KHAI MẠC HỘI NGHỊ TOÀN QUỐC LẦN THỨ NHẤT TRIỂN KHAI LUẬT, NGHỊ QUYẾT CỦA QUỐC HỘI KHÓA XV
HỘI NGHỊ TOÀN QUỐC LẦN THỨ NHẤT TRIỂN KHAI LUẬT, NGHỊ QUYẾT CỦA QUỐC HỘI KHÓA XV
Việc nợ đọng, chậm ban hành văn bản quy phạm pháp luật có nguyên nhân do người đứng đầu một số Bộ, ngành, địa phương chưa phát huy đầy đủ trách nhiệm
Từ đầu nhiệm kỳ khóa XV đến hết Kỳ họp thứ Năm, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành 1.010 văn bản, bao gồm 23 luật và 101 nghị quyết của Quốc hội, 4 pháp lệnh và 882 nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, điều chỉnh toàn diện mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, vừa qua, công tác này vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế, trong đó tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu,… làm cho pháp luật, nghị quyết chậm được thực hiện và hiệu quả thấp”.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng
Qua thực tiễn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đánh giá, hiện nay, tình trạng văn bản chưa bảo đảm về chất lượng còn nhiều, vừa ban hành thời gian ngắn đã phải sửa đổi, bổ sung hoặc ngưng hiệu lực thi hành do không phù hợp với thực tiễn hoặc có bất cập, gây vướng mắc, cản trở sự phát triển. Trong khi đó, công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật tại một số Bộ, ngành chưa được quan tâm đúng mức. Một số văn bản có nội dung mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập cũng chậm được xử lý. Việc xử lý trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có vi phạm trong xây dựng, ban hành văn bản còn chưa kịp thời, chưa tương xứng với tính chất, mức độ vi phạm.
Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cũng chỉ rõ nguyên nhân có cả khách quan và chủ quan, nhưng trước hết là do người đứng đầu một số Bộ, ngành, địa phương chưa phát huy đầy đủ trách nhiệm, chưa dành sự quan tâm thỏa đáng đến công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật trong lĩnh vực, địa bàn thuộc phạm vi phụ trách. Báo cáo của Bộ trưởng Bộ Tư pháp tại phiên chất vấn ngày 15.8.2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nêu rõ, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ phải trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng thể chế, nhưng mới chỉ có 8/28 Bộ, cơ quan thực hiện đúng yêu cầu này, 20/28 cơ quan vẫn do Thứ trưởng phụ trách.
Vẫn còn tình trạng đùn đẩy, không dám làm, sợ sai, né tránh trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức. Chính phủ cũng chưa kịp thời xác định, xử lý nghiêm trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc để xảy ra tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết, ban hành văn bản có nội dung trái pháp luật...
Toàn cảnh Hội nghị toàn quốc lần thứ 1 triển khai Luật, Nghị quyết của Quốc hội khoá XV
Quốc hội đẩy mạnh giám sát để thực hiện hiệu quả Kết luận số 19 của Bộ Chính trị về triển khai chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV
Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị đã nêu rõ, trong quá trình triển khai thực hiện Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV chú trọng hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, ổn định, công khai, minh bạch; siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm, nhất là người đứng đầu trong xây dựng pháp luật; chống tiêu cực ngay trong công tác xây dựng pháp luật, không bị chi phối, tác động bởi các hành vi không lành mạnh của bất cứ tổ chức, cá nhân nào, không để xảy ra tình trạng lồng ghép "lợi ích nhóm", lợi ích cục bộ của cơ quan quản lý nhà nước trong văn bản pháp luật. phần phát triển kinh tế - xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình đòi hỏi hệ thống chính sách pháp luật phải bảo đảm được tính thống nhất, chặt chẽ. Các quy định pháp luật chặt chẽ nhưng không được làm khó người dân, doanh nghiệp bởi những quy định “một cửa nhiều khóa”, không được đánh đồng quy định chặt chẽ bởi các quy định mang tính “giấy phép con” nhằm hợp lý hóa lợi ích nhóm trong các quy định. Đây là yêu cầu xuyên suốt được đặt ra từ khâu đề xuất chính sách đến ban hành các văn bản quy phạm pháp luật. Để làm được điều này, rất cần sự vào cuộc tích cực, chủ động của người đứng đầu khi trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng pháp luật.
Theo đánh giá, thời gian qua, công tác xây dựng pháp luật đã có những chuyển biến tích cực. Một số bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ đã trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng pháp luật. Qua đó, góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật, kịp thời điều chỉnh các vấn đề mà thực tiễn đang đặt ra.Kinh nghiệm cho thấy, nơi nào người đứng đầu, quan tâm sát sao đến công tác xây dựng pháp luật thì nơi đó có không xảy ra tình trạng nợ đọng văn bản. Qua đó, góp phần rút ngắn thời gian ban hành văn bản, nâng cao chất lượng công tác xây dựng và thi hành pháp luật.
