Đề xuất nghiên cứu thêm các biện pháp kiểm soát tình trạng thừa cân, béo phì
Đề xuất ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe Hybrid
Toàn cảnh Hội thảo Công bố “Báo cáo đánh giá tác động của việc điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia Việt Nam”
Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) (sửa đổi) được đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 và dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025) nếu đáp ứng đủ các tiêu chuẩn, điều kiện đưa ra.
Điểm đáng chú ý của Luật là sửa đổi theo hướng điều chỉnh tăng thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng bia (mức thuế hiện nay là 65%) với 2 phương án được đề xuất. Phương án 1 sẽ tăng thuế từ năm 2026, tăng theo từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 90%. Phương án 2 sẽ tăng thuế từ năm 2026 với mức tăng 15%, sau đó từ năm 2027 tăng từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 100%.
Tại Hội thảo công bố “Báo cáo đánh giá tác động của việc điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành bia Việt Nam” do Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công thương và Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam tổ chức chiều 25/11, bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Quản lý kinh tế Trung ương nhận định: Báo cáo cho thấy việc tăng thuế theo 2 phương án Bộ Tài chính đề xuất sẽ có tác động kinh tế-xã hội trực tiếp tới ngành bia và 21 ngành liên quan khác và tăng trưởng GDP, tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế, thu ngân sách Nhà nước…
Bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng Ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện Quản lý kinh tế Trung ương
Đáng chú ý, kết quả báo cáo chỉ ra khi tăng thuế TTĐB đối với bia thì nguồn thu ngân sách Nhà nước từ thuế sản phẩm (thuế gián thu) trong các phương án đều tăng, nhưng nguồn thu từ thuế gián thu chỉ tăng trong ngắn hạn và không bền vững, thuế trực thu giảm. Mặt khác, việc tăng thuế ảnh hưởng tiếp đến cơ hội việc làm và thu nhập của người lao động khi lao động trong ngành bia chiếm hơn 50% tổng lao động của ngành đồ uống, hệ quả là làm suy giảm GDP của nền kinh tế.
Theo bà Nguyễn Minh Thảo, để có một phương án phù hợp nhất, cần có một báo cáo đánh giá định lượng toàn diện các tác động của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia dựa trên các cơ sở khoa học, tình hình thực tế về kinh tế và an sinh xã hội, chiến lược phát triển của doanh nghiệp, bảo đảm hài hòa các mục tiêu để bổ sung thêm thông tin giúp Quốc hội, Chính phủ, các nhà hoạch định chính sách xem xét một phương án tăng thuế phù hợp.
Các phương án tăng thuế mà Bộ Tài chính đề xuất sẽ có tác động lớn tới doanh nghiệp ngành bia. Vì vậy, Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam cũng tính toán các tác động và đề xuất phương án lùi thời điểm thực hiện việc tăng thuế đến năm 2027 và tăng 5% theo lộ trình 2 năm 1 lần đến năm 2031. Qua đó, tạo động lực và tinh thần kinh doanh, đồng thời bảo đảm mục tiêu quản lý Nhà nước và điều tiết tiêu dùng, hướng tới mục tiêu hài hòa các lợi ích, sức khỏe cộng đồng, an sinh xã hội, ổn định phát triển sản xuất kinh doanh và tăng thu cho ngân sách Nhà nước.
TS Phạm Tuấn Khải - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ
Nêu quan điểm về phương án đề xuất tăng thuế, TS Phạm Tuấn Khải - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ cho rằng, các phương án có thể cân nhắc đến việc lộ trình giao cho Chính phủ quy định theo từng thời điểm nhất định, xuất phát từ thực tiễn, yêu cầu cuộc sống đặt ra.
Chính phủ nghiên cứu thời gian, tình hình địa chính trị, bối cảnh kinh tễ vĩ mô khó khăn thì có thể lùi thời điểm tăng thuế lại hoặc đẩy tốc độ tăng thuế nhanh hơn. Không nhất thiết phải quy định về thời điểm tăng thuế quá chi tiết, cụ thể trong Luật.
