Quản lý đất đai trước và sau khi cổ phần hóa DNNN còn nhiều thiếu sót
Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Minh Sơn - Tiền Giang cho biết, theo báo cáo của Kiểm toán nhà nước, hầu hết các tập đoàn tổng công ty nhà nước khi thực hiện cổ phần hóa giai đoạn 2011 - 2015 đều không tính giá trị lợi thế quyền thế đất vào giá trị doanh nghiệp. Thực tế một số doanh nghiệp có diện tích đất lớn, vị trí đắc địa nhưng không có tính giá trị lợi thế quyền thuê đất vào giá khởi điểm để đấu giá. Đại biểu dẫn chứng, công ty cổ phần Khách sạn Kim Liên giá khởi điểm 30.600 đồng, qua đấu giá thì giá trúng là 274.200 đồng. Công ty cổ phần Ong trung ương giá khởi điểm là 15.000 đồng, giá trúng 116.000 đồng.
Đại biểu Nguyễn Minh Sơn đề nghị xem xét lại quy định về xác định giá trị lợi thế quyền thuê đất, giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa
Đối với trường hợp doanh nghiệp trả tiền thuê đất hàng năm thì tiền thuê đất không tính vào giá trị doanh nghiệp và giá trị lợi thế, do đó quyền thuê đất không được tính vào giá trị doanh nghiệp. Đại biểu Nguyễn Minh Sơn phân tích, theo quy định của pháp luật về đất đai, tiền thuê đất thu một năm được tính bằng diện tích phải nộp tiền thuê đất nhân với đơn giá thuê đất hàng năm. Đơn giá thuê đất hàng năm bằng tỷ lệ phần trăm nhân với giá đất tính thu tiền thuê đất. Căn cứ vào thực tế địa phương, Ủy ban nhân dân tỉnh quyết định tỷ lệ phần trăm giá đất để xác định đơn giá thuê đất 1 năm nhưng tối đa không quá 3%, con số 3% thấp hơn lãi suất gửi ngân hàng 1 năm. Giá đất tính thu tiền thuê đất theo quy định của Luật Đất đai là giá đất cụ thể.
Tuy nhiên việc xác định giá đất cụ thể tại một số địa phương còn lúng túng, bộ máy và cơ sở vật chất bảo đảm cho việc xác định giá đất chưa đáp ứng yêu cầu thông tin về giá đất trên thị trường còn thiếu và độ tin cậy chưa cao. Các thông số quan trọng để xác định đơn giá thuê đất là tỷ lệ % và giá đất cụ thể đều không thể hiện hết tính hiệu quả trong xác định giá trị lợi thế quyền thuê đất của doanh nghiệp cổ phần. Do đó, đại biểu kiến nghị Chính phủ để bảo đảm lợi ích của Nhà nước và phản ánh đúng giá trị thực tế của doanh nghiệp, cần xem xét lại quy định liên quan đến xác định giá trị lợi thế quyền thuê đất và giá trị doanh nghiệp nhà nước khi cổ phần hóa.
Đại biểu Võ Đình Tín chia sẻ bất cập trong quản lý đất đai của các doanh nghiệp nông trường nông lâm nghiệp
Trong khi đó, đại biểu Trần Văn Minh - Quảng Ninh cho rằng, việc quản lý đất đai khi và sau khi cổ phần hóa còn nhiều thiếu sót, không tính hoặc tính thiếu giá trị quyền sử dụng đất khi xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa. Xác định giá trị quyền sử dụng đất khi thay đổi quy hoạch, chuyển đổi mục đích sử dụng đất của doanh nghiệp sau cổ phần hóa đối với những vị trí đất đắc địa, có giá trị thường cao, còn bất cập, thiếu minh bạch, tạo cơ hội cho một số tổ chức, cá nhân có liên quan trục lợi tham nhũng gây thất thoát vốn, tài sản của nhà nước. Nhiều cổ đông tham gia mua cổ phiếu nhiều doanh nghiệp trái ngành, thâu tóm các doanh nghiệp khi cổ phần hóa cũng không loại trừ động cơ họ chờ cơ hội để được hưởng lợi lớn từ những mảnh đất vàng của các doanh nghiệp được cổ phần hóa. Do đó, cần phải tăng cường quản lý đất đai của doanh nghiệp nhà nước sau cổ phần hóa theo quy định của pháp luật về đất đai.
Đại biểu Võ Đình Tín - Đắk Nông cho biết thêm, việc quản lý đất đai đối với các doanh nghiệp là đơn vị nông lâm nghiệp vẫn còn nhiều phức tạp. Vấn đề người dân lấn chiếm đất đai vẫn thường xuyên xảy ra, dẫn đến khó khăn cho việc phê duyệt phương án sử dụng đất. Từ đó dẫn đến kéo dài thời gian xác định giá trị doanh nghiệp làm ảnh hưởng đến kế hoạch, tiến độ thực hiện cổ phần hóa.