Tuy nhiên, theo báo cáo của Uỷ ban Pháp Luật Quốc hội đến nay mới chỉ có 8 bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng pháp luật. Điều đó cho thấy việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương chưa nghiêm. Điều đáng nói là việc chậm ban hành văn bản quy định chi tiết vẫn tồn tại trong thời gian dài chưa được khắc phục triệt để. Tình trạng này có nguyên nhân từ việc xử lý trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có vi phạm trong xây dựng, ban hành văn bản còn chưa kịp thời, chưa tương xứng với tính chất, mức độ vi phạm. Khi mà người đứng đầu chưa thực sự quan tâm đến công tác xây dựng pháp luật, khi mà việc xử lý trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có vi phạm trong xây dựng, ban hành văn bản còn chưa kịp thời thì tình trạng chậm tiến độ xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, nợ đọng văn bản hướng dẫn luật, nghị quyết của Quốc hội là điều rất dễ xảy ra.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ
Không chỉ là vậy, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ còn rất quan tâm đến việc giám sát chất lượng ban hành việc ban hành thông tư, văn bản hướng dẫn, không để làm phát sinh thủ tục, giấy phép con, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật mới không phù hợp, thiếu tính khả thi”; và “chấm dứt việc sử dụng hình thức văn bản hành chính để đặt ra thủ tục, yêu cầu khác với quy định của pháp luật” khi gần đây nhiều doanh nghiệp phản ánh tình trạng công văn - một loại văn bản hành chính - lại chứa quy phạm pháp luật, khi áp dụng còn "cao hơn" cả thông tư, nghị định. Về mặt pháp lý, doanh nghiệp chỉ thực hiện theo văn bản pháp quy là luật, nghị định và thông tư. Tuy nhiên, khi có công văn của các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp cũng phải thực hiện. Trong một số trường hợp, công văn chứa đựng nội dung khác biệt với các văn bản pháp quy, gây ra hệ lụy lớn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và làm khó người dân. Chẳng vậy mà doanh nghiệp thường chia sẻ rằng đôi khi họ “sợ” công văn hơn cả luật!
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cũng đánh giá, việc ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn của một số bộ, ngành còn bất cập, đặt ra các tiêu chuẩn quá cao - không khả thi. Một số tiêu chuẩn, quy chuẩn chưa rõ giúp ích gì cho quản lý nhà nước nhưng có nguy cơ làm tăng chi phí tuân thủ của doanh nghiệp. Từ đó, dẫn đến tình trạng “giấy phép con núp bóng thông tư” và “công văn làm điêu đứng doanh nghiệp”. Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cũng cho rằng, phải hoàn thiện cơ sở pháp lý về xử lý trách nhiệm và xử lý nghiêm, kịp thời tổ chức, cá nhân để xảy ra sai phạm trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Thực tế lâu nay, việc xử lý trách nhiệm của các chủ thể ban hành văn bản chưa thực sự nghiêm túc, triệt để nên chưa đủ sức răn đe.
Sau Hội nghị toàn quốc về triển khai thực hiện Luật và Nghị quyết của Quốc hội khoá XV, Chủ tịch Quốc hội đã đề nghị Chính phủ cần phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội; rà soát, ban hành theo thẩm quyền hoặc chỉ đạo các Bộ, cơ quan ngang Bộ theo lĩnh vực phụ trách kịp thời ban hành kế hoạch triển khai thi hành các luật, nghị quyết đã được Quốc hội thông qua, bảo đảm nguồn lực và các điều kiện cần thiết cho việc thi hành luật, nghị quyết. Đặc biệt, phải có giải pháp quyết liệt hơn nữa, khắc phục cho được tình trạng nợ đọng, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật, nghị quyết. Trước mắt, với nhóm các luật, nghị quyết đã được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ Tư, Chính phủ cần tập trung chỉ đạo công tác soạn thảo, khẩn trương ban hành 11 văn bản quy định chi tiết thi hành 7 luật, nghị quyết đã có hiệu lực pháp luật thuộc trách nhiệm của Chính phủ, các Bộ còn nợ đọng và 39 văn bản quy định chi tiết thi hành Luật Thi đua, khen thưởng và Luật Khám bệnh, chữa bệnh sẽ có hiệu lực thi hành vào ngày 1.1.2024.
Hướng giám sát của Quốc hội là phải rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, điều này một lần nữa khẳng định vai trò quan trọng của người đứng đầu trong công tác xây dựng pháp luật, tránh tình trạng chịu trách nhiệm chung chung và cần có chế tài đủ mạnh xử lý trách nhiệm khi xảy ra sai phạm trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật hay chậm triển khai thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội. Có như vậy, mới thực hiện được yêu cầu mà Kết luận 19 đã đề ra.