TỜ TRÌNH
CỦA ỦY BAN PHÁP LUẬT CỦA QUỐC HỘI
VỀ DỰ KIẾN CHỈNH LÝ PHẦN CHUNG
BỘ LUẬT HÌNH SỰ
(Do ông Nguyễn Huy Thúc, Thư ký Uỷ ban pháp luật của Quốc hội
trình bày tại kỳ họp thứ 5,
Quốc hội khóa VII, ngày 25-6-1983)
Kính thưa các đồng
chí đại biểu Quốc hội,
Tại kỳ họp thứ 3
tháng 6 năm 1982, Quốc hội đã nghe đồng chí Bộ trưởng Bộ Tư pháp, thay mặt Hội
đồng Bộ trưởng trình bày bản dự thảo Phần chung Bộ luật hình sự.
Tại kỳ họp thứ 4
(tháng 12 năm 1982) của Quốc hội, các đồng chí đại biểu đã thảo luận, đóng góp ý
kiến.
Sau kỳ họp đó của Quốc hội, Ủy ban pháp luật đã cùng Ban Dự thảo Bộ luật hình sự
của Hội đồng Bộ trưởng nghiên cứu, thảo luận, tiếp thu những ý kiến đúng của các
đồng chí đại biểu và đã nhất trí về một bản dự kiến chỉnh lý liên quan đến 21
điều của bản Dự thảo. Bản dự kiến chỉnh lý này đã được đồng chí Chủ tịch Quốc
hội chuyển đến các đồng chí đại biểu nghiên cứu và cho ý kiến.
Cho đến hạ tuần
tháng 5 năm 1983, Văn phòng Quốc hội và Hội đồng Nhà nước đã nhận được 31 bản
đóng góp ý kiến của 5 đoàn đại biểu Quốc hội và 26 đồng chí đại biểu. Trong 31
bản này, có 5 bản hoàn toàn đồng ý với dự kiến chỉnh lý của Ủy ban pháp luật.
Các bản khác nói chung cũng đồng ý với hầu hết các điểm được nêu ra. Một vài bản
đã nêu thêm một vài điểm mới.
Như trong thư của
đồng chí Chủ tịch Quốc hội gửi các đại biểu đã ghi, những đồng chí đại biểu
không có ý kiến gửi về thì xem như đã đồng ý với bản dự kiến chỉnh lý của Ủy ban
pháp luật.
Sau khi thảo luận,
cân nhắc những ý kiến nhận được, Ủy ban pháp luật và Ban dự thảo Bộ luật đã nhất
trí về 15 điểm đề nghị sửa trong bản dự thảo. Ngày 28-5-1983, đồng chí Chủ tịch
Quốc hội đã có thư gửi đến các đồng chí đại biểu, kèm theo bản dự kiến chỉnh lý
mới để các đồng chí đại biểu xem xét chuẩn bị cho kỳ họp này của Quốc hội.
Thưa các đồng chí
đại biểu,
Qua theo dõi việc thảo luận và phát biểu ý kiến của các đồng chí đại biểu, Ủy
ban pháp luật chúng tôi thấy rằng đến ngày hôm nay, các đồng chí đại biểu đã đi
đến nhất trí ngày càng cao với dự thảo. Các đồng chí đại biểu trước đây có nêu
ra nhiều sự việc cụ thể xảy ra ở địa phương, yêu cầu phải được thể hiện trong Dự
thảo Luật. Song qua thảo luận và chỉnh lý, các đồng chí đại biểu cuối cùng thấy
rằng những điều khoản của Dự thảo đã được xây dựng tương đối khái quát, mềm dẻo
và hợp lý để có thể áp dụng thích hợp vào việc giải quyết thỏa đáng các trường
hợp cụ thể đã nêu ra.
Đến nay, trong 15
điểm mà Ủy ban pháp luật chúng tôi đề nghị sửa trong bản Dự thảo, phần lớn là
thuộc lời văn, chữ dùng cần sửa đổi để nội dung được chính xác, chặt chẽ và dễ
hiểu hơn.
Riêng đối với Điều
69 quy định trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự đối với quân nhân mà các
đồng chí đại biểu đã thảo luận và cho ý kiến nhiều nhất. Ủy ban chúng tôi đã sửa
đi, sửa lại nhiều lần, cố gắng thể hiện cho đúng ý của các đồng chí đại biểu.
Chúng tôi đề nghị viết lại Điều này như sau:
“Quân nhân không
phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi của mình nếu việc thực hiện hành vi đó
là theo đúng mệnh lệnh của người chỉ huy trực tiếp hoặc của cấp trên có thẩm
quyền mà việc chấp hành mệnh lệnh đó là phạm một tội được quy định trong Bộ luật
này. Người ra lệnh phải chịu trách nhiệm hình sự. Trong trường hợp biết rằng
việc chấp hành mệnh lệnh đó là phạm tội nghiêm trọng mà vẫn chấp hành thì người
chấp hành cũng phải chịu trách nhiệm hình sự”.
Chúng tôi nghĩ rằng, quy định như vậy là thể hiện được rõ cả hai mặt của vấn đề
là: một mặt kỷ luật quân đội phải nghiêm, mệnh lệnh của người chỉ huy phải được
chấp hành vô điều kiện, nếu có sai trái thì trách nhiệm thuộc người ra mệnh
lệnh, chứ không phải thuộc người chấp hành; mặt khác, quân đội ta là quân đội
cách mạng, được giác ngộ chính trị, có ý thức tổ chức và kỷ luật tự giác, nên
trong thực tế có những trường hợp đòi hỏi quân nhân phải suy nghĩ về trách nhiệm
của mình trước khi chấp hành một mệnh lệnh nhất định của người chỉ huy, phòng
ngừa trường hợp người chỉ huy lạm dụng quyền hành để ra một mệnh lệnh sai trái.
Ủy ban pháp luật
chúng tôi thấy rằng, các điều khoản của bản Dự thảo Phần chung Bộ luật hình sự
đã được biên soạn khá tốt, đã được chỉnh lý khá kỹ lưỡng qua nhiều đợt, đến nay
đã được hầu hết các đồng chí đại biểu tán thành và đã chín muồi để Quốc hội có
thể thông qua sơ bộ tại kỳ họp này.
Lần này mới chỉ là
thông qua sơ bộ. Trong quá trình xem xét phần tiếp theo của Bộ luật hình sự, đề
nghị các đồng chí đại biểu tiếp tục suy nghĩ về Phần chung này, để phát hiện
thêm những điều cần bổ khuyết trước khi toàn bộ Bộ luật được Quốc hội chính thức
thông qua.
Xin kính chúc các
đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước cùng các đồng chí đại biểu Quốc hội dồi dào
sức khỏe. Chúc kỳ họp Quốc hội thành công rực rỡ.
Lưu tại Trung tâm
Lưu trữ
quốc gia III, phông Quốc hội