Chủ tịch QH khẳng định: mới chỉ là bước đầu, nhưng những kết quả đó cho thấy QH ta đang có những bước đi đúng hướng...
PV: Thưa Chủ tịch, năm 2008, QH có nhiều cải tiến, đổi mới và bước đầu đã góp phần tích cực trong việc nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động của QH. Xin Chủ tịch cho biết những cảm nhận về hoạt động của QH trong năm qua?
Chủ tịch QH Nguyễn Phú Trọng: Tiếp tục chủ trương cải tiến, đổi mới tổ chức và hoạt động của QH, năm 2008, Kỳ họp QH được tổ chức theo hướng rút ngắn thời gian mà vẫn bảo đảm số lượng, chất lượng các nội dung trong chương trình đã đề ra. Cải tiến, đổi mới hoạt động của QH năm vừa qua có thể nhận thấy rõ qua công tác lập pháp. Ngay từ khâu soạn thảo văn bản, các cơ quan của QH đã chủ động phối hợp với cơ quan trình các dự án luật. Nét mới trong công tác xây dựng pháp luật năm 2008 là các dự án luật được chuẩn bị theo hướng phát huy cao độ vai trò, trách nhiệm của HĐDT và các UB của QH. Trước mỗi phiên họp của UBTVQH, các Ủy viên UBTVQH đều được yêu cầu phải tổ chức họp HĐDT, họp UB để phát huy trí tuệ của các thành viên đóng góp vào các dự án luật. Với tinh thần kiên quyết bảo đảm chất lượng, không chạy theo số lượng, mặc dù số lượng cũng rất cần, năm vừa qua, QH, UBTVQH đã kiên quyết đưa ra khỏi chương trình những dự án luật chưa bảo đảm chất lượng. Đương nhiên, ở đây có vấn đề chất lượng chuẩn bị các dự án luật của các cơ quan soạn thảo. Nhưng, mặt khác cũng thể hiện thái độ kiên quyết của QH trong việc chất lượng các dự án luật phải được đặt lên hàng đầu. Luật do QH ban hành phải sát thực tiễn cuộc sống, tránh tình trạng chung chung, luật khung, luật ống.
Thời gian qua, các ĐBQH đã thể hiện rõ trách nhiệm khi thực hiện nhiệm vụ quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, Tại Kỳ họp, tiếp thu ý kiến các ĐBQH, QH đã để lại một số nội dung hoặc điều chỉnh lại một số chỉ tiêu KT- XH như tăng trưởng, lạm phát... cho sát hơn với tình hình kinh tế đất nước. Về chỉ tiêu tăng trưởng GDP của năm 2009, Chính phủ trình QH mức tăng trưởng khoảng 7%, nhưng sau khi đã xem xét, cân nhắc kỹ, QH thống nhất thông qua mức 6,5%. Và, mới đây, tại Kỳ họp thứ Tư, Chính phủ trình Quốc hội Đề án thực hiện thí điểm việc không tổ chức HĐND quận, huyện, phường và nhân dân trực tiếp bầu Chủ tịch UBND xã. Các ĐBQH đã thể hiện ý thức, trách nhiệm cao, thảo luận, cân nhắc, phân tích lý tình kỹ càng tại tổ, tại hội trường và đi đến quyết định cuối cùng là để lại việc thí điểm nhân dân bầu trực tiếp Chủ tịch UBND xã. Như thế để thấy rằng QH ta đâu chỉ có "nghị gật" và "bấm nút".
Năm 2008, trong thực hiện chức năng giám sát, QH có sự chọn lọc hơn, tập trung vào 1- 2 chuyên đề đang thực sự là vấn đề lớn, nổi cộm trong đời sống xã hội. Có thể nói hoạt động giám sát của QH năm qua tương đối quyết liệt và theo đến cùng. Sau mỗi chuyên đề giám sát có ban hành Nghị quyết. Cùng với việc thực hiện các giám sát chuyên đề, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn ngày càng được cải tiến. Lần đầu tiên, QH tổ chức chất vấn theo nhóm vấn đề, chú trọng tăng cường tính đối thoại giữa ĐBQH và các Bộ trưởng, trưởng ngành. Và, cũng lần đầu tiên, thể theo đề nghị của các ĐBQH, QH ban hành Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn. Trước đó, lần đầu tiên, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn đã được tổ chức tại Phiên họp của UBTVQH. Mới chỉ là bước đầu, nhưng hiệu quả mà những cải tiến, đổi mới này mang lại khá rõ nét, thể hiện quyết tâm khắc phục hạn chế của hoạt động vốn được coi là khâu yếu của QH.
