ĐBQH NGUYỄN THỊ MAI THOA: HOẠT ĐỘNG RÀ SOÁT PHÁP LUẬT CẦN ĐƯỢC TIẾN HÀNH THƯỜNG XUYÊN
Đại biểu Quốc hội Đỗ Thị Việt Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang
Vẫn còn những tồn tại, hạn chế
Qua nghiên cứu Báo cáo rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo quy định tại Nghị quyết số 101/2023/QH15 về Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV trình tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV, đại biểu Quốc hội Đỗ Thị Việt Hà – Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang đánh giá cao tinh thần chủ động, tích cực, trách nhiệm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ khi tiếp tục xác định công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, trong đó có nhiệm vụ hết sức quan trọng đó là rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo Nghị quyết 101/2023/NQ-QH15 của Quốc họi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, từ đó đã tập trung, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện và đã đạt được kết quả đáng ghi nhận.
Kết quả rà soát đã được Chính phủ được tổng hợp trong Báo cáo số 587/BC-CP và 26 phụ lục kèm theo với tổng số hơn 400 trang văn bản đã đánh giá được quá trình tổ chức hiện; kết quả rà soát chung và kết quả rà soát cụ thể trên từng lĩnh vực; đồng thời chỉ ra những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân và đề ra những kiến nghị, đề xuất.
Về kết quả rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà bày tỏ cơ bản nhất trí với nội dung Báo cáo 587/BC-CP và nội dung thẩm tra của Ủy ban pháp luật tại Báo cáo số 2277/BC-UBPL15. Đồng thời, tán thành với một số tồn tại, hạn chế đã được Chính phủ đánh giá trong Báo cáo 587 và đánh giá của Ủy ban pháp luật đánh giá tại Báo cáo số 2277.
Tuy nhiên từ tình hình thực tế và qua nghiên cứu một số Báo cáo khác có liên quan của các Ủy ban của Quốc hội, của Chính phủ; nhất là để hạn chế, từng bước giải quyết, khắc phục tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo, vướng mắc, bất cập, không phù hợp thực tiễn trong các văn bản quy phạm pháp luật như kết quả rà soát đã chỉ ra, đại biểu Hà đề nghị Chính phủ đánh giá, phân tích sâu sắc hơn nữa tồn tại, hạn chế trong công tác này, trong đó cần phải đặt trong mối liên hệ biện chứng giữa công tác rà soát văn bản với công tác xây dựng, hoàn thiện, kiểm tra, giám sát văn bản quy phạm pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật và công tác kiểm tra, giám sát văn bản quy phạm pháp luật; đồng thời cần xác định rõ nguyên nhân của tồn tại, hạn chế, trong đó cần xác định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân để từ đó đề ra nhiệm vụ, giải pháp thiết thực, hiệu quả hơn.
Nữ đại biểu đề nghị Chính phủ cần đánh giá sâu thêm về công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật chưa được các bộ, ngành thực hiện theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; chưa xác định là nhiệm vụ thường xuyên, chủ động thực hiện khi có căn cứ rà soát. Kết quả rà soát văn bản đã được chỉ ra tại các báo cáo rà soát trước đây chậm và chưa được các chủ thể có thẩm quyền xây dựng, ban hành văn bản xử lý, khắc phục triệt để; tình trạng bộ, ngành chưa thực hiện đúng kế hoạch lập pháp, xin lùi thời hạn trình, chậm đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội theo Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; một số dự án Luật, Nghị quyết chưa bảo đảm chất lượng khi trình Quốc hội. Việc đánh giá tác động chính sách trong quá trình xây dựng văn bản chưa được chú trọng đúng mức, nhiều trường hợp còn mang tính hình thức, cảm tính, thiếu tính khoa học; có tình trạng chính sách được chỉnh lý, bổ sung trong quá trình xem xét, thông qua văn bản nhưng chưa được đánh giá tác động đầy đủ, kể cả đánh giá tác động về thủ tục hành chính dẫn đến văn bản được ban hành nhưng tính khả thi không cao, thậm chí không có tính khả thi
Bên cạnh đó, đánh giá thêm về tình trạng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật còn nhiều nội dung chồng chéo, chưa thống nhất, khó khăn trong quá trình thực hiện. Tính ổn định và khả năng dự báo chưa cao. Nhiều văn bản quy phạm pháp luật phải thường xuyên sửa đổi, bổ sung nhiều lần; trong đó nhiều quy định phải sửa đổi, bổ sung sau một thời gian ngắn ban hành.
Thêm vào đó là công tác thi hành pháp luật có lúc, có nơi còn lúng túng, chưa có cơ chế đồng bộ để thực hiện hiệu quả; công tác thực thi pháp luật hiệu quả không đều; thực tiễn cho thấy cùng một hệ thống quy định pháp luật nhưng giữa các bộ, ngành, địa phương đem lại kết quả rất khác nhau, đơn cử như vấn đề đầu tư công, có bộ, ngành, địa phương giải ngân tốt nhưng có bộ, ngành, địa phương làm chưa tốt.
Cùng với đó, công tác kiểm tra, giám sát văn bản quy phạm pháp luật chưa được thực hiện thường xuyên và chưa hiệu quả dẫn đến chưa phát hiện và xử lý kịp thời văn bản có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo hoặc không còn phù hợp, gây khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng; hoạt động xây dựng, ban hành, kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật chưa thực sự có sự gắn kết chặt chẽ.
