Tạo cơ sở vững chắc cho ASEAN tiếp tục phát triển
Năm 2010 đã khép lại với đầy ắp các sự kiện ngoại giao quan trọng của Việt Nam, trong đó, nổi bật nhất là việc Việt Nam đã đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN 2010.
Trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã nỗ lực trong việc tăng cường, mở rộng và làm sâu sắc thêm các quan hệ đối ngoại của ASEAN, cùng phấn đấu vì hoà bình, ổn định và hợp tác phát triển ở khu vực. Việt Nam đã tổ chức thành công gần 400 cuộc họp, sự kiện, qua đó đã tạo ra xu hướng, quyết định nhiều quyết sách quan trọng, không chỉ mang tầm ảnh hưởng của nội khối, khu vực mà cả trên thế giới.
Những thành tựu nổi bật
Theo ông Phạm Quang Vinh, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao, Trưởng đoàn Quan chức cao cấp Việt Nam tại ASEAN, nhìn lại Năm Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN 2010, có thể thấy hợp tác về chính trị - an ninh của ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác đã được đẩy mạnh về mọi mặt đạt được nhiều kết quả rất có ý nghĩa và nổi bật, thúc đẩy mạnh mẽ đối thoại xây dựng lòng tin, đóng góp thiết thực cho việc củng cố và tăng cường môi trường hoà bình, an ninh, ổn định và hợp tác ở khu vực cũng như ứng phó với các thách thức đang đặt ra, cả về an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống. Hợp tác chính trị - an ninh là một trong 3 trụ cột trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.
Trong năm, ASEAN đã tích cực triển khai thực hiện Kế hoạch tổng thể về Cộng đồng Chính trị-An ninh ASEAN (APSC) trên tất cả các mặt, nhất là trên 14 lĩnh vực ưu tiên đã đề ra, vì hòa bình, ổn định ở khu vực và nhằm “đưa hợp tác chính trị-an ninh của ASEAN lên một tầm cao mới và bảo đảm các nước trong khu vực chung sống hòa bình với nhau và với bên ngoài trong một môi trường công bằng, dân chủ và hòa hợp”.
Để thực hiện mục tiêu APSC, ASEAN đã xây dựng và đưa vào thực hiện các kế hoạch hành động và chương trình hợp tác, trong ASEAN cũng như giữa ASEAN với các bên đối tác, thông qua nhiều biện pháp và hoạt động cụ thể, thiết thực trong lĩnh vực này như tăng cường đối thoại, phát huy vai trò của các diễn đàn, công cụ về hợp tác chính trị-an ninh, giải quyết hòa bình các tranh chấp, ứng phó hiệu quả với các thách thức, cũng như tích cực xây dựng và chia sẻ các chuẩn mực, cách ứng xử chung ở khu vực.
Cũng theo ông Phạm Quang Vinh, góp phần bảo đảm môi trường hòa bình, an ninh và hợp tác ở khu vực là mục tiêu bao trùm trong hợp tác về chính trị-an ninh của ASEAN và giữa ASEAN với các đối tác, kết quả nổi bật trong năm qua thể hiện rõ ở các điểm. Đó là: Đẩy mạnh hợp tác và đối thoại xây dựng lòng tin, vì hòa bình, ổn định và an ninh khu vực, thông qua nhiều khuôn khổ, cấp độ và diễn đàn hợp tác khác nhau, trong ASEAN cũng như giữa ASEAN và các đối tác. Củng cố, tăng cường và phát huy mạnh mẽ giá trị các thỏa thuận, cơ chế và công cụ hợp tác khu vực hiện có về bảo đảm hòa bình, an ninh, giải quyết hòa bình các tranh chấp, nhất là Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Hiệp ước khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF). Xây dựng và bổ sung thêm các cơ chế hợp tác mới hỗ trợ cho các khuôn khổ hợp tác và đối thoại hiện có vì hòa bình và an ninh ở khu vực. Đặc biệt quan trọng là việc khởi động và triệu tập, trong năm 2010, Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng với các nước Đối tác (ADMM+) lần đầu tiên, trở thành cơ chế đối thoại chiến lược hàng đầu và thường xuyên của các Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN và các đối tác chủ chốt về các vấn đề quốc phòng-an ninh. Tiếp tục được đẩy mạnh hợp tác nhằm ứng phó hiệu quả với các thách thức an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, thiên tai, an ninh-an toàn hàng hải, chống khủng bố-tội phạm... Xử lý phù hợp các vấn đề phức tạp nảy sinh, trên cơ sở đối thoại xây dựng, các nguyên tắc của luật pháp quốc tế và Hiến chương ASEAN.
