Với sự thỏa
thuận của Ban Thường trực Quốc hội Việt Nam, Hồ Chủ tịch đã ký đạo Sắc lệnh
số 85 ngày 22-5-1950 về việc cải cách cấp bách bộ máy tư pháp.
Đạo Sắc lệnh
ấy đã ghi một điểm tiến bộ lớn ở chỗ nhân dân hóa nền tư pháp của nước Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa.
Các tên Tòa án sơ cấp,
đệ nhị cấp và Hội đồng phúc án nay được đổi là Tòa án nhân dân huyện, Tòa án
nhân dân tỉnh và Tòa phúc thẩm. Một điều quan hệ hơn nữa là các người dân dự
các phiên tòa xưa gọi là Phụ thẩm nhân dân mà nay là Hội thẩm nhân dân. Cái
danh từ ấy rất có ý nghĩa: các người dân cử từ nay không phải là đóng vai
phụ thuộc như trước mà là ngang hàng với các vị chuyên môn của Tòa án và
cùng xét xử các việc. Hơn thế nữa, số Hội thẩm này lại tăng lên đa số. Tòa
án nhân dân huyện gồm một thẩm phán chuyên môn và hai hội thẩm nhân dân
trước đây không có. Tòa án tỉnh trước đây xử những việc đại hình thì có ba
thẩm phán chuyên môn và hai phụ thẩm nhân dân. Hội đồng phúc án xử việc tiểu
hình và đại hình gồm có ba thẩm phán chuyên môn và hai phụ thẩm nhân dân,
thì nay ở cấp tỉnh Tòa án gồm có một thẩm phán chuyên môn và hai Hội thẩm
nhân dân, ở cấp liên khu có hai thẩm phán chuyên môn, ba hội thẩm nhân dân.
Trước kia Uỷ
ban và Tòa án lập ra một danh sách gồm những
người trong Hội đồng nhân dân và một số
nhân sĩ rồi chọn các Phụ thẩm nhân dân trong danh sách ấy; nay Hội thẩm nhân
dân trực tiếp do Hội đồng nhân dân bầu ra trong hay ngoài Hội đồng nhân dân.
Trước kia mỗi
lần có phiên tòa thì mới cử Phụ thẩm nhân dân, như thế người phụ thẩm thay
đổi luôn, nay Hội thẩm nhân dân làm việc luôn trong một năm rồi mới bầu lại
và cũng được hưởng lương bổng như các ủy viên UBKCHC.
Các vị Hội
thẩm nhân dân cũng được tăng quyền hạn lên nhiều. Trước kia các phụ thẩm
nhân dân chỉ tham gia trong các vụ án hình, thì nay Hội thẩm nhân dân được
xét xử tất cả các việc hình cũng như các việc hộ. Trước kia Phụ thẩm nhân
dân không có quyền xem hồ sơ và ở Tòa án tỉnh họ chỉ được biểu quyết trong
các vụ đại hình, về tiểu hình thì chỉ được phát biểu ý kiến; nay Hội thẩm
nhân dân có quyền xem hồ sơ và biểu quyết như Thẩm phán.
Các Hội thẩm
nhân dân lại tham gia cả vào các vụ hòa giải. Hội đồng hoà giải do Tòa án
nhân dân huyện họp lại để hòa giải tất cả các vụ kiện về dân, thường sự kể
cả việc ly dị.
Xét bản Sắc
lệnh ấy, những cơ quan dân cử và những người dân cử phải ghi nhớ hai điều:
1. Các Hội
thẩm nhân dân có điều kiện để làm việc;
2. Các Hội
thẩm nhân dân đủ quyền hạn về việc xét xử các việc đem ra Tòa án.
Vì thế cho nên
từ nay cái nhiệm vụ của các Hội thẩm nhân dân phải nặng nề hơn.
Trước đây, vì
không có điều kiện và không đủ quyền hạn nên cái vai trò các vị dân cử ở các
Tòa án đã bị lu mờ đi. Việc chọn lựa người cũng chỉ làm cho qua chuyện, các
cán bộ khả thi đã bận việc khác, còn sự đi dự Tòa án miễn có người là được,
mà các người được chọn đi dự Tòa án cũng tự thấy mình chỉ có cái địa vị
tượng trưng mà thôi, cho nên một ít quyền của mình có người cũng bỏ đi nốt.
Một vài chỗ các vị được cử lại khoang phê
việc mình mà luôn mấy lần không chịu đi dự phiên tòa, đến nỗi phải bị phạt.
Tuy sự khoang phê đó có ít duyên cớ, nhưng dẫu sao, người do dân cử ra mà
hành động như thế, thiệt là đáng phàn
nàn.
Nay tư pháp đã
đổi mới, vai người dân cử đã được góp công việc một cách xứng đáng vào các
vụ xét xử trước Tòa án. Hội đồng nhân dân cần phải để ý chọn lựa người cho
đủ khả năng và người được lựa chọn ra dự Tòa án cần phải làm việc tận tụy để
xứng với lòng tin cậy của dân chúng. Các Hội đồng nhân dân có nhiệm vụ cử ra
các Hội thẩm nhân dân thì cũng có nhiệm vụ hướng dẫn và kiểm soát công việc
của họ. Có như thế thì sự áp dụng Sắc lệnh 85 mới đưa lại uy tín cho các
người do cơ quan dân cử ra dự các việc xét xử của Tòa án, mà nhân dân mới
tin tưởng và tâm phục sự công bằng của việc xử đoán của các Tòa án được.
Trái lại, nếu
sự lựa chọn người không được chu đáo, nếu những người được cử ra dự các cấp
Tòa án không có ý thức và trách nhiệm đối với nhân dân thì kết quả sẽ có thể
trái ngược.
| |
KT. TRƯỞNG BAN THƯỜNG TRỰC QUỐC HỘI
PHÓ TRƯỞNG BAN
TÔN QUANG PHIỆT |
Chú thích:
Bài này chỉ phổ biến đến các Hội đồng nhân dân tỉnh và xã.