Tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV, Chính phủ đã trình dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi), với các nội dung sửa đổi thể hiện sâu sắc tinh thần đột phá, cải cách, phân cấp, phân quyền của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, Trung ương, Quốc hội, Chính phủ giữ vai trò kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế và kiểm tra, giám sát; bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ kết quả; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, không để đùn đẩy trách nhiệm, tránh tạo cơ chế “xin-cho”…
Dự thảo Luật gồm 07 Chương, 109 Điều (sửa đổi 44 điều, trong đó có 16 điều chỉ sửa đổi, bổ sung từ ngữ nhằm quy định rõ, tạo sự thống nhất, đồng bộ trong triển khai, không làm thay đổi nội hàm chính sách so với Luật Đầu tư công năm 2019; bổ sung 15 điều; bãi bỏ 07 điều), với các nội dung chủ yếu để cụ thể hóa 05 nhóm chính sách lớn: Nhóm chính sách thể chế hóa các cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù đã được Quốc hội cho phép áp dụng; Nhóm chính sách về tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; Nhóm chính sách về nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước; Nhóm chính sách về thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài (vốn nước ngoài); Nhóm chính sách về đơn giản hóa trình tự, thủ tục; bổ sung, làm rõ các khái niệm, thuật ngữ, quy định, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.
Phân cấp, phân quyền, gắn liền với trách nhiệm
Cho ý kiến đối với dự án Luật tại phiên thảo luận Tổ 12, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nhấn mạnh yêu cầu sửa đổi luật theo hướng phân cấp, phân quyền, gắn liền với trách nhiệm, thanh tra, giám sát; đề nghị các đại biểu Quốc hội dành thời gian thỏa đáng, nghiên cứu thấu đáo, trách nhiệm, bởi dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) có vai trò quan trọng trong việc tháo gỡ những điểm nghẽn hiện nay.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu tại Tổ 12
Phó Chủ tịch Quốc hội nêu thực tế tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công nhiều năm qua luôn không đạt yêu cầu và kế hoạch đề ra; việc sửa đổi luật lần này có đạt được mục tiêu tháo gỡ những điểm nghẽn và đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công, có làm tăng hiệu suất đầu tư công so với trước đây?
Việc sửa đổi Luật Đầu tư công theo trong một kỳ họp, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh tinh thần không cầu toàn nhưng phải dễ thực hiện, dễ kiểm tra. Theo đó, dự thảo luật đã cho thấy tinh thần của việc phân cấp, phân quyền, gắn liền với cam kết, chịu trách nhiệm, cùng với đó là thanh tra, kiểm tra, giám sát; giao cho các chủ thể quyết định những nhiệm vụ của mình trong luật này và tự chịu trách nhiệm về quyết định của mình.
Vì vậy, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh mong muốn, việc sửa đổi Luật Đầu tư công phải tao ra hiệu quả đầu tư công - một trong những nguồn động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời không để lại hệ lụy, đặc biệt là hệ lụy về công tác cán bộ. Do vậy, khi phân cấp, phân quyền, tính cam kết trách nhiệm của các chủ thể phải gắn liền với công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán.
“Chúng ta lại phải đặt vấn đề, thanh tra, kiểm tra, kiểm toán nhưng mà tiền kiểm hay hậu kiểm? Chúng ta cần nghiên cứu đối với những dự án nào, quy mô nào, mức độ nào có cơ chế là tiền kiểm; còn những loại dự án nào thực hiện cơ chế hậu kiểm. Chúng tôi rất muốn các đồng chí nghiên cứu và cho ý kiến về những cơ chế như vậy”, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị.
Cân nhắc quy định cho phép sử dụng nguồn chi thường xuyên thực hiện chi phí lập, thẩm định các dự án đầu tư công.
Góp ý về một số nội dung cụ thể của dự án luật, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra rà soát thật kỹ lưỡng, mô tả các khái niệm thật đầy đủ các từ ngữ được giải thích ở Điều 4 của dự thảo luật, như: báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo khả thi, chủ trương đầu tư, chủ trương… Đây là những khái niệm rất quan trọng, liên quan đến thẩm quyền của các chủ thể và liên quan đến nội hàm của các phần này ở những chương sau của dự thảo luật.
Đại biểu tham gia thảo luận Tổ 12
Phó Chủ tịch Quốc hội lấy ví dụ tại khoản 8 Điều 4 về chủ trương đầu tư đã quy định: phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu tư công, trong đó có các tiêu chí như: sự cần thiết, tiêu chí khả thi, tiêu chí hiệu quả, tiêu chí nguồn vốn và mức vốn. Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng những yếu tố đó đúng nhưng chưa đủ, bởi thực tế đối với những dự án sử dụng đất, cần có thêm tiêu chí về sử dụng đất, loại đất. Trên thực tế, rất nhiều những trường hợp lách luật bằng cách lập dự án để được cấp đất, sau đó chuyển nhượng dự án kiếm lời….
Cũng tại Điều 4 của dự thảo luật về giải thích từ ngữ, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, khái niệm dự án đầu tư khẩn cấp, cần làm rõ thế nào là dự án đầu tư khẩn cấp, nếu không từ “khẩn cấp” rất dễ đánh tráo khái niệm, do đó cần bổ sung điều kiện của khẩn cấp là kịp thời, trong đó có tiến độ và thời gian hoàn thành.
Cho ý kiến về Điều 16 của dự thảo Luật Đầu tư công (sửa đổi) liên quan đến chi phí lập, thẩm định, theo dõi, kiểm tra, đánh giá, thanh tra, kế hoạch, chương trình, dự án đầu tư công. Dự thảo luật cho phép sử dụng nguồn chi thường xuyên và các nguồn vốn hợp pháp khác để thực hiện chi phí lập, thẩm định các dự án đầu tư công.
Toàn cảnh thảo luận Tổ 12
Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, quy định như vậy nhằm mở rộng phạm vi sử dụng nguồn vốn để chuẩn bị đầu tư công cho các dự án, sẽ tạo ra sự linh hoạt cho các bộ, cơ quan, địa phương nhằm đẩy nhanh tiến độ các dự án phát triển hạ tầng cơ sở, nhất là những dự án có tính chiến lược quốc gia hay những dự án quan trọng của địa phương. Tuy nhiên, nếu không quy định chặt chẽ sẽ ảnh hưởng đến các nguồn chi khác trong bối cảnh Chính phủ tiếp tục có chủ trương giảm chi thường xuyên, do vậy cần cân nhắc và lý giải lý do của việc sửa đổi nội dung này. Nếu sửa đổi theo hướng này, cần quy định rất chặt chẽ và chỉ áp dụng đối với những dự án thật cấp bách, có tính khả thi và dự án có tác động thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội một cách rõ ràng.
Liên quan đến phân cấp các dự án theo cấp quản lý, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần làm rõ như thế nào là dự án nhóm A, dự án nhóm B, dự án nhóm C. Đồng tình với chủ trương phân cấp thẩm quyền cho Ủy ban nhân dân các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm B, nhóm C do địa phương quản lý (luật hiện hành giao thẩm quyền cho Hội đồng nhân dân), Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị đánh giá kỹ lưỡng để hoạt động đầu tư công được giải ngân nhanh nhất, nhưng không để lại hệ lụy cho công tác cán bộ.