PV: Có được những kết quả đó, chắc chắn không thể không kể đến những cải tiến, đổi mới trong cách thức tổ chức, tiến hành, điều hành các hoạt động của QH, trong đó có các Kỳ họp QH, thưa Chủ tịch?
Chủ tịch QH Nguyễn Phú Trọng: Năm 2008, khâu tổ chức, tiến hành, điều hành kỳ họp cũng có nhiều cải tiến. Phiên họp trù bị được bố trí cùng ngày khai mạc. Thời gian kỳ họp thứ Ba, thứ Tư được điều chỉnh rút ngắn hơn những kỳ họp trước đó. Báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri được sắp xếp tại phiên khai mạc. Chỉ là những cải tiến, thay đổi trong việc bố trí chương trình kỳ họp, nhưng rõ ràng điều này thể hiện sự trân trọng của QH đối với các ý kiến, kiến nghị của cử tri gửi tới kỳ họp, đề cao vai trò của MTTQ, đồng thời cũng là một hình thức để cung cấp thông tin cho ĐBQH trước khi QH đi vào thảo luận các nội dung cụ thể.
Rút kinh nghiệm từ các Kỳ họp trước, QH thường bố trí mấy ngày liền để ĐBQH nghe các cơ quan hữu quan trình bày các Báo cáo, Tờ trình..., nhưng những kỳ họp gần đây, các nội dung trong chương trình kỳ họp đã được sắp xếp tương đối hợp lý, hài hòa hơn, giữa các nhóm vấn đề là sự xen kẽ, bổ sung cho nhau. Các Báo cáo, Tờ trình cũng được yêu cầu chuẩn bị ngắn gọn hơn, dành thời gian cho các ĐBQH tham gia phát biểu trực tiếp trên nghị trường. Với mong muốn, có nhiều ĐBQH được tham gia phát biểu trực tiếp trên hội trường và giữa các ĐBQH là sự trao đi đổi lại, năm qua, lần đầu tiên, QH ta điều hành theo hướng giảm thời gian phát biểu của mỗi ĐBQH xuống còn 7 phút. Và, sau mỗi phiên thảo luận, Chủ tọa điều hành đều có sơ kết, tổng kết, gom các ý kiến, đề nghị của ĐBQH chốt thành các nhóm vấn đề làm cơ sở cho việc xây dựng Nghị quyết cũng như việc triển khai, khắc phục của các cơ quan hữu quan. Cách tổ chức, điều hành các phiên họp QH như vậy buộc ĐBQH cũng như Chủ tọa đều phải suy nghĩ, động não.
Khâu tổng hợp ý kiến thảo luận của ĐBQH cũng có cải tiến hơn. Trước đây, chúng ta cứ khoán trắng công việc này cho Thư ký các Đoàn ĐBQH, nhưng tại Kỳ họp thứ Tư vừa qua, chúng ta đã cử cán bộ của các Vụ, đơn vị trong VPQH phối hợp với các Đoàn ĐBQH thực hiện việc tổng hợp ý kiến phát biểu thảo luận của các ĐBQH.
Đương nhiên mới là bước đầu nên không tránh khỏi hạn chế. Nhưng, những kết quả đó đã cho thấy QH ta đang có những bước đi đúng hướng trong nỗ lực nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của QH.
Cách thức tổ chức, tiến hành, điều hành kỳ họp chặt chẽ và khoa học hơn. Không khí các kỳ họp khá sôi nổi trên tinh thần cùng nhau xây dựng, bảo đảm tối đa chất lượng các hoạt động cũng như quyết định của QH. Tiêu biểu như việc QH thảo luận về Nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội (tại Kỳ họp thứ Ba). Các ĐBQH bày tỏ chính kiến của mình rất thẳng thắn; có ý kiến xuôi, ý kiến ngược và khá quyết liệt. Tuy nhiên, sau khi nghe UBTVQH tổng hợp, tiếp thu và giải trình, cung cấp đầy đủ thông tin thì các ĐBQH đã đi đến sự đồng thuận. Tỷ lệ ĐBQH tán thành với chủ trương điều chỉnh địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội rất cao. Rõ ràng, trong thảo luận, yêu cầu đặt ra là phải có tính tranh luận, phản biện cao; ăn nhau là ở sự tiếp thu và giải trình, làm rõ được vấn đề và đưa ra được những lý lẽ đủ sức thuyết phục.
