Trình UBTVQH cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi): Nội quy hóa những cải tiến, đổi mới đã được thực tiễn chứng minh
Sẽ trình Quốc hội xem xét thông qua Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường – Trưởng ban soạn thảo cho biết việc xây dựng Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; bám sát quan điểm lãnh đạo, chỉ đạo tại Kết luận số 19-KL/TW ngày 14/10/2021 của Bộ Chính trị, Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.
Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường - Trưởng Ban soạn thảo trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết ban hành Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) tại phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 8/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội
24 vấn đề mới được Ban soạn thảo sửa đổi, bổ sung trong dự thảo lần này nhằm hoàn thiện các quy định liên quan đến kỳ họp Quốc hội theo hướng quy định đầy đủ, cụ thể, khoa học, hợp lý những quy trình, thủ tục tại kỳ họp; sửa đổi, bổ sung trên cơ sở kế thừa, phát huy có hiệu quả những quy định còn phù hợp; nội quy hóa những vấn đề về cải tiến, đổi mới trong công tác chuẩn bị, tiến hành kỳ họp đã được thực tiễn kiểm nghiệm, chứng minh là đúng đắn và phù hợp, nhằm tăng cường tính dân chủ, pháp quyền, tính chuyên nghiệp, chủ động trong hoạt động của Quốc hội, bảo đảm phân định rõ thẩm quyền của các chủ thể tham gia kỳ họp Quốc hội, tạo thuận lợi cho đại biểu Quốc hội thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn tại kỳ họp, từ đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả kỳ họp Quốc hội.
Theo đó, dự thảo Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) bổ sung quy định về quyền tranh luận tại Điều 16 của dự thảo nhằm mở rộng dân chủ trong hoạt động của Quốc hội, tạo điều kiện để các vị đại biểu Quốc hội làm rõ các vấn đề đại biểu quan tâm. Và để bảo đảm phiên họp diễn ra thông suốt, hiệu quả, tăng tính tranh luận, phản biện, đồng thời vẫn phải bảo đảm nguyên tắc bình đẳng, nguyên tắc pháp quyền trong hoạt động của Quốc hội, cũng tại Điều 16 này đã bổ sung một số thẩm quyền cho Chủ tọa, người điều hành phiên họp toàn thể.
Dự thảo cũng sửa đổi theo hướng giảm thời gian đại biểu Quốc hội nêu câu hỏi tại phiên chất vấn xuống còn không quá 01 phút/lần; đại biểu Quốc hội được quyền tranh luận với người bị chất vấn để làm rõ hơn vấn đề đại biểu Quốc hội đã hỏi, thời gian tranh luận không quá 02 phút.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ
Liên quan đến quy định này, có ý kiến đề nghị cân nhắc quy định về việc tranh luận trong hoạt động chất vấn: Đại biểu Quốc hội có quyền tranh luận với người bị chất vấn để làm rõ hơn vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm. Thời gian tranh luận không quá 02 phút. Vì thực tế tại các phiên chất vấn trong thời gian gần đây, mỗi đại biểu chỉ có 01 phút để chất vấn và phải đợi đến lượt mới được hỏi, trong khi có trường hợp đại biểu không có câu hỏi nhưng lại được quyền tranh luận, không cần đợi theo thứ tự đăng ký và có đến 02 phút để tranh luận là không công bằng. Do đó, đề nghị làm rõ nguyên tắc bất kỳ đại biểu nào hay chỉ đại biểu đặt câu hỏi đó mới có quyền tranh luận với người trả lời chất vấn. Bên cạnh đó, cần làm rõ sự khác nhau giữa khái niệm tranh luận trong hoạt động chất vấn với khái niệm chất vấn lại quy định tại điểm c khoản 3 Điều 15 Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.
Có ý kiến cho rằng tại phiên chất vấn, nếu người trả lời chất vấn giải trình chưa rõ thì đại biểu Quốc hội cần tranh luận, truy vấn đến cùng nhằm mục đích làm sáng tỏ vấn đề với tính xây dựng cao, tìm ra giải pháp khắc phục khả thi, hữu hiệu và không chỉ đại biểu có câu hỏi mà đại biểu khác có cùng sự quan tâm cũng có quyền tranh luận với người bị chất vấn. Còn chất vấn lại quy định tại điểm c khoản 3 Điều 15 được hiểu là đại biểu đã chất vấn nhưng không hài lòng với câu trả lời thì có quyền chất vấn lại người bị chất vấn. Theo quy định hiện hành, việc chất vấn lại cũng là chất vấn và có thời gian như nhau.
