Dự án Luật Thủy sản (sửa đổi) đã được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 3. Trên cơ sở ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội tổ chức nghiên cứu, tiếp thu ý kiến các vị đại biểu Quốc hội để chỉnh lý Dự thảo Luật. Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường và Ban soạn thảo đã tổ chức một số hội thảo, làm việc với các cơ quan liên quan, tham khảo ý kiến chuyên gia, các nhà khoa học trong nước và quốc tế.
Thảo luận tại phiên họp, nội dung về lực lượng Kiểm ngư (Chương VI) được các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm cho ý kiến.
Theo Báo cáo Giải trình tiếp thu, chỉnh lý những vấn đề lớn dự thảo Luật Thủy sản (sửa đổi) của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội đều thống nhất có Kiểm ngư Trung ương, riêng Kiểm ngư cấp tỉnh còn 2 loại ý kiến khác nhau: cho phép thành lập Kiểm ngư tại tất cả 28 tỉnh, thành phố ven biển; hoặc chỉ thành lập Kiểm ngư ở một số tỉnh, thành phố ven biển có tính đặc thù.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng cho biết, hiện tại, lực lượng Kiểm ngư Trung ương đang được tổ chức thành các vùng, hoạt động bảo đảm việc thực thi pháp luật về thủy sản và bảo vệ chủ quyền ở vùng khơi (vùng lộng và ven bờ do thanh tra chuyên ngành về bảo vệ nguồn lợi thủy sản đảm nhiệm). Hiện nay, vi phạm về đánh bắt thủy sản ở vùng lộng và ven bờ đang diễn ra phức tạp, nhiều hình thức đánh bắt mang tính hủy diệt, nguồn lợi thủy sản ngày càng cạn kiệt, trong khi đó công tác thanh tra ở vùng lộng và ven bờ kém hiệu quả do lực lượng thanh tra không có công cụ hỗ trợ; phương tiện, thiết bị kém; đặc biệt là trình tự thủ tục phải thực hiện theo pháp luật về thanh tra, không phù hợp với các hoạt động trên biển để xử lý những tình huống khẩn cấp; chế độ chính sách cho lực lượng này cũng chưa tương xứng, trong khi hoạt động có nhiều rủi ro.
Mặt khác, yêu cầu của quốc tế, đặc biệt là EU (thị trường xuất khẩu thủy sản lớn của Việt Nam) đòi hỏi Việt Nam phải có hệ thống, bộ máy thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm tra, kiểm soát việc thực thi pháp luật về khai thác thủy sản trên biển đủ mạnh để ngăn chặn được các hành vi đánh bắt bất hợp pháp. Cơ quan thẩm tra thấy rằng, việc tổ chức lực lượng kiểm ngư ở tỉnh, thành phố ven biển là cần thiết và đề xuất 2 phương án trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến. Phương án 1: Thành lập Kiểm ngư ở tất cả 28 tỉnh, thành phố có biển như Chính phủ trình; Phương án 2: Chỉ thành lập Kiểm ngư tại một số tỉnh cần thiết, có tính đặc thù, đáp ứng đủ tiêu chí quy định. Theo phương án này, dự thảo Luật đã quy định tiêu chí thành lập cơ quan Kiểm ngư cấp tỉnh tại Khoản 4 Điều 90.
Qua thảo luận, ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều khẳng định sự cần thiết có lực lượng Kiểm ngư. Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho rằng, lực lượng kiểm ngư có vai trò đặc biệt quan trọng, trên biển nếu không có lực lượng này thì công tác quản lý biển, quản lý hải sản rất khó khăn. Phó Chủ tịch Quốc hội đồng tình phương án 2, nên thành lập thí điểm ở một số tỉnh, sau đó nhân rộng ra.
Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội băn khoăn hiện nay chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức của Kiểm ngư được quy định tại Nghị định 102 năm 2012, nhưng Ban soạn thảo chưa sơ kết, tổng kết việc thực hiện Nghị định này để thấy được lực lượng Kiểm ngư đã hoạt động ra sao từ khi được thành lập. Trên cơ sở đánh giá, tổng kết Nghị định để thấy được căn cứ đưa nội dung lực lượng Kiểm ngư vào dự thảo Luật Thủy sản (sửa đổi).
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga phát biểu tại phiên họp
Cùng quan điểm này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nhận thấy, xuất phát từ tầm quan trọng của lực lượng Kiểm ngư là lực lượng chuyên trách của Nhà nước, thực hiện chức năng bảo đảm thực thi pháp luật thủy sản của Việt Nam và các điều ước quốc tế có liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên trên vùng biển Việt Nam, vì vậy cần đánh giá thực trạng hoạt động của lực lượng này trong thời gian qua.
Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng nhấn mạnh, Nghị định 102 của Chính phủ đã cho thành lập lực lượng kiểm ngư nhưng chưa đến nay vẫn có chưa tổng kết, đánh giá tác động của lực lượng này. Để cụ thể hóa Nghị quyết của Đảng về vấn đề xây dựng lực lượng kiểm ngư vững mạnh, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị ghi rõ trong luật về cơ quan quản lý nhà nước đối với lực lượng kiểm ngư là Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, đồng thời quy định giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết việc thực hiện quy định này.
Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra tổ chức đánh giá tổng kết tình hình thực hiện Nghị định 102 của Chính phủ, từ đó tính toán để tổ chức lực lượng Kiểm ngư cho hợp lý, báo cáo xin ý kiến đại biểu Quốc hội theo đúng quy trình trước khi hoàn thiện hồ sơ dự án Luật trình ra Quốc hội tại kỳ họp tới.