Câu hỏi:
- Chúng tôi được tin thực dân Pháp và bọn tay sai của chúng đương vận động
lập lại chế độ quân chủ, vậy xin Cụ cho biết ý kiến về việc này.
Trả lời: -
Thực dân Pháp và nhóm người nào vận động lập lại chế độ quân chủ, thời thật
là không hiểu tình thế một chút nào. Cuộc vận động ấy tất là hoàn toàn thất
bại cũng như những cuộc âm mưu chia rẽ khác mà chúng đã dùng; vì các lẽ sau
này :
1- Theo trào
lưu thế giới, thời tất cả các nước tiên tiến đều theo một chế độ dân chủ. Cả
Ngài cựu Hoàng đế Bảo Đại cũng tùy theo lòng dân mà thoái vị, nhường quyền
bính cho Chính phủ dân chủ cộng hòa; vậy không thể nào đi ngược lại trào lưu
thế giới và nguyện vọng quốc dân mà lập lại nền quân chủ được. Chính như
tôi, nguyên trước vẫn theo chủ nghĩa quân chủ lập hiến, nhưng từ khi Ngài
cựu Hoàng đế thoái vị để khuyên quốc dân đoàn kết, tránh sự chia rẽ trong
nước để Chính phủ dân chủ cộng hòa tranh thủ cho được nền độc lập và thống
nhất cho Tổ quốc, thời tôi cũng theo gương ấy, theo trào lưu thế giới và
theo nguyện vọng quốc dân mà giúp Chính phủ dân chủ.
2- Trong mấy mươi năm gần đây, vẫn biết rằng nhà vua như Ngài cựu Hoàng đế
Bảo Đại là người khoan đại, công bằng sáng suốt, không làm gì cho dân nên
oán, nhưng vì đại đa số quan lại chỉ
nghĩ tư lợi, tham nhũng, áp chế, quên công lý, bóc lột dân chúng để thi nhau
làm giàu, lại dung túng nhiều bọn tổng lý kỳ hào và các hạng "Vị phu bất
nhân" khác bóc lột dân chúng nữa, thành ra chế độ quân chủ bị công kích, bị
oán ghét, rồi bị lật đổ. Nay dân chúng chán chế độ ấy lắm, và dân tin tưởng
ở chế độ dân chủ sẽ đem đến cho dân tộc cái hạnh phúc mong đợi đã lâu. Vậy
thời chế độ quân chủ không nên lập lại mà cũng không thể lập lại được.
3- Bọn thực
dân Pháp muốn lập lại chế độ quân chủ, thời mưu đồ lập ai làm vua ? Chắc là
họ nhìn vào Ngài cựu Hoàng đế Bảo Đại. Nhưng Ngài Bảo Đại là một người sáng
suốt, suy nghĩ sâu xa, không ham quyền vị, lúc nào cũng để Tổ quốc lên trên
hết; như trên đã nói Ngài đã vui lòng thoái vị để nhường quyền cho Chính phủ
Hồ Chí Minh là Chính phủ dân chủ cộng hòa, cốt để khuyên quốc dân đoàn kết,
tránh sự chia rẽ; Ngài lại tuyên bố rằng không để cho ai lợi dụng danh nghĩa
Ngài để đến nỗi chia rẽ dân tộc, vậy nếu thực dân Pháp hay bất cứ nhóm người
nào mưu lập lại nền quân chủ thời tất bị Ngài cự tuyệt. Theo ý tôi, thì Pháp
cũng không mời Ngài Bảo Đại về được, mà chẳng nhóm nào mời Ngài về được, chỉ
có Chính phủ Hồ Chí Minh mời thì Ngài mới về, mà Ngài về là chỉ để cùng cụ
Hồ Chí Minh lo làm nghĩa vụ đối với Tổ quốc ở trên chế độ dân chủ. Xem như
câu Ngài mới tuyên bố rằng khi nào toàn thể quốc dân yêu cầu thì Ngài mới
về. “Toàn thể quốc dân” nghĩa là cả Mặt trận Việt Minh cũng như cả các đoàn
thể khác, phần tử khác trong nước, mà
nhất là Chính phủ Hồ Chí Minh, vì Ngài biết rõ rằng Chính phủ này gồm cả
người trong các chính đảng và những người không đảng phái chứ không phải như
người ta đã lầm tưởng hay là vu cáo rằng Chính phủ này là Chính phủ Việt
Minh mà Việt Minh là cộng sản. Vậy không khi nào Ngài để cho ai lợi dụng
được ngài, nhất là để mưu đồ lập lại chế độ quân chủ.