ĐBQH Lê Hoàng Anh: Công khai cơ quan, đơn vị gửi tài liệu chậm đến đại biểu Quốc hội trên Cổng Thông tin điện tử Quốc hội
Tại kỳ họp thứ 3 (tháng 5/2022), Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Thanh tra (sửa đổi); đã có 162 lượt ý kiến đại biểu Quốc hội phát biểu thảo luận tại Tổ và Hội trường. Đa số ý kiến tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Thanh tra (sửa đổi) và cơ bản nhất trí với nhiều nội dung chủ yếu của dự thảo Luật.
Ngay sau kỳ họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Thường trực Ủy ban Pháp luật chủ trì, phối hợp với Cơ quan soạn thảo và các cơ quan hữu quan tổng hợp, nghiên cứu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội để tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật; tổ chức khảo sát, làm việc với một số cơ quan là đối tượng chịu sự điều chỉnh trực tiếp của dự thảo Luật; tổ chức các cuộc họp để trao đổi, thống nhất nội dung tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 8/2022.
So với dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 3, dự thảo Luật trình tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách đã được chỉnh lý 87/117 Điều (80 điều được chỉnh lý về nội dung, 07 điều chỉnh lý về kỹ thuật văn bản); về bố cục, tăng thêm 01 điều và sắp xếp, bố cục lại các điều, Mục trong các Chương của dự thảo Luật cho hợp lý. Dự thảo Luật sau khi được tiếp thu, chỉnh lý đã đạt được sự đồng thuận giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo; cơ bản đáp ứng mục đích, quan điểm sửa đổi được đề ra trong Tờ trình của Chính phủ, bảo đảm phù hợp với các định hướng sửa đổi Luật Thanh tra đã được xác định tại Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.
Góp ý vào dự án Luật Thanh tra (sửa đổi), về hoạt động thanh tra, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình đánh giá cao dự thảo đã được tiếp thu, chỉnh lý, đồng thời nhận thấy dự thảo đã có nhiều đổi mới.
Tuy nhiên, đại biểu đề nghị xem xét, cân nhắc thêm về thành lập Đoàn thanh tra. Tại Điều 55 dự thảo quy định Đoàn thanh tra có Trưởng Đoàn thanh tra và thành viên Đoàn thanh tra. Luật hiện hành thì quy định là Đoàn thanh tra có Trưởng đoàn, thanh tra viên và các thành viên khác. Như vậy khác với luật hiện hành, dự thảo đã bỏ quy định Đoàn thanh tra phải có thanh tra viên. Thực tế cho thấy có thể có trường hợp là Trưởng đoàn thì không phải thanh tra viên nhưng trong đoàn thì phải có thanh tra viên. Thanh tra viên có yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn, thời gian công tác thì phải thi tuyển.... để bảo đảm chất lượng của Đoàn thanh tra và để thực hiện các thẩm quyền của thanh tra viên.
Vì vậy, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường đề nghị cân nhắc với sửa đổi này và cho rằng, nếu Đoàn thanh tra mà không cần thanh tra viên thì chế định thanh tra viên sẽ vô nghĩa. Đoàn thanh tra không có thanh tra viên thì chỉ nên là đoàn kiểm tra.
Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình
Đề cập về thẩm quyền của thành viên Đoàn thanh tra ở Điều 79, trong Đoàn thanh tra có thể có thành viên là thanh tra viên và có người không phải là thanh tra viên. Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy, dự thảo Luật lại quy định chung nhiệm vụ, quyền hạn của các thành viên Đoàn thanh tra là như nhau, không có sự phân biệt, trong đó thì có những quyền hạn rất quan trọng liên quan đến quyền, nghĩa vụ của đối tượng bị thanh tra, của cơ quan, tổ chức khác như quyền yêu cầu cung cấp thông tin, tài liệu, yêu cầu báo cáo bằng văn bản, giải trình... Mặc dù dự thảo Luật có quy định thành viên Đoàn thanh tra phải có phẩm chất đạo đức và chuyên môn tốt, tuy nhiên theo đại biểu Nguyễn Mạnh Cường, đây là những quy định chung, không mang tính chính quy, bài bản như là đối với thanh tra viên.
Vì vậy, đại biểu đề nghị cần tham khảo Luật Kiểm toán nhà nước, trong đó cũng định rất rõ thẩm quyền thành viên đoàn kiểm toán là kiểm toán viên và thành viên đoàn kiểm toán không phải là kiểm toán viên nhà nước.
Liên quan đến việc sửa đổi quy định về công khai kết luận thanh tra tại Điều 75, Luật hiện hành quy định sau khi ký kết luận thanh tra, trong thời hạn 10 ngày phải công khai kết luận thanh tra, đây cũng là yêu cầu của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, đòi hỏi phải công khai, minh bạch hoạt động của cơ quan, tổ chức để phòng ngừa tham nhũng.
Dự thảo Luật tại Điều 75 đã bỏ quy định về thời hạn công khai, đồng thời sửa đổi, bổ sung một số quy định có liên quan như trước khi công khai kết luận có thể sửa đổi, bổ sung kết luận thanh tra tại Điều 74. Nghiêm cấm tiết lộ thông tin liên quan đến cuộc thanh tra khi kết luận thanh tra chưa được công khai tại khoản 5 Điều 9, trong khi đó Luật hiện hành quy định là khi chưa có kết luận chính thức. Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường cho rằng, việc sửa đổi như trên có thể đem lại thuận lợi cho cơ quan tiến hành thanh tra nhưng không phù hợp với chủ trương công khai, minh bạch, khách quan, kịp thời, chính xác của hoạt động thanh tra, quy định tại Điều 4 dự thảo ngược với quy định của pháp luật phòng, chống tham nhũng về công khai, minh bạch trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, gây khó khăn cho các đối tượng phải thực hiện kết luận thanh tra.
