Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải – Trưởng Đoàn giám sát, chủ trì buổi làm việc. Tham dự buổi làm việc còn có Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến, lãnh đạo các Cục, Vụ thuộc Bộ Y tế, đại diện lãnh đạo Kiểm toán Nhà nước, Bộ Tài chính, các chuyên gia cùng các thành viên Đoàn giám sát.
Đoàn giám sát của UBTVQH làm việc với Bộ Y tế
Báo cáo trước Đoàn giám sát, về quản lý và sử dụng Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, đại diện Bộ Y tế cho biết Quỹ được thành lập trên cơ sở Điều 28 Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, theo đó việc thành lập Quỹ để hỗ trợ cho các cá nhân và tổ chức thực hiện Luật.
Trên cơ sở đó, hàng năm Quỹ căn cứ vào mục tiêu ưu tiên của từng giai đoạn trong Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá để định hướng mục tiêu của Quỹ. Giai đoạn đầu, Quỹ tập trung vào việc phổ biến tuyên truyền quy định của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá; xây dựng và hoàn thiện văn bản hướng dẫn thực hiện Luật, thực thi quy định về môi trường không khói thuốc, hoàn thiện cơ chế, tổ chức để quản lý và sử dụng Quỹ; thiết lập và củng cố tổ chức và mạng lưới phòng chống tác hại thuốc lá và giám sát, đánh giá việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan.
Qua theo dõi, đánh giá kết quả hoạt động của Quỹ cho thấy việc hỗ trợ của Quỹ đã góp phần quan trọng trong công tác phòng chống tác hại của thuốc lá và thực hiện Luật, đặc biệt đã giúp giảm việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá. Cụ thể, tỷ lệ nam giới hút thuốc giảm 2,1%, nữ giới hút thuốc giảm 0,3%. Tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể so với năm 2010; cùng với đó là tăng tỷ lệ người hút thuốc được tư vấn về bỏ thuốc 10,8% và tăng cường nhận thức của cộng đồng về tác hại của thuốc lá.
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến báo cáo, giải trình làm rõ một số vấn đề Đoàn giám sát quan tâm
Nguồn vốn của Quỹ được hình thành từ các khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá; nguồn tài trợ, đóng góp tự nguyện; lãi tiền gửi ngân hàng; khoản thu từ các hoạt động của Quỹ thực hiện; nguồn thu hợp pháp khác để chi cho các nhiệm theo quy định tại điều 29 Luật Phòng chống tác hại thuốc lá như truyền thông về tác hại của thuốc lá; xây dựng triển khai các mô hình điểm về cộng đồng, cơ quan không khói thuốc lá; tổ chức cai nghiện thuốc lá; đưa giáo dục về tác hại thuốc lá, phòng chống tác hại thuốc lá vào chương trình giáo dục; chuyển đổi ngành nghề cho người trồng cây thuốc lá, chế biến nguyên liệu, sản xuất thuốc lá…Tuy nhiên thời gian qua, nguồn kinh phí của Quỹ mới tập trung cho công tác truyền thông về tác hại của thuốc lá, phổ biến quy định của Luật, xây dựng môi trường không khói thuốc, trong khi đó một số các nhiệm vụ khác theo quy định của Luật dù được đưa vào kế hoạch nhưng chưa được thực hiện một cách đậm nét.
Từ thực trạng này, các thành viên Đoàn giám sát cho rằng cần Bộ cần có đánh giá toàn diện việc thực hiện các nhiệm vụ thời gian qua và xác định nhiệm vụ trọng tâm để có cách thức tổ chức triển khai hiệu quả. Cùng với đó phải có đánh giá thực tiễn tình hình sản xuất, sử dụng thuốc lá một cách sát thực để từ đó có những biện pháp triển khai nhiệm vụ hiệu quả hơn. Băn khoăn về nguồn kết dư hàng năm của Quỹ là rất lớn, các đại biểu đặt vấn đề về hiệu quả sử dụng Quỹ và cho rằng cần mạnh dạn triển khai đồng bộ các nhiệm vụ được Luật định thay vì mới chỉ tập trung cho công tác thông tin tuyên truyền.
Cũng tại buổi làm việc, Đoàn giám sát nghe báo cáo về việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý sử dụng Quỹ Hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS. Đại diện Bộ Y tế khẳng định việc thành lập Quỹ Hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thực hiện thành công các mục tiêu Chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS trong các hoạt động hỗ trợ các đối tượng người nhiễm HIV/AIDS. Quỹ cũng là cầu nối giữa các cơ quan quản lý, tổ chức xã hội, nhóm người nhiễm HIV/AIDS, các tổ chức quốc tế, các gia đình người nhiễm…gắn kết, giảm kỳ thị phân biệt đối xử, hỗ trợ động viên. Tuy nhiên hoạt động của Quỹ Hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS còn nhiều hạn chế.
Trưởng Đoàn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải phát biểu tại buổi làm việc
Phát biểu tại buổi làm việc, Trưởng Đoàn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải nêu rõ chính sự bất cập trong hoạt động của hai quỹ, một quỹ kết dư lớn, một quỹ không có nguồn lực để triển khai hoạt động dẫn đến hiệu quả hoạt động của các quỹ bị hạn chế là một trong những nguyên nhân để tiến hành giám sát việc quản lý và sử dụng của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho rằng, đã đến lúc phải xem xét lại hiệu quả hoạt động của Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá và Quỹ Hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS trong tình hình mới. Trong đó, Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá có nguồn lực lớn và xu hướng sẽ càng ngày càng tăng thì bên cạnh duy trì các hoạt động truyền thông thì cần thực hiện các nhiệm vụ chống tác hại thuốc lá, hỗ trợ những nơi ảnh hưởng bởi thuốc lá, chi đầu tư cho khâu chữa bệnh liên quan đến thuốc lá để tránh lãng phí nguồn lực xã hội. Quỹ hỗ trợ người nhiễm HIV/AIDS cần có nghiên cứu tổng hợp để có cách thức chuyển đổi hình thức hoạt động cho phù hợp hiệu quả hơn.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Nguyễn Đức Hải cho biết, Đoàn giám sát sẽ xem xét nghiên cứu tổng hợp các kiến nghị đề xuất cụ thể của Bộ để có ý kiến trong báo cáo kết quả giám sát.