Đại biểu Hoàng Văn Cường chỉ rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong quản lý đất đai khi cổ phần hóa DNNN
Trước thực trạng này, đại biểu Hoàng Văn Cường – TP.Hà Nội, thẳng thắn chỉ rõ ngoài trách nhiệm của các tổ chức cổ phần hóa còn trách nhiệm của Ủy ban nhân dân hay cơ quan quản lý về đất đai các tỉnh khi chuyển đất công thành đất tư không thông qua đấu thầu mà chỉ định giá trực tiếp hoặc xác định giá đất khi cổ phần hóa; không thực hiện đúng quy định Luật Đất đai mà sử dụng chủ yếu bảng giá do Ủy ban nhân dân các tỉnh quy định và điều này làm giá thấp hơn.
Sớm rà soát, kiểm tra, xử lý những tồn tại về đất đai trong quá trình cổ phần hóa
Nhằm ngăn ngừa tình trạng doanh nghiệp lợi dụng nắm giữ diện tích đất đai quản lý mặc dù chưa phù hợp với ngành nghề kinh doanh, mục đích sử dụng đất cũng như quy hoạch của địa phương khi thực hiện phê duyệt phương án sử dụng đất doanh nghiệp cổ phần hóa, đại biểu Mai Thị Ánh Tuyết - An Giang đề nghị Chính phủ sớm rà soát và thu hồi những diện tích đất doanh nghiệp sử dụng chưa phù hợp, không đúng quy hoạch; đồng thời chấn chỉnh cách tính giá thuê đất một cách khẩn trương, minh bạch, mạnh mẽ để giải quyết có hiệu quả tồn tại vấn đề đất đai trước khi cổ phần hóa hiện nay gây thất thoát và gây bức xúc trong dân.
Đề xuất giải pháp khắc phục lỗ hổng về đất đai, quản lý đất đai khi cổ phần hóa gây thất thoát, lãng phí theo đại biểu Hoàng Quang Hàm - Phú Thọ, Chính phủ cần chỉ đạo kiểm tra, giám sát các bộ, ngành, địa phương khi phê duyệt phương án sử dụng đất, quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất sau cổ phần hóa. Không để xảy ra sai phạm khi phê duyệt phương án sử dụng đất hoặc để xảy ra tình trạng sau cổ phần hóa, doanh nghiệp cổ phần chuyển đổi mục đích sử dụng đất không phù hợp, không đúng quy định để kinh doanh bất động sản làm nhà ở, chưng cư thương mại kiếm lời, gây phương hại và thất thoát tài sản nhà nước.
Đại biểu Mai Hồng Hải đề xuất nhóm giải pháp nhằm khắc phục hạn chế trong quản lý sử dụng đất đai khi tiến hành cổ phần hóa DNNN
Đại biểu Mai Hồng Hải – TP.Hải Phòng, đề xuất nhóm giải pháp cụ thể. Một là chính quyền địa phương và cơ quan có thẩm quyền rà soát chặt chẽ phương án sử dụng đất, khi cổ phần hóa doanh nghiệp gắn với phương án sắp xếp lại, xử lý nhà đất và phù hợp với quy hoạch của địa phương, kiên quyết thu hồi đất không sử dụng, sử dụng sai mục đích ngay từ khi phê duyệt phương án sử dụng đất để cổ phần hóa.
Hai là sửa đổi Luật Đất đai và chính sách cổ phần hóa theo hướng tại các đô thị không cho chuyển mục đích sử dụng đất, từ đất sản xuất sang đất thương mại, đất ở mà cần thu hồi để đấu giá công khai trên cơ sở tính đúng giá đất áp dụng cho tất cả các doanh nghiệp đã cổ phần hóa trước đây, không phân biệt tỷ lệ vốn nhà nước còn lại.
Ba là các địa phương cần chủ động rà soát quy hoạch, thực hiện di dời các cơ sở sản xuất trong đô thị về các khu, cụm công nghiệp tập trung để vừa dễ quản lý sản xuất, xử lý môi trường, an ninh trật tự, phòng, chống cháy nổ, vừa chỉnh trang đô thị lại có quỹ đất để xây dựng công trình công cộng hoặc đấu giá công khai để tối đa hóa lợi ích cho Nhà nước.
Bốn là việc định giá quản lý về phát triển thương hiệu, khi cổ phần hóa các doanh nghiệp lớn có tính quốc gia, quốc tế cần được quan tâm. Việc cổ phần hóa các doanh nghiệp công ích còn nhiều vướng mắc, bất cập, nhất là việc phân định rõ nhiệm vụ công ích và nhiệm vụ kinh doanh.