Tán thành với đề xuất của Ban soạn thảo và quy định thể hiện trong dự thảo Nội quy kỳ họp quy định về tranh luận với người bị chất vấn, thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị làm rõ khái niệm “tranh luận”, “chất vấn”, “chất vấn lại” để vừa đáp ứng yêu cầu thực tiễn nhưng vẫn bảo đảm phù hợp với quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu tại phiên họp
Thảo luận tại phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh, cần cân nhắc việc quy định cho phép tranh luận tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Quốc hội. Bởi hiện chưa làm rõ sự khác nhau giữa chất vấn lại và tranh luận trong hoạt động này, trong khi nội hàm của tranh luận là phát biểu lại về những vấn đề chưa rõ, tương tự như bản chất của hoạt động chất vấn lại. Mặt khác, dự thảo Nội quy kỳ họp Quốc hội (sửa đổi) để hai mốc thời gian khác nhau giữa phát biểu tranh luận và chất vấn lại (2 phút và 1 phút). Do vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, nên bỏ tranh luận, chỉ giữ chất vấn lại để thực hiện nghiêm túc hơn, tránh tình trạng "chen luận" trong tiến hành chất vấn và trả lời chất vấn của Quốc hội. “Ta không dùng tranh luận ở chất vấn, dùng chất vấn. Như vậy vừa chuẩn về ngữ nghĩa, vừa chuẩn với tính chất hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn của Quốc hội”, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh và Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đều cho rằng vấn đề cần phải làm rõ là trong trường hợp nào thì tranh luận với đại biểu, tranh luận với người được chất vấn và chất vấn lại. Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cũng đề nghị không nên quy định chỉ người chất vấn thì mới được quyền tranh luận.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy lý giải, nội hàm của chất vấn phải có hàm ý câu hỏi. Tranh luận là trao đổi để đi đến chân lý, đến sự thật như khi đại biểu chất vấn thấy Bộ trưởng nói không đúng, đại biểu có thể thể trao đổi lại, trong đó không có hàm ý câu hỏi. Như vậy tranh luận không chỉ có giữa đại biểu với nhau mà có cả với chủ thể bị chất vấn. Đây là vấn đề phải làm rõ và không giới hạn những người đặt câu hỏi, vì đây là quyền của đại biểu. Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường dẫn chứng, trong nghị trường, đại biểu tôi tranh luận lại với bộ trưởng này về vấn đề A hay với trưởng ngành khác về vấn đề B thì khi đó hoàn toàn được, không giới hạn đối với người đặt câu hỏi. Điều này sẽ bảo đảm thực hiện mở rộng dân chủ, đặc biệt là các phiên họp toàn thể, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nêu rõ.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu tại phiên họp
Cho ý kiến về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, thực tiễn vận hành phiên chất vấn, người chất vấn và đại biểu Quốc hội có quyền tranh luận lại và không tranh luận giữa các đại biểu với nhau. Đại biểu dù không hỏi, không chất vấn nhưng có quyền được tranh luận với Bộ trưởng, trưởng ngành, với người trả lời chất vấn. Nhấn mạnh, quyền tranh luận trong chất vấn là quyền của các đại biểu, không nên quy định phải là người chất vấn thì mới được tranh luận lại. Để đảm bảo công bằng giữa đại biểu chất vấn và đại biểu không chất vấn khi có nhu cầu tranh luận thì phải ưu tiên đại biểu chất vấn được tranh luận trước. Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng ở đây cần phải có quy định thêm về việc không được phép lạm dụng quyền tranh luận để hỏi vấn đề khác, phát biểu về vấn đề khác.
Chủ tịch Quốc hội cũng cho biết qua thực tiễn triển khai cho thấy việc quy định thời gian tranh luận không quá 2 phút là phù hợp và thời gian chất vấn 1 phút vẫn suôn sẻ thì nên chính thức hóa nội dung này. Bởi đây là vấn đề đã được thực tiễn kiểm nghiệm và đã được đồng thuận cao rồi mới tiến hành và đang vận hành tốt, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại phiên họp
Trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, mới đây, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đã ban hanh văn bản thông báo kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung này. Trong đó nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất tán thành các nội dung sau đây: (1) Thời gian phát biểu của đại biểu Quốc hội tại phiên họp toàn thể là 07 phút; (2) Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội điều hành phiên họp có thể linh hoạt kéo dài hoặc rút ngắn thời gian phát biểu hoặc giải trình, mời đại biểu phát biểu không theo thứ tự đăng ký khi cần thiết sau khi xin ý kiến và được sự đồng ý của Quốc hội. Quy định bổ sung tiêu chí xác định các “trường hợp cần thiết” người điều hành phiên họp có thể linh hoạt kéo dài hoặc rút ngắn thời gian phát biểu hoặc giải trình; (3) Thời gian mỗi lần chất vấn, chất vấn lại là 01 phút; đại biểu Quốc hội có quyền tranh luận với người bị chất vấn, thời gian tranh luận không quá 02 phút; rà soát, sử dụng phù hợp các cụm từ “thảo luận”, “tranh luận”, “chất vấn”, “chất vấn lại” trong Nội quy kỳ họp Quốc hội...