Đề cập về vấn đề bảo đảm đội ngũ giáo viên tại Phiên họp thứ 25 của UBTVQH, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ và các địa phương đã chủ động chuẩn bị đội ngũ nhà giáo; đề xuất nhiều giải pháp để bổ sung biên chế giáo viên; sửa đổi, hoàn thiện cơ chế tuyển dụng lao động để giải quyết khó khăn về thiếu giáo viên; chủ động, tích cực đào tạo, bồi dưỡng tập huấn đội ngũ giáo viên, nâng chuẩn trình độ đào tạo của nhà giáo theo lộ trình.
Đến cuối năm học 2021 - 2022, tổng số giáo viên phổ thông trong cả nước là 857.993 người (tăng 6.199 người so với đầu năm học 2018-2019). Trong giai đoạn 2022 - 2026, Bộ Chính trị đã đồng ý bổ sung 65.980 biên chế giáo viên; trong đó, bổ sung ngay 14.835 giáo viên phổ thông trong năm học 2022-2023. Đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục đã được bồi dưỡng, tập huấn theo đúng kế hoạch.
Tuy nhiên, tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ và thiếu giáo viên dạy các môn học mới diễn ra phổ biến. Cả nước còn thiếu 62.877 giáo viên phổ thông; thừa cục bộ 5.091 giáo viên. Từ nay đến năm học 2024 - 2025, cấp tiểu học thiếu 6.621 giáo viên tin học và 5.780 giáo viên ngoại ngữ; cấp trung học cơ sở thiếu 6.631 giáo viên môn Lịch sử và Địa lý, thừa cục bộ 375 giáo viên; thiếu 2.366 giáo viên môn Khoa học tự nhiên, thừa cục bộ 4.627 giáo viên; thiếu 4.321 giáo viên môn Nghệ thuật, thừa cục bộ 885 giáo viên.
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cũng nêu rõ, cơ cấu đội ngũ giáo viên chưa cân đối giữa các môn học trong cùng một cấp học, giữa các vùng miền; chưa đồng bộ giữa cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông, nhất là đối với một số môn học mới. Chất lượng giáo viên không đồng đều. Công tác tập huấn, bồi dưỡng cho giáo viên cốt cán, giáo viên đại trà để triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có biểu hiện hình thức, thời gian tổ chức ngắn, hiệu quả chưa cao; chất lượng tập huấn trực tuyến không cao. Việc tuyển dụng giáo viên phổ thông gặp khó khăn, vướng mắc, nhất là giáo viên âm nhạc, nghệ thuật đạt chuẩn. Năm học 2021-2022, cả nước có 16.265 giáo viên nghỉ việc, chuyển việc ra khỏi ngành giáo dục.
Trước thực trạng này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh đã đề xuất Nhóm giải pháp về tăng cường các điều kiện bảo đảm triển khai đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, trong đó thực hiện tốt việc phân bổ, quản lý và sử dụng biên chế giáo viên theo Quyết định 72-QĐ/TW của Bộ Chính trị. Đặc biệt, tập trung giải quyết dứt điểm việc tuyển dụng đủ giáo viên theo biên chế được phân bổ. Chỉ đạo tháo gỡ những vướng mắc trong tuyển dụng giáo viên dạy các môn học mới. Nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách điều động, luân chuyển giáo viên để giải quyết tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ.
