Thời gian vừa qua, một số nhà xuất bản xuất bản các loại sách tham khảo cho học sinh có nội dung vi phạm, đặc biệt là sách dịch của nước ngoài, sử dụng hình minh họa cờ Trung Quốc thay cho cờ Tổ quốc, gây bức xúc trong dư luận.
Theo quy định của Luật Xuất bản 2004 và Luật Xuất bản 2012, Giám đốc các nhà xuất bản được giao quyền ra quyết định xuất bản và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung xuất bản phẩm của nhà xuất bản. Quy định về nộp lưu chiểu xuất bản phẩm trước khi phát hành là để giúp cho cơ quan quản lý nhà nước theo dõi và giám sát hoạt động của ngành, từ đó tổng hợp, đề ra các chính sách phát triển phù hợp với điều kiện thực tiễn...
Khi xảy ra sai phạm, với trách nhiệm là cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản, Bộ Thông tin và Truyền thông đã kịp thời kiểm tra và chủ động tiến hành những biện pháp xử lý nghiêm khắc, kịp thời và theo đúng trình tự quy định của pháp luật về xuất bản. Cụ thể như sau:
* Đối với xuất bản phẩm vi phạm
- Áp dụng biện pháp đình chỉ phát hành, yêu cầu các nhà xuất bản báo cáo giải trình việc xuất bản và chủ động đề xuất phương án xử lý đối với các xuất bản phẩm vi phạm.
- Các nhà xuất bản có xuất bản phẩm vi phạm cũng đã có những biện pháp nhanh chóng để khắc phục hậu quả như: tiến hành thu hồi xuất bản phẩm vi phạm để sửa chữa hoặc thu hồi để tiêu hủy.
- Đối với những xuất bản phẩm nhà xuất bản tự thu hồi, yêu cầu các nhà xuất bản nghiêm túc thực hiện thu hồi triệt để xuất bản phẩm vi phạm.
* Đối với tổ chức, cá nhân để xảy ra vi phạm
- Yêu cầu nhà xuất bản rà soát quy trình liên kết xuất bản, làm rõ trách nhiệm của cá nhân, tổ chức trong việc xuất bản các xuất bản phẩm vi phạm.
- Căn cứ những vi phạm cụ thể, chuyển hồ sơ vi phạm để Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông xem xét, xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật đối với các tập thể, cá nhân vi phạm.
- Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông đã có Quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xuất bản đối với 03 nhà xuất bản (NXB Dân trí, NXB Đại học Sư phạm, NXB Mỹ thuật) và đối tác liên kết (Công ty TNHH Văn hóa Hương Thủy), với tổng số tiền là 58 triệu đồng.
- Cơ quan chủ quản và các nhà xuất bản có xuất bản phẩm vi phạm đã thành lập Hội đồng kỷ luật để xử lý trách nhiệm các tổ chức, cá nhân liên quan trong việc xuất bản các xuất bản phẩm vi phạm với các hình thức xử lý: phê bình, khiển trách, kiểm điểm, đình chỉ công tác. Cụ thể như sau:
+ Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam: Đã làm rõ trách nhiệm và kiểm điểm nghiêm khắc đối với Phó Giám đốc kiêm Tổng biên tập và Phó Tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam; phê bình đối với Phó Tổng biên tập, Trưởng ban Thư ký biên tập; Trưởng phòng Quản lý Xuất bản của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam; đình chỉ công tác đối với Trưởng ban Biên tập sách Tiểu học, Công ty Cổ phần Dịch vụ xuất bản Giáo dục Hà Nội.
+ Hội Khuyến học Việt Nam: Đã thành lập Hội đồng kỷ luật xử lý các cá nhân, tổ chức liên quan trong việc để xảy ra sai phạm của Nhà xuất bản Dân trí.
+ Trường Đại học Sư phạm Hà Nội: Đã thành lập Hội đồng viên chức và kết luận các hình thức kỷ luật đối với các cá nhân có liên quan.
Ngoài những hình thức xử lý trên, cơ quan quản lý nhà nước còn tiến hành một số biện pháp đối với các nhà xuất bản có xuất bản phẩm vi phạm như:
- Yêu cầu các nhà xuất bản: rà soát và biên tập kỹ các đề tài về sách tham khảo học sinh đã được xác nhận đăng ký xuất bản. Đối với những loại sách tham khảo học sinh có bản quyền nước ngoài, cần biên tập kỹ, không để xuất bản phẩm vi phạm Điều 10 Luật Xuất bản hiện hành; đặc biệt quan tâm đến các vấn đề liên quan đến lịch sử, chủ quyền lãnh thổ, đề cao tinh thần yêu nước, tinh thần dân tộc, sử dụng hình ảnh gắn với văn hóa, đất nước, con người Việt Nam.
- Yêu cầu một số cơ quan chủ quản, Thư viện Quốc gia, các cơ sở phát hành, Sở Thông tin và Truyền thông trong cả nước nhằm chấn chỉnh, kiện toàn hoạt động của các nhà xuất bản, thường xuyên tiến hành việc kiểm tra, phát hiện kịp thời những xuất bản phẩm vi phạm và tăng cường phối hợp trong công tác kiểm tra, xử lý các xuất bản phẩm vi phạm:
- Đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo nên có định hướng chuyên môn kỹ hơn cho các sách tham khảo; có văn bản hướng dẫn sử dụng sách tham khảo dùng trong nhà trường; cần có biện pháp xử lý nghiêm với những đối tượng, kể cả giáo viên, đưa vào nhà trường những sách tham khảo không có chất lượng, không phù hợp với chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quy định.
- Trong thời gian tới, Bộ Thông tin và Truyền thông tiếp tục tổ chức phổ biến, hướng dẫn thực hiện Luật Xuất bản 2012; hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi Nghị định 02/2011/NĐ-CP ngày 06/01/2011 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, xuất bản theo hướng bổ sung và tăng khung hình phạt đối với các hành vi vi phạm trong hoạt động xuất bản, in và phát hành xuất bản phẩm; đẩy mạnh công tác thanh, kiểm tra hoạt động xuất bản trên cả nước, phát hiện và xử phạt nghiêm khắc các trường hợp vi phạm.
Hiện nay, Bộ Thông tin và Truyền thông đang phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng Thông tư mới thay thế Thông tư liên tịch số 35/1999/TTLT-BGDĐT-BVHTT quy định việc xuất bản và phát hành sách tham khảo dùng cho học sinh trong trường phổ thông đã bộc lộ những bất cập, không theo sát thực tiễn.