Phải tích hợp và hài hoà nhiều biện pháp khác nhau
Một trong những điểm đáng chú ý của Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) là tăng thuế đối với mặt hàng bia, rượu để hạn chế người sử dụng. Đóng góp ý kiến về vấn đề này, TS Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách nhấn mạnh, thuế chỉ là một trong những biện pháp can thiệp. Điều quan trọng là các cơ quan phải tích hợp và hài hoà nhiều biện pháp khác nhau. Các biện pháp này phải đảm bảo hướng người dân tới việc tiêu dùng có trách nhiệm. Không chỉ với rượu, bia mà nhiều sản phẩm thực phẩm khác nếu dùng quá nhiều, dùng vượt ngưỡng thì rất có hại cho sức khỏe. Do đó, nhà sản xuất, hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng và các cơ quan quản lý Nhà nước phải đưa ra khuyến nghị cho người sử dụng một cách chi tiết về hàm lượng, mức độ sử dụng như thế nào thì có lợi, như thế nào thì có hại cho sức khoẻ.
TS Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách
TS Nguyễn Quốc Việt cho rằng, lựa chọn của người tiêu dùng không đơn thuần co giãn theo giá mà còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác như biện pháp hành chính, tuyên truyền, giáo dục...
Đồng quan tâm đến khả năng đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ tiêu thụ rượu, bia khi tăng thuế, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, không nên quá kỳ vọng sẽ giảm tiêu dùng rượu, bia thông qua thuế vì thói quen của người tiêu dùng khó thay đổi, có chăng chỉ là thay đổi hành vi tiêu dùng.
Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế Việt Nam
Bà Nguyễn Thị Cúc dẫn chứng ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, người tiêu dùng lựa chọn sử dụng bia như một nét văn hóa, giải khát. Nhiều quốc gia trên thế giới phát triển các sản phẩm bia để thúc đẩy du lịch. Do đó, nếu tăng thuế thì người có thu nhập cao vẫn sẽ chi trả được. Còn những người thu nhập thấp thì tìm sản phẩm giá rẻ hơn ở các khu vực sản xuất phi chính thức như làm bia rượu theo cách thức thủ công hoặc nhập lậu. Do đó, để giảm tỷ lệ sử dụng rượu, bia cần sử dụng đồng bộ nhiều giải pháp chứ không chỉ tăng thuế.
Theo bà Nguyễn Thị Cúc, các cơ quan liên quan đến sức khoẻ, bảo vệ người tiêu dùng và các nhà sản xuất phải tích cực truyền thông tới người tiêu dùng văn hoá uống có trách nhiệm; uống đến mức nào được coi là lạm dụng, sản phẩm nào gây hại cho sức khoẻ cần làm rõ để đảm bảo lợi ích cho cả người dân, doanh nghiệp và Nhà nước.
PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính
Đưa ra quan điểm về vấn đề trên, PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính cho rằng, phương án tăng thuế phải đạt được mục tiêu giảm nhu cầu tiêu dùng, bảo đảm thu ngân sách Nhà nước, phải chính xác, thuyết phục và công bằng để bảo vệ sản xuất trong nước, nhất là khi các doanh nghiệp đang khó khăn.
Theo PGS.TS Ngô Trí Long, ngành bia tạo ra nguồn thu ngân sách rất lớn, khi áp phương án tăng thuế cần nhìn nhận về hệ quả lâu dài đối với ngành cũng như ảnh hưởng lan tỏa đến các ngành khác. Vì thế, cần có thêm các đánh giá, ý kiến tham khảo, góp ý từ phía ĐBQH, các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách về một phương án phù hợp nhất trong quá trình hoàn thiện Luật Thuế TTĐB (sửa đổi)./.