Phát biểu tại Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Thường trực Ủy ban Xã hội đánh giá rất cao Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 đã căn cứ vào Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội với mọi tiêu chí cụ thể, hiện đại, tiệm cận với xu thế chung của thế giới “lấy người học làm trung tâm” và nội dung sách giáo khoa đóng vai trò là học liệu (không phải là nguồn kiến thức duy nhất) để tổ chức hoạt động dạy học và dạy học theo nội dung yêu cầu cần đạt của chương trình. Mỗi môn học có nhiều sách giáo khoa và một chương trình nhiều sách giáo khoa là giải pháp quan trọng để thay đổi mục tiêu dạy học từ truyền thụ kiến thức sang dạy học phát triển năng lực.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh
Thường trực Ủy ban Xã hội kiến nghị cần có lộ trình cụ thể phù hợp với đặc thù của từng vùng, miền, đối tượng học sinh, đặc biệt là đối tượng học sinh vùng dân tộc thiểu số, miền núi. Đồng tình với kiến nghị của Đoàn giám sát, Thường trực Ủy ban Xã hội kiến nghị, Nhà nước quan tâm đầu tư kinh phí xây dựng Luật Nhà giáo để tạo điều kiện cho giáo viên và nhà quản lý yên tâm cống hiến, đẩy mạnh xã hội hóa trong mọi khâu để có thêm nguồn lực và sự đồng thuận của xã hội. Đồng thời làm tốt công tác tuyên truyền, công tác truyền thông về kết quả đã có và giải pháp sắp tới cho đội ngũ giáo viên, học sinh trước tiên và sau đó là toàn xã hội.
Liên quan đến việc thực hiện chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm kiến nghị cần phân tích, đánh giá bổ sung về chế độ, chính sách đối với giáo viên giảng dạy tiếng dân tộc hiện còn nhiều vấn đề bất cập khi thiếu hụt nguồn nhân lực, ít có giáo viên đạt chuẩn, chưa có trong biên chế, vị trí việc làm, thậm chí có giáo viên được phân công dạy học sinh dân tộc nhưng không phải dân tộc của vùng đó nên có khó khăn trong việc hiểu và hướng dẫn cho các em, nhất là khối tiểu học.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm
Về nhóm giải pháp bảo đảm đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, tại khoản 3 Điều 2 tại trang 11 của dự thảo, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm đề nghị bổ sung chính sách hỗ trợ giáo viên giảng dạy tiếng nói, chữ viết đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời đề nghị bổ sung nghiên cứu đề xuất kéo dài thời gian tiếp tục các chính sách hỗ trợ từ 3 đến 5 năm đối với học sinh ở vùng vừa thoát địa bàn khó khăn, đặc biệt khó khăn.
Cùng quan tâm đến tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ chưa được giải quyết triệt để, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị báo cáo của Đoàn giám sát cần làm rõ hơn là ngay trong từng trường cũng có thừa, thiếu, chứ không phải là giữa trường này với trường kia.
“Trong từng trường, thiếu giáo viên dạy môn này, nhưng lại thừa giáo viên dạy môn khác, không thể nào lấy giáo viên dạy tự nhiên sang dạy xã hội được. Không thể lấy giáo viên dạy văn mà sang dạy toán được. Khi tôi còn ứng cử ở Hà Tĩnh thì tỉnh Hà Tĩnh có sáng kiến là điều động tạm thời giáo viên từ trường nọ bổ sung cho trường kia, tức là theo chế độ biệt phái để giải quyết tạm thời khó khăn này, chứ không phải là chỉ thiếu ở địa phương này, địa phương khác, ngay từng trường đã cơ cấu không phù hợp, thiếu môn này nhưng lại thừa môn kia”, Chủ tịch Quốc hội phân tích rõ.
Do đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị nghiên cứu để giải quyết căn bản vấn đề thừa, thiếu giáo viên cục bộ bằng nhiều phương thức và cách thức khác nhau, vừa đảm bảo cơ cấu và đảm bảo về chất lượng; nghiên cứu đề xuất chính sách về giáo dục giáo viên, nhất là trong quá trình chuẩn bị luật điều chỉnh về nhà giáo cũng đang nghiên cứu vấn đề này.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ
Chỉ rõ thực trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ đã được nêu trong báo cáo của Đoàn giám sát, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Triệu Văn Cường cho rằng, một số địa phương thiếu cân đối trong cơ cấu đội ngũ giáo viên giữa các môn học và cùng cấp học giữa các vùng miền có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau và thực tế phân bổ chỉ tiêu giáo viên còn chưa đảm bảo những định mức tối đa do Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định. Về vấn đề này Bộ Nội vụ cho biết, nguyên nhân trong báo cáo đã nêu, các quy định hiện hành về định mức học sinh/lớp học, giáo viên/lớp học đang được quản lý theo mức tối đa, được quy định chung cho cả nước, không phân biệt vùng miền, tức là một lớp tối đa phải có bao nhiêu học sinh thì mới có 1 giáo viên, do vậy quy định này gây khó khăn cho các địa phương bố trí học sinh. Nhiều địa phương bố trí học sinh thấp hơn so với quy định, nhất là vùng sâu, vùng xa.
