin, quản trị doanh nghiệp: tiếp tục nâng cao các hình thức xử phạt đối với các trường hợp công bố thông tin sai lệch, chậm công bố thông tin trong đó áp dụng chế tài bổ sung như cấm huy động vốn có thời hạn, cấm đảm nhiệm chức vụ quản lý tại công ty niêm yết; tăng cường kiểm tra chất lượng báo cáo tài chính và hoạt động kiểm toán của các đơn vị kiểm toán, kiểm toán viên; thẩm định giá và xử lý các vi phạm; nghiên cứu nâng cao yêu cầu công bố thông tin đối với công ty sở hữu vốn không phải là công ty đại chúng, các công ty chưa đại chúng phát hành TPDN; bổ sung quy định yêu cầu công bố thông tin bằng tiếng Anh đối với các doanh nghiệp niêm yết thuộc các chỉ số chính (VN30, VN DIAMOND…)
Ngoài ra, các đại biểu kiến nghị sớm phê duyệt đề án thành lập trung tâm tài chính khu vực và quốc tế (Tp. Hồ Chí Minh và/hoặc Tp. Đà Nẵng) theo tinh thần của Nghị quyết Đại hội Đảng khóa XIII đề ra nhiệm vụ nghiên cứu và thiết lập cơ chế đặc thù thúc đẩy phát triển Thành phố Hồ Chí Minh trở thành trung tâm tài chính quốc tế; và Nghị quyết về phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2021-2025 đã định hướng lựa chọn một số địa điểm, đô thị có lợi thế đặc biệt để xây dựng trung tâm kinh tế, tài chính, có tính đột phá, có khả năng cạnh tranh quốc tế cao, kết nối với các trung tâm kinh tế lớn trong khu vực và thế giới./.