Cụ thể là không quy định công khai nên sẽ không rõ lúc nào kết luận sẽ được công khai, các cơ quan nhà nước có thể trì hoãn việc công khai, khó xác định được giá trị pháp lý của kết luận thanh tra, vì kết luận này có thể bị sửa đổi, bổ sung trước khi công khai.
Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường cho rằng, dự thảo Luật đã có nhiều sửa đổi, với việc bổ sung nhiều thủ tục như thẩm định, tham khảo ý kiến... trước khi ban hành kết luận thanh tra nên quy định rõ sau khi ký kết luận trong thời hạn nhất định 10 ngày hoặc 15 ngày, nếu cần thiết kéo dài thì phải công khai. Quy định như vậy sẽ tránh được sự can thiệp, tác động làm thay đổi kết luận thanh tra sau khi đã được ký.
Về nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ tại Điều 12 và nhiệm vụ, quyền hạn của Tổng Thanh tra Chính phủ tại Điều 13, đại biểu nhận thấy các quy định này tuy có sự kế thừa luật hiện hành, nhưng giữa các quy định còn thiếu sự thống nhất, không rõ, không đầy đủ, chưa phân biệt và thể hiện rõ mối quan hệ giữa nhiệm vụ, thẩm quyền của Thanh tra Chính phủ và Tổng Thanh tra Chính phủ.
Đại biểu nêu ví dụ, tại điểm l khoản 1 Điều 12 quy định Thanh tra Chính phủ có nhiệm vụ quyền hạn là Thanh tra lại vụ việc đã được Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh hoặc cơ quan thanh tra quy định tại khoản 3 Điều 10, tức là cơ quan thanh tra, cơ quan thuộc Chính phủ kết luận khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật, nhưng tại điểm d khoản 3 Điều 13 lại quy định Tổng Thanh tra Chính phủ có quyền hạn quyết định thanh tra lại vụ việc đã được Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh kết luận khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật, tức là không có trường hợp thanh tra lại vụ việc đã được thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ kết luận khi phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật.
Bên cạnh đó, Tổng Thanh tra có những thẩm quyền quan trọng nhưng trong dự thảo không quy định. Ví dụ như thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật mà đây là thông tư hoặc là thẩm quyền đề nghị Thủ tướng bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, hay là thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm lãnh đạo bộ máy đơn vị của Thanh tra Chính phủ, hay là những thẩm quyền liên quan tới nội bộ như cải cách thủ tục hành chính, quản lý ngân sách, tài sản công....
Ngoài ra, Điều 13 cụ thể hóa thẩm quyền kiến nghị, đề nghị đình chỉ, bãi bỏ văn bản quy phạm pháp luật của Tổng Thanh tra Chính phủ. Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường thấy rằng, quy định như vậy vừa không đầy đủ và vừa không chính xác, ví dụ như là chỉ kiến nghị Bộ trưởng đình chỉ hủy bỏ văn bản chứ không có kiến nghị đối với Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, chỉ đề nghị Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh đình chỉ, bãi bỏ văn bản, không có đề nghị Hội đồng nhân dân tỉnh đình chỉ hủy bỏ văn bản của Hội đồng nhân dân. Quy định trùng lắp về quyền đề nghị, kiến nghị hủy bỏ văn bản quy phạm pháp luật như điểm h thì quy định chung nhưng lại có điểm e, g quy định cụ thể tại khoản 3 Điều 13.
Đại biểu nhận thấy một số quy định không rõ, ví dụ như điểm 2 khoản 13 không rõ là ai sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ khi Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân tỉnh không đồng ý với việc xử lý của Tổng Thanh tra Chính phủ.
Một số quy định tthiếu thống nhất, lúc thì dùng cụm từ "Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh", lúc thì "Bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh", lúc thì thêm cả cơ quan thanh tra thuộc Chính phủ.
Điều 12 về Thanh tra Chính phủ thì viết chung về nhiệm vụ, quyền hạn. Nhưng đối với Điều 13 về Tổng Thanh tra Chính phủ thì tách riêng nhiệm vụ và tách riêng quyền hạn. Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Mạnh Cường, việc tách riêng nhiệm vụ và tách riêng quyền hạn thì có những điểm rất khó khăn vì nhiều nội dung vừa là nhiệm vụ, vừa là quyền hạn. Ví dụ như dự thảo quy định là Tổng Thanh tra Chính phủ có quyền hạn trình cấp có thẩm quyền ban hành quy định quyết định về chính sách, pháp luật trong lĩnh vực thanh tra. Tôi cho rằng đây là nhiệm vụ thì đúng hơn.
Một số quy định thiếu chính xác, ví dụ như dự thảo quy định là kiến nghị Bộ trưởng đình chỉ hoặc bãi bỏ quy định do Bộ ban hành trái với Hiến pháp, pháp luật. Đại biểu cho rằng, dùng từ "pháp luật" là rất rộng vì pháp luật bao gồm văn bản quy phạm pháp luật từ trung ương tới địa phương. Do đó, nếu viết chính xác thì phải là trái với Hiến pháp, luật, văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên, như cách sử dụng của Hiến pháp...
Từ những vấn đề nêu trên, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường đề nghị nên thiết kế lại 2 điều này trên cơ sở bám sát quy định của Luật Tổ chức Chính phủ./.