Một số địa phương không tuyển dụng được giáo viên theo số lượng biên chế được giao, do Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng Luật Giáo dục và thông tư hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định mức chuẩn giáo viên cao hơn so với quy định. Do vậy, việc tuyển dụng giáo viên cũng gặp nhiều khó khăn.
Để khắc phục tình trạng nêu trên, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Triệu Văn Cường đề nghị trong thời gian tới các bộ, ngành, địa phương cần thực hiện một số giải pháp như sau:
Thứ nhất, đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo, cần khẩn trương hoàn thiện các nội dung thể chế để xây dựng các định mức, không cào bằng các vùng miền khác nhau, đặc biệt, đối với vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bằng phải có quy định cụ thể. Đối với các địa phương, cần đẩy mạnh sắp xếp, tổ chức lại các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông gắn với nâng cao chất lượng giáo dục, hình thành trường phổ thông nhiều cấp. Đồng thời rà soát, sắp xếp, điều chỉnh lại mô hình lớp học một cách hợp lý, thu gọn các điểm trường trên nguyên tắc thuận lợi cho người dân và phù hợp với điều kiện thực tế của vùng, miền, địa phương.
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Triệu Văn Cường
Thứ hai, chuyển đổi mô hình các cơ sở giáo dục mầm non, THPT từ công lập ra ngoài công lập ở những nơi có thể xã hội hóa được.
Thứ ba, chỉ đạo và phê duyệt đề án tự chủ của các cơ sở giáo dục thuộc phạm vi quản lý, trong đó xác định rõ lộ trình tự chủ tài chính trên cơ sở nguồn thu sự nghiệp được cấp theo phương thức đặt hàng. Theo đó, các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông công lập có nguồn thu sẽ có điều kiện cơ cấu lại nguồn nhân lực. Cơ cấu lại theo hướng giảm dần số lượng người hưởng lương từ ngân sách nhà nước, tăng số lượng người hưởng lương từ nguồn thu sự nghiệp tương ứng với mức độ tự chủ (mức độ tự chủ này các địa phương sẽ phê duyệt cụ thể).
Thứ tư, chủ động linh hoạt trong việc bố trí, sử dụng chỉ tiêu biên chế tự chủ; khắc phục tình trạng thừa, thiếu giáo viên khi thay đổi quy mô học sinh giữa các năm học.
Thứ năm, thực hiện một số giải pháp để tạo nguồn bổ sung giáo viên như làm tốt công tác quy hoạch, điều chuyển, điều động và nghiên cứu để trình cấp thẩm quyền phê duyệt các chính sách thay đổi.
Để giải quyết vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Triệu Văn Cương cho biết, quy trình thực hiện tuyển dụng, điều động giáo viên thì thực hiện theo Nghị định 116 - Bộ Giáo dục và Đào tạo trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định trách nhiệm của Ủy ban nhân dân tỉnh giải quyết vấn đề này. Hằng năm, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ xây dựng căn cứ thực trạng thừa, thiếu giáo viên để xác định nhu cầu đào tạo, bố trí ngân sách thực hiện nhiệm vụ giao, đặt hàng hoặc đấu thầu các cơ sở đào tạo giáo viên, xây dựng tiêu chí tuyển chọn sinh viên sư phạm phù hợp với yêu cầu sử dụng. Trên tinh thần đó, Ủy ban nhân dân tỉnh phải chủ động để triển khai việc đặt hàng cũng như là xây dựng các kế hoạch tuyển dụng. Ngoài ra, các quy định khác thực hiện theo Nghị định 115 để tuyển dụng và thời gian tới, Bộ Nội vụ cũng đề xuất sửa đổi Nghị định 115 để làm sao phù hợp với Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức năm 2019./.