Chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án tăng lên qua từng năm
Trình bày Báo cáo công tác của ngành Tòa án nhân dân nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Du cho biết, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV, các tòa án đã thụ lý 2.433.631 vụ việc, đã giải quyết được 2.375.983 vụ việc, đạt tỷ lệ 97,6% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 624.551 vụ việc, đã giải quyết tăng 594.573 vụ việc). Chất lượng xét xử tiếp tục được bảo đảm và có nhiều tiến bộ. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan hàng năm đều dưới 1,5%, đạt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội.
Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao Ảnh minh họa: ITN
Về xét xử các vụ án hình sự, bảo đảm nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không để xảy ra kết án oan người không có tội. Các Tòa án đã thụ lý 386.165 vụ với 650.546 bị cáo; đã giải quyết được 384.209 vụ với 641.616 bị cáo, đạt tỷ lệ 99,5% về số vụ và 98,6% về số bị cáo, vượt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội.
Về giải quyết các vụ án hành chính, các Tòa án đã thụ lý 36.354 vụ; đã giải quyết được 32.466 vụ, đạt tỷ lệ 89,3%, vượt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 10.889 vụ, giải quyết tăng 7.707 vụ). Các Tòa án đã chú trọng tổ chức đối thoại giữa người khởi kiện và người bị kiện. Đến nay không còn vụ án nào để quá thời hạn giải quyết.
Thi hành án hình sự, đảm bảo kịp thời, không để quá hạn luật định; việc hoãn, tạm đình chỉ thi hành án, giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù có căn cứ. Tòa án cấp sơ thẩm đã ra quyết định thi hành án đối với 400.369 người, đạt tỷ lệ 99,8%.
Về giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, Tòa án nhân dân tối cao và các Tòa án nhân dân cấp cao đã giải quyết 36.042/43.059 đơn/vụ; đạt tỷ lệ 83,7% (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 7.503 đơn; đã giải quyết tăng 5.268 đơn). Lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao đã đề ra nhiều giải pháp để đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết do đó, tỷ lệ giải quyết đơn trong những năm gần đây có tiến bộ, tỷ lệ giải quyết năm sau luôn đạt cao hơn năm trước. Cùng với đó, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng, tuân thủ đúng thủ tục, thời hạn, bảo đảm có căn cứ, khách quan, thận trọng.
Chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội trong nhiệm kỳ
Thẩm tra báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội ghi nhận, trong nhiệm kỳ khóa XIV, các cơ quan tư pháp nói chung và Tòa án nhân dân các cấp nói riêng đã chủ động, tích cực triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, Hiến pháp năm 2013, các luật về tổ chức các cơ quan tư pháp và các luật về tố tụng tư pháp với yêu cầu nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động tư pháp và tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm ngày càng tốt hơn quyền con người, quyền công dân trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc. Thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước, tình hình kinh tế - xã hội của đất nước và công tác tư pháp đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Bên cạnh đó, kinh tế - xã hội cũng đứng trước nhiều khó khăn, thách thức với nhiều vấn đề mới đặt ra; tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật tiếp tục diễn biến phức tạp, gia tăng khá mạnh một số loại tội phạm, vi phạm làm ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế - xã hội.
Phiên họp toàn thể lần thứ 16 của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội
Trong bối cảnh đó, Tòa án nhân dân tối cao đã nỗ lực triển khai đồng bộ 17 giải pháp đổi mới trên các lĩnh vực công tác để thực hiện hiệu quả các yêu cầu, nhiệm vụ đề ra trong các nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp, các nghị quyết của Quốc hội về công tác tư pháp. Trên cơ sở đó, kết quả công tác của Tòa án nhân dân các cấp có nhiều chuyển biến tích cực, cơ bản đạt và vượt nhiều chỉ tiêu, yêu cầu trong các Nghị quyết của Quốc hội, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật trong tình hình mới, góp phần quan trọng giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.