Dấu ấn Việt Nam và những quyết sách quan trọng
ASEAN năm 2010 là một ASEAN đoàn kết, hữu nghị hơn bao giờ hết của các thành viên nội khối, với sự đồng tâm, nhất trí trên nhiều lĩnh vực, diễn đàn. ASEAN năm nay cũng là một ASEAN đột phá trong liên kết, hợp tác toàn cầu, với sự tham gia lần đầu tiên của các cường quốc trên thế giới. Bước phát triển quan trọng trong năm 2010 là, cùng với việc vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực được củng cố và tăng cường, ASEAN đã thể hiện rất rõ nét vai trò chủ động dẫn dắt và định hướng cấu trúc hợp tác ở khu vực, phù hợp với đặc thù của Đông Á và lợi ích của ASEAN.
ASEAN khuyến khích sự tham gia sâu rộng và đóng góp xây dựng, tích cực của các đối tác hợp tác khu vực, hỗ trợ ASEAN xây dựng cộng đồng, cũng như xử lý các vấn đề cùng quan tâm ở khu vực. Vai trò trung tâm và cách tiếp cận của ASEAN được các nước đối tác trong và ngoài khu vực ủng hộ và đánh giá cao.
Trên tinh thần đó, Hội nghị Cấp cao ASEAN 17 và Cấp cao Đông Á (10/2010) đã quyết định mở rộng Cấp cao Đông Á (EAS) và chính thức mời Nga và Hoa Kỳ tham gia làm thành viên cơ chế này bắt đầu từ năm 2011, trên cơ sở ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN và tôn trọng các mục tiêu, nguyên tắc, thể thức và ưu tiên đã được thống nhất của EAS. Đây là quyết sách có ý nghĩa chiến lược quan trọng đối với hợp tác khu vực. EAS sẽ là một bộ phận quan trọng trong cấu trúc khu vực đang định hình, là diễn đàn của Lãnh đạo cấp cao đối thoại và hợp tác về các vấn đề có tầm quan trọng chiến lược ở khu vực, trên cả ba trụ cột là chính trị, an ninh và kinh tế.
Cùng với việc khởi động khuôn khổ ADMM+, quyết định mở rộng EAS với sự tham gia của Nga và Mỹ, sẽ tạo điều kiện tăng cường hơn nữa hợp tác giữa ASEAN với các đối tác chủ chốt về những vấn đề thiết thân và quan tâm chung của khu vực, trong các khuôn khổ do ASEAN giữ vai trò chủ đạo và hoạt động theo phương cách ASEAN.
Ông Phạm Quang Vinh khẳng định, những kết quả trên là minh chứng những đóng góp quan trọng và dấu ấn đậm nét của Việt Nam, một Chủ tịch năng động, tích cực, trách nhiệm, được bạn bè tin cậy và đánh giá cao. Theo Phó Tổng thư ký ASEAN Sayakane Sisouvong, những thành tích ấy là sự nỗ lực chung của các nước thành viên ASEAN, nhưng vai trò của Việt Nam là rất nổi bật.
Trong bài phát biểu kết thúc nhiệm kỳ ASEAN 2010, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Chủ tịch ASEAN 2010 Việt Nam nhất mạnh: “Việt Nam tự hào vì đã hoàn thành tốt cương vị Chủ tịch ASEAN 2010, đạt được tối đa những mục tiêu đã đề ra, ghi đậm dấu ấn Việt Nam cả về nội dung cũng như công tác tổ chức và điều hành. Thành công của Năm Chủ tịch được thể hiện qua những kết quả quan trọng và có ý nghĩa lâu dài, cả về lợi ích của ASEAN và khu vực cũng như của Việt Nam”.