Không phải ngẫu nhiên mà qua các cuộc tiếp xúc cử tri sau Kỳ họp, cử tri đều bày tỏ sự đồng tình, hoan nghênh những cải tiến, đổi mới trong tổ chức và hoạt động của QH. Ý kiến chung đều cho rằng QH ta hoạt động ngày càng thực chất hơn, bớt tính hình thức. Không khí tại các Kỳ họp QH ngày càng sôi nổi, dân chủ trên tinh thần xây dựng, thúc đẩy thực tiễn phát triển. Nói như ĐB Dương Trung Quốc (Đồng Nai) là QH ta đang có những bước tiến mạnh mẽ. Hay như đánh giá của Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc là Kỳ họp thứ Tư của QH đã thành công trọn vẹn. Chưa có điều kiện đi sâu suy ngẫm về vấn đề này, nhưng thực tế cho thấy là năm vừa qua QH ta có những bước tiến. Góp phần tạo nên những kết quả đó trước hết là công sức chuẩn bị của UBTVQH, các cơ quan của QH, các Đoàn ĐBQH và các ĐBQH.
PV: QH ta hoạt động thực chất hơn, bớt tính hình thức. Không khí tại các Kỳ họp QH ngày càng sôi nổi, dân chủ, thẳng thắn và trên tinh thần xây dựng, thúc đẩy thực tiễn phát triển. Nhưng, hoạt động thực chất hơn có nghĩa là chưa hoàn toàn thực chất, thưa Chủ tịch?
Chủ tịch QH Nguyễn Phú Trọng: Đương nhiên, vẫn còn nhiều việc cần phải tiếp tục làm và làm tích cực. Chúng ta đã và đang có những chuẩn bị cho việc tiếp tục cải tiến, đổi mới tổ chức và hoạt động của QH như tiến hành nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, chuẩn bị các đề án về đổi mới công tác tiếp xúc cử tri; đề án về nâng cao chất lượng việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; đề án về cải tiến công tác giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân; đề án về đổi mới hoạt động giám sát,… Việc thành lập Viện Nghiên cứu lập pháp đã đánh dấu sự kiện lần đầu tiên QH có một cơ quan chuyên trách nghiên cứu lý luận và thực tiễn, tư vấn, giúp UBTVQH có những chủ trương, quyết sách, phục vụ việc đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của QH. Hiện nay, tuy mới đi vào hoạt động, nhưng đây là kênh rất quan trọng để thu hút và tập hợp trí tuệ của đội ngũ chuyên gia, các nhà khoa học đóng góp ý kiến cho công tác xây dựng pháp luật của QH. Tại Kỳ họp thứ Tư vừa qua, QH đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, có hiệu lực thi hành từ ngày 1.1.2009. Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để QH ta tiếp tục đổi mới, cải tiến.
Nhận thức là một quá trình. Không nên tuyệt đối hóa một mặt nào, dễ dẫn đến chủ quan, phiến diện. Nhìn lại những kết quả đã đạt được, đánh giá về những việc làm trong thời gian qua là nhằm có định hướng rõ hơn cho tổ chức và hoạt động của QH trong thời gian tới.
PV: Vâng, vấn đề là trên cơ sở những kết quả hoạt động của ngày hôm nay, QH sẽ có định hướng rõ hơn cho tổ chức và hoạt động của mình trong thời gian sắp tới. Từng bước đi nhỏ để tiến tới một QH ngày càng hoàn thiện, sát với thực tiễn cuộc sống và sát với dân hơn. Điểm bắt đầu hay đích đến của cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất là thế- vì lợi ích của nhân dân và vì sự phát triển của đất nước.
Xin trân trọng cám ơn Chủ tịch!