Về giải quyết xét xử các vụ án, Ủy ban Tư pháp cho rằng mặc dù số lượng các vụ việc mà Tòa án đã thụ lý và giải quyết là rất lớn và tiếp tục có xu hướng gia tăng, tính chất các vụ việc ngày càng phức tạp, đáng lưu ý phát sinh những loại việc, những hành vi phạm tội mới chưa từng xảy ra trước đây, nhưng Tòa án nhân dân các cấp đã nỗ lực khắc phục khó khăn nên chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án tăng lên qua từng năm.
Đặc biệt, trong cả nhiệm kỳ, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Việc bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa ngày càng được tăng cường, tạo điều kiện và bảo đảm cho các bên thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ luật định.
Số lượng vụ việc dân sự thụ lý tăng nhiều so với nhiệm kỳ trước và với tính chất ngày càng phức tạp, song Tòa án nhân dân tối cao đã tập trung chỉ đạo nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác này. Giảm mạnh các bản án tuyến không rõ, khó thi hành. Công tác hòa giải cơ bản làm tốt, từ đó tiết kiệm thời gian và chi phí của người dân và xã hội, tỷ lệ hòa giải thành hàng năm đều đạt trên 50% tổng số các vụ việc đã giải quyết.
Mặc dù số lượng các vụ án hành chính phải thụ lý tăng nhiều so với nhiệm kỳ trước (tăng 30%), song đã khắc phục được nhiều hạn chế của công tác này những năm trước đây.
Đánh giá cụ thể hơn nguyên nhân của tồn tại hạn chế để có giải pháp khắc phục
Tuy nhiên qua theo dõi công tác và thẩm tra báo cáo công tác hàng năm, Ủy ban Tư pháp nhận thấy vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như một số trường hợp phải hủy, sửa án do nguyên nhân chủ quan; một số trường hợp áp dụng tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng, quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt, cho hưởng án treo chưa chính xác. Một số vụ án vi phạm thời hạn chuẩn bị xét xử, thời hạn hoãn phiên tòa, thời hạn gửi bản án, quyết định cho Viện kiểm sát nhân dân và những người tham gia tố tụng.
Có trường hợp sau khi tuyên án, đương sự phản ứng bức xúc với kết quả xét xử và dư luận xã hội chưa đồng tình; Ủy ban Tư pháp đánh giá cao Tòa án nhân dân tối cao đã kịp thời chỉ đạo Tòa án có thẩm quyền nghiên cứu, hủy bản án không đúng pháp luật để tiến hành xét xử lại vụ án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự; tuy nhiên đề nghị Tòa án nhân dân tối cao tổng hợp các dạng sai sót này để rút kinh nghiệm chung trong giải quyết các vụ án có tính chất tương tự.
Tỷ lệ bản án hành chính, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chưa đạt chỉ tiêu theo yêu cầu Nghị quyết của Quốc hội, đề nghị đánh giá cụ thể hơn những nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ án hành chính bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chưa đạt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội đề ra, nhất là sự e ngại, nể nang đối với cơ quan quản lý nhà nước ở một số địa phương để tiếp tục có các giải pháp khắc phục triệt để hạn chế này trong thời gian tới.
Tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm các loại án chưa đạt chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội là 60%. Do đó, Ủy ban Tư pháp cho rằng Tòa án nhân dân tối cao cần đánh giá cụ thể hơn các nguyên nhân và tiếp tục có giải pháp nâng cao chất lượng và số lượng giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm trong nhiệm kỳ tới.
Ủy ban Tư pháp cũng đánh giá trong nhiệm kỳ, Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục triển khai nhiều giải pháp kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ Tòa án, nhất là đội ngũ Thẩm phán nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và công tác giải quyết, xét xử các loại vụ việc. Chất lượng, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ Tòa án nhân dân các cấp ngày càng được nâng lên. Cùng với đội ngũ Thẩm phán, đội ngũ Hội thẩm Tòa án nhân dân cũng được chú trọng củng cố và tăng cường về chất lượng góp phần quan trọng vào việc thực hiện nhiệm vụ xét xử của Tòa án trong nhiệm kỳ. Bên cạnh đó, đề nghị Tòa án nhân dân tối cao tăng cường công tác tuyển dụng để tuyển đủ biên chế được giao nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu công tác./.