Nguyên nhân chủ quan là chủ yếu
Đại biểu Hà nêu rõ, những bất cập, hạn chế này có cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan, song nguyên nhân chủ yếu vẫn là nguyên nhân chủ quan như: Việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng, kiểm tra, rà soát, tổ chức thi hành pháp luật, nhất là việc tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật của cả người đứng đầu và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, tổ chức, cá nhân chưa nghiêm, thiếu trách nhiệm.
Bên cạnh đó, các nhiệm vụ, giải pháp trong xây dựng, hoàn thiện pháp luật đã được Chính phủ đề ra trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo (từ Nghị quyết, Chỉ thị, Công văn chuyên đề đã được ban hành) chưa được tổ chức thực hiện nghiêm túc và chưa phát huy hiệu quả; đội ngũ làm công tác xây dựng, ban hành, kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản và tổ chức thực hiện pháp luật vừa thiếu về số lượng do với yêu cầu nhiệm vụ, vừa chưa đáp ứng tốt nhất yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ, nhất là khả năng phân tích, dự báo, xây dựng chính sách, kỹ năng soạn thảo văn bản; có tình trạng đùn đẩy, trách nhiệm, không dám làm và tìm mọi lý do đổ cho tại pháp luật, thể chế có bất cập, vướng mắc. Trong khi đó công tác tập huấn nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong đội ngũ này còn chưa đầy đủ, chưa hiệu quả.
Đồng thời, nguồn lực dành cho công tác xây dựng, ban hành, kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản và tổ chức thực hiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn; cơ chế phân công, trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan chưa thật chặt chẽ, hiệu quả.
Siết chặt hơn nữa kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm trong xây dựng, ban hành, kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật
Trong thời gian tới, nữ đại biểu đề nghị, đối với kết quả rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đã được Chính phủ báo cáo, Quốc hội đưa vào Nghị quyết kỳ họp thứ 6 với 05 nội dung định hướng cơ bản như đã được nêu trong Báo cáo thẩm tra số 2277 của Ủy ban pháp luật.
Đối với “kết quả rà soát mới chỉ là bước đầu, cần tiếp tục được các cơ quan có liên quan tổng hợp, nghiên cứu, hoàn thiện và là nguồn dữ liệu đầu vào, phục vụ cho việc nghiên cứu, xem xét trong quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật” như đã được Chính phủ báo cáo tại Báo cáo 587, đại biểu đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các Bộ, cơ quan có luên quan khẩn trương nghiên cứu, làm rõ các nội dung qua rà soát cho thấy có vướng mắc, bất cập, mâu thuẫn, chồng chéo trong quy định của pháp luật để đề xuất hướng xử lý cụ thể báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội.
Đồng thời, đề nghị Chính phủ tiếp tục tăng cường chỉ đạo các Bộ, cơ quan ngang Bộ thực hiện tăng cường, siết chặt hơn nữa kỷ luật, kỷ cương, xác định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác xây dựng, ban hành, kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật; thực hiện nghiêm Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; trong đó có quy định rà soát văn bản quy phạm pháp luật đã được quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hướng dẫn thi hành, trong đó Điều 170 đã quy định rõ “Hoạt động rà soát văn bản phải được tiến hành thường xuyên, ngay khi có căn cứ rà soát văn bản”; “Cơ quan nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm rà soát văn bản quy phạm pháp luật; nếu phát hiện có mâu thuẫn, chồng chéo, hết hiệu lực hoặc không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế- xã hội thì tự mình hoặc kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền kịp thời đình chỉ việc thi hành, bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới hoặc thay thế văn bản quy phạm pháp luật.” và cần thực hiện nghiêm nguyên tắc của rà soát văn bản quy phạm pháp luật đó là “Việc rà soát văn bản phải được tiến hành thường xuyên, ngat khi có căn cứ rà soát; không bỏ sót văn bản thuộc trách ngiệm rà soát; kịp thời xử lý kết quả rà soát; tuân thủ trình tự, thủ tục rà soát”.
Đồng thời đề nghị các bộ, ngành cần tổng hợp, nghiên cứu, tiếp thu và xử lý có trách nhiệm, kịp thời đối với kiến nghị, đề xuất, xin ý kiến hướng dẫn của các địa phương về khó khăn, vướng mắc, mâu thuẫn, chồng chéo của pháp luật cũng như khó khăn, vướng mắc cụ thể trong quá trình tổ chức thi hành.
Bên cạnh đó, để tạo cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất cho phát triển kinh tế- xã hội, đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành nghiêm túc rà soát, tổng kết, đánh giá tác động các chồng chéo, chưa đồng bộ, chưa kịp thời của hệ thống pháp luật; ban hành đầy đủ các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thực hiện các Luật. Kịp thời sửa đổi, bổ sung các quy định chưa rõ, chưa đầy đủ, còn chồng chéo, mâu thuẫn, thuộc thẩm quyền… Giải quyết dứt điểm các tồn tại đã được nêu ra tại các kỳ rà soát đã được thực hiện cũng như các kỳ giám sát của các cơ quan của Quốc hội chỉ ra. Cùng với công tác, xây dựng hoàn thiện thể chế pháp luật thì công tác tổ chức thi hành pháp luật rất cần phải tiếp tục được tổ chức thực hiện nghiêm túc, do đó, đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục có chỉ đạo quyết liệt hơn đối với công tác này.
Cuối cùng, đề nghị Chính phủ tổ chức sơ kết 3 năm thực hiện Chỉ thị số 43/CT-TTg ngày 11/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ về nâng cao chất lượng công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường hiệu quả thi hành pháp luật, từ đó tiếp tục đưa ra những nhiệm vụ, giải pháp cho phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ trong thời gian tiếp theo./.