Theo quy định tại Điều 8 Nghị định số 51/2010/NĐ-CP thì tổ chức kinh doanh, cá nhân kinh doanh (cá nhân kinh doanh là nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ) được đặt in hóa đơn để sử dụng cho các hoạt động bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ.

Quy định này là phù hợp với thông lệ quốc tế và góp phần làm giảm thủ tục hành chính (vì doanh nghiệp không phải xếp hàng đến mua hóa đơn của cơ quan thuế như trước đây), tuy nhiên quá trình thực hiện có sự lợi dụng của  một số doanh nghiệp đặt in hóa đơn với không nhằm mục đích “kinh doanh chân chính” mà nhằm mục đích “mua, bán” hóa đơn để tiếp tay cho các doanh nghiệp khác nhằm chiếm đoạt tiền thuế, gây thất thu cho ngân sách nhà nước. Để phòng chống nạn gian lận trong việc đặt in hóa đơn Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 04/2014/NĐ-CP ngày 17/01/2014 sửa đổi, bổ sung Nghị định số 51/2010/NĐ-CP với nội dung: Các doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm về quản lý, sử dụng hóa đơn dẫn đến trốn thuế, gian lận thuế và các doanh nghiệp có rủi ro cao theo quy định của pháp luật về quản lý thuế không được đặt in hóa đơn mà sẽ chuyển sang mua hóa đơn của cơ quan thuế trong thời hạn 12 tháng. Ngoài ra để quản lý việc đặt in hóa đơn lần đầu, tại Nghị định số 04/2014/NĐ-CP đã bổ sung nội dung: Trước khi đặt in hóa đơn lần đầu và trước khi sử dụng hóa đơn tự in, doanh nghiệp phải có văn bản gửi cơ quan thuế và phải được sự chấp thuận của cơ quan thuế.

Thêm vào đó, tại dự thảo Thông tư hướng dẫn Nghị định số 04/2014/NĐ-CP ngày 17/01/2014 sửa đổi, bổ sung Nghị định số 51/2010/NĐ-CP, để hậu kiểm xem doanh nghiệp mua hóa đơn có phải là doanh nghiệp ”ma không” Bộ Tài chính dự kiến bổ sung thêm giải pháp là: (i) Khi mua hóa đơn, doanh nghiệp phải có cam kết về địa chỉ sản xuất, kinh doanh phù hợp với giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc giấy phép đầu tư (giấy phép hành nghề) hoặc quyết định thành lập của cơ quan có thẩm quyền và (ii) cơ quan thuế căn cứ vào nhu cầu sử dụng hoá đơn và việc chấp hành quy định về quản lý, sử dụng hoá đơn của tổ chức kinh doanh, doanh nghiệp để quy định số lượng hoá đơn đặt in theo từng kỳ từ 3 tháng đến 6 tháng.

Về mức xử phạt, qua quá trình thực hiện Nghị đinh số 51/2010/NĐ-CP, nhiều ý kiến cho rằng mức xử phạt quy định tại Nghị đinh số 51/2010/NĐ-CP, quy định mức tối đa là 100.000.000 đồng là khá cao, khoảng cách khung tiền phạt giữa mức tối thiểu và mức tối đa là quá lớn (5 lần). Thực hiện Luật xử phạt vi phạm hành chính có hiệu lực từ ngày 01/7/2013, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 109/2013/NĐ-CP ngày 24/9/2013 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giá, phí lệ phí và hóa đơn theo các nguyên tắc: (i) Giảm mức xử phạt của một số hành vi vi phạm (Giảm mức tối đa từ 100.000.000 đồng xuống 50.000.000 đồng) để đảm bảo phù hợp với thực tế và theo hướng phân cấp xử phạt cho cấp Cục trưởng Cục Thuế trở xuống; (ii) Quy định thống nhất mức xử phạt đối với các hành vi có mức độ, tính chất tương tự; (iii) Sửa đổi mức xử phạt cho phù hợp với mức độ thiệt hại do hành vi vi phạm gây ra và phù hợp với quy định các văn bản quy phạm pháp luật khác, đồng thời bảo đảm dễ tính toán mức xử phạt trung bình và (iv) thu hẹp khoảng cách giữa mức tối thiểu và tối đa là từ 2 đến 3 lần.

Đồng thời với việc sửa thể chế (chính sách) như nêu trên, hiện nay, Bộ Tài chính đã và đang thực hiện đồng thời cả hai biện pháp quản lý là (i) tăng cường giám sát, xử lý vi phạm và (ii) thắt chặt quản lý đối với các trường hợp rủi ro. Cụ thể, Bộ Tài chính đã chỉ đạo các Cục thuế thực hiện: (1) Tổ chức phân loại doanh nghiệp có rủi ro cao về thuế và tăng cường công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp có rủi ro cao; (2) Tập trung công tác thanh tra, kiểm tra đối với các doanh nghiệp rủi ro cao về thuế; tăng cường kiểm tra đối với các doanh nghiệp mới thành lập có địa điểm kinh doanh không cố định (chuyển địa điểm kinh doanh nhiều lần sau 1-2 năm hoạt động hoặc chuyển địa điểm kinh doanh hơn 02 lần trong thời gian 12 tháng); tăng cường công tác kiểm tra việc phát hành sử dụng hóa đơn đối với các doanh nghiệp mới thành lập; (3) Tổ chức kiểm tra khi hoàn thuế GTGT đối với các trường hợp sử dụng hóa đơn của các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao về thuế.

Trường hợp vi phạm về hóa đơn dẫn đến hành vi trốn thuế, gian lận thuế thì tại Nghị định số 51/2010/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định rõ: trường hợp các vi phạm về hóa đơn dẫn đến hành vi trốn thuế, gian lận thuế thì xử phạt các hành vi đó theo quy định tại Luật Quản lý thuế.

Việc ban hành đồng bộ các giải pháp về chính sách và quản lý như nêu trên sẽ hạn chế được phần nào tình trạng mua, bán hóa đơn của các doanh nghiệp ma.