Theo Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, kết quả năm Chủ tịch ASEAN 2010 nói riêng và quá trình 15 năm tham gia ASEAN nói chung một lần nữa khẳng định tầm quan trọng chiến lược và lợi ích lâu dài của Việt Nam khi tham gia ASEAN, một bộ phận quan trọng trong đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ, chủ động hội nhập khu vực và quốc tế của chúng ta. Những nỗ lực to lớn và đóng góp quan trọng của Việt Nam cho ASEAN thêm một lần nữa khẳng định chính sách nhất quán của Việt Nam coi trọng ASEAN cả về hợp tác đa phương và quan hệ song phương, luôn nỗ lực hết mình vì một ASEAN vững mạnh, đoàn kết và liên kết ngày càng chặt chẽ hơn.
Cũng trong bài phát biểu, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định: “Thành công năm Chủ tịch ASEAN 2010 là bước trưởng thành vượt bậc của Việt Nam trong tiến trình hội nhập khu vực và quốc tế. Chúng ta có thể rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quý báu./. Một vài ý kiến nhận xét về Việt Nam trong năm Chủ tịch ASEAN
** Tổng thư ký ASEAN Surin Pitsuwan:
Tôi đánh giá cao nỗ lực và sự sáng tạo của Việt Nam trong vai trò là Chủ tịch của ASEAN nhiệm kỳ 2010. Các bạn đã chứng tỏ là một thành viên có trách nhiệm và hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch của mình. Việt Nam tham gia vào ASEAN đã hứa hẹn mở ra một thời kỳ mới, thời kỳ đoàn kết và phát triển, đem đến sự tự tin biến những ý tưởng, tầm nhìn của ASEAN thành hiện thực và hành động.
** Phó Tổng thư ký ASEAN Sayakane Sisouvong:
Dưới sự chủ trì của Việt Nam trong năm 2010, lần đầu tiên trong lịch sử 18 Bộ trưởng Quốc phòng của ASEAN và các đối tác, trong đó có những cường quốc lớn như Mỹ, Trung Quốc, Nga... cùng có mặt tại Hà Nội để bàn về hợp tác, phát triển và xây dựng lòng tin, tình hữu nghị. Với tư cách là khách mời của Chủ tịch Hội nghị Cấp cao ASEAN 2010 Việt Nam, Mỹ và Nga sẽ chính thức gia nhập Diễn đàn Cấp cao Đông Á (EAS) năm 2011…
Lần đầu tiên trong lịch sử 40 năm của ASEAN, các Bộ trưởng Ngoại giao đi bằng đường bộ từ Thái Lan, qua Lào, tới Việt Nam để ủng hộ cho sáng kiến kết nối ASEAN. Trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Việt Nam không chỉ thực hiện thành công nhiệm vụ và trách nhiệm của mình, mà thực sự tạo dựng dấu ấn riêng trong ASEAN và trong các mối quan hệ hợp tác giữa ASEAN với những đối tác bên ngoài.
** Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam Tôn Quốc Tường:
Việt Nam đã đảm nhiệm thành công vai trò Chủ tịch ASEAN và đã tổ chức nhiều cuộc họp thành công trong nhiệm kỳ của mình. Việt Nam đã đảm nhiệm thành công và hiệu quả chức Chủ tịch ASEAN vừa là nước điều phối viên quan hệ ASEAN-Trung. Trung Quốc rất coi trọng phát triển quan hệ với Việt Nam và lấy quan hệ Việt Nam – Trung Quốc đặt trên phương hướng vị trí ưu tiên trong việc phát triển quan hệ với các nước xung quanh.
** Bộ trưởng Ngoại giao Hàn Quốc Kim Sung-hwan:
Có thể nói, Việt Nam đã hoàn thành tốt vai trò chức Chủ tịch ASEAN 2010. Không chỉ tôi và các đại biểu đánh giá cao sự đóng góp rất tích cực, chủ động và có trách nhiệm của Việt Nam. Bằng chứng là việc, lần đầu tiên Việt Nam mời Mỹ và Nga tham dự Cấp cao Đông Á với tứ cách là khách mời đặc biệt và từ năm 2011, Mỹ và Nga sẽ chính thức tham gia vào Đông Á với tư cách là thành viên./.