Chưa có quản lý và đánh giá về giá trị đất đai khi tiến hành cổ phần hóa
Giải trình làm rõ những vấn đề đại biểu Quốc hội đề cập, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đã thẳng thắn thừa nhận thực trạng mà các đại biểu Quốc hội nêu ra. Thực tế khi giao đất cho các doanh nghiệp nhà nước chủ yếu giao đất không thu tiền sử dụng hoặc giao đất thu tiền sử dụng hàng năm nên việc đưa ngay vào giá trị của doanh nghiệp là không thể. Nhiều doanh nghiệp nhà nước khi cổ phần hóa trên thực tế nhu cầu sử dụng đất đai không phải như vậy.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà giải trình làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm
Có nhiều khu vực đất đai, nhiều khu đất vàng rất đang sử dụng lãng phí, quản lý chưa tốt. Khi cổ phần hóa và sau cổ phần hóa, các doanh nghiệp đề nghị chuyển đổi mục đích sử dụng đất không đúng theo các tiêu trí, mục đích của doanh nghiệp này cần phải thực hiện. Việc chuyển đổi mục đích thường không thể tính toán được việc đưa ra đấu giá các phần tài sản ở trên đất đó và áp dụng giá đất đai hiện hành cũng có sự khác rất lớn so với giá đất theo thị trường.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cũng chỉ rõ nguyên nhân của thực trạng thất thoát nguồn vốn nhà nước từ nguồn lực đất đai của doanh nghiệp nhà nước. Một trong những nguyên nhân chính của thực trạng khi tính toán giá trị của doanh nghiệp không thể tính toán được giá trị từ đất đai để đưa vào giá trị của doanh nghiệp là chưa có quản lý và đánh giá về giá trị đất đai. Các quy định của pháp luật về đất đai, về cổ phần hóa doanh nghiệp, phương án rà soát quỹ đất đai, sử dụng đất đai, nhu cầu sử dụng đất đai của các doanh nghiệp…chưa được xem xét trước khi tiến hành cổ phần hóa.
Bộ trưởng cho biết, trước tình hình này Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu cho Chính phủ kịp thời ban hành Nghị định số 01/2017/NĐ-CP, trong đó quy định về phương án sử dụng đất khi cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp cổ phần hóa có trách nhiệm phải rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý sử dụng để lập phương án sử dụng đất theo pháp luật của đất đai; sắp xếp xử lý đất thuộc sở hữu nhà nước và trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt trước khi cổ phần hóa. Từ đó, qua rà soát có thể hoàn toàn thu hồi lại những quỹ đất mà hiện nay doanh nghiệp quản lý lỏng lẻo hoặc không cần thiết và sử dụng không đạt hiệu quả thu hồi lại để tạo quỹ đất để phục vụ các mục đích khác.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, chính vì không công khai minh bạch nên có chuyện lợi dụng của các nhóm lợi ích và làm thất thoát tài sản của nhà nước. Do đó, hiện nay các bộ, các ngành đang tiến hành thanh tra tất cả các dự án có đất vàng và trên cơ sở phát hiện có những vấn đề thiếu minh bạch, không đảm bảo sự phù hợp về vấn đề xác định giá đất đai thì sẽ xem xét xử lý thích hợp.
Các đại biểu Quốc hội tại phiên họp toàn thể sáng 28/5
Bày tỏ đồng tình với ý kiến các đại biểu đã nêu, cho rằng khi cổ phần hóa phải tính đến đa mục tiêu, cải thiện cơ bản thất thoát nguồn lực đất đai từ các doanh nghiệp nhà nước, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết thời gian tới sẽ tập trung xem xét để quản lý hiệu quả hơn quỹ đất dùng cho các doanh nghiệp nhà nước, trên cơ sở tính toán, quy hoạch lại. Nhiều doanh nghiệp nhà nước có vấn đề liên quan đến ô nhiễm môi trường, quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch phát triển đô thị và xây dựng không phù hợp cũng sẽ tính toán để thu hồi lại quỹ đất này, tiến hành đấu giá, tiền đấu giá thu được dùng để chỉnh trang đô thị và giải quyết vấn đề phát triển đô thị, có thể dùng một phần để hỗ trợ doanh nghiêp di dời ra khỏi khu vực đông dân cư hiện nay.
Liên quan đến đất đai của nông lâm trường, đến phát triển rừng cần thực hiện sớm việc giải quyết tồn tại lâu nay liên quan đến đất đai không được quản lý trên cơ sở hồ sơ địa chính, không cắm mốc, vấn đề tranh chấp đất đai đang diễn ra rất nhiều, nhiều nông lâm trường đất đai bị lấn chiếm và chiếm dụng rất lớn.
Đối với các nông lâm trường trong tình trạng hoạt động không có lợi nhuận, không đóng góp trách nhiệm tài chính đối với nhà nước nhưng lại chiếm quỹ đất rất lớn, nếu giải quyết được có thể chuyển một phần quỹ đất về địa phương để giải quyết vấn đề kinh tế - xã hội, đất đai cho đồng bào dân tộc cũng như nâng cao hiệu quả đối với đất đai nông lâm trường./.