Toàn cảnh Hội thảo khoa học
Tham dự hội thảo có các chuyên gia, nhà nghiên cứu đến từ: Viện Phát triển Kinh tế hợp tác, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Viện Kinh tế và kinh doanh quốc tế, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội cùng đại diện các trung tâm nghiên cứu, đơn vị thuộc Viện Nghiên cứu lập pháp.
Kinh tế tập thể với nòng cốt là hợp tác xã - là thành phần kinh tế quan trọng
Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Lê Hải Đường, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp cho biết, tại Việt Nam, kinh tế tập thể (KTTT) mà nòng cốt là hợp tác xã (HTX), là thành phần kinh tế quan trọng, luôn được Đảng, Nhà nước khuyến khích phát triển, xác định, kinh tế tập thể là thành phần kinh tế phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vừa phát huy vai trò của từng thành viên trong khu vực tư nhân, vừa tăng cường sức mạnh tập thể, cộng đồng, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế.
Hiện nay, KTTT, HTX đang hoạt động theo Luật Hợp tác xã năm 2012 và các Nghị định của Chính phủ, thông tư của các bộ, ngành. Trong khuôn khổ pháp luật này, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã có những chuyển biến tích cực về chất và lượng, cơ bản khắc phục tình trạng yếu kém kéo dài, tận dụng và khai thác được dư địa, tiềm năng, không gian phát triển, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của một trong những thành phần kinh tế nền tảng trong nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng vào khu vực kinh tế tập thể còn thấp so với khu vực kinh tế khác, tỷ lệ đóng góp vào GDP chưa đáp ứng yêu cầu. Phần lớn tổ chức kinh tế tập thể, hợp tác xã hiện nay có quy mô nhỏ, phát triển không đồng đều giữa các vùng, miền, giữa khu vực nông nghiệp và phi nông nghiệp.
Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp Lê Hải Đường cũng cho biết, toàn cầu hóa, tự do hóa thương mại không chỉ là động lực quan trọng nhất thúc đẩy nền kinh tế thế giới phát triển trong thế kỷ XXI mà còn là xu hướng tất yếu của quá trình tập trung, chuyên môn hóa sản xuất và phân công lao động quốc tế. Trong bối cảnh đó, liên kết thương mại đa tầng nấc thông qua các Hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương ngày càng được các nước thúc đẩy mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm và tham gia của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mà Việt Nam gần đây đã ký kết và đang thực thi như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) hoặc các FTA song phương mà Việt Nam đang thực hiện đang mở ra nhiều cơ hội mới cho các doanh nghiệp, HTX trong nền kinh tế. Một vấn đề cấp thiết đặt ra là làm thế nào để đánh giá được các yêu cầu, tận dụng và tranh thủ các thời cơ do các FTA tác động đến khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã khi mà kinh tế tập thể, HTX đang dần trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững, cùng với kinh tế nhà nước dần trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân.
Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp Lê Hải Đường nhấn mạnh, tại Hội nghị lần thứ Năm, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW của ngày 16/6/2022 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới, tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của kinh tế tập thể, trong đó HTX là nòng cốt và đề ra các yêu cầu, mục tiêu Phát triển kinh tế tập thể đến năm 2030 và đến năm 2045. Do đó, hội thảo “Thực trạng và giải pháp hoàn thiện chính sách pháp luật thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới” là hết sức cần thiết, có tính thời sự.
Tác động của hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đối với khu vực KTTT và HTX
Tại hội thảo các đại biểu tập trung phân tích đặc trưng, xu hướng phát triển và tác động đối với kinh tế tập thể, hợp tác xã Việt Nam của các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTA); Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTAs): Đặc trưng, xu hướng phát triển và tác động đối với kinh tế tập thể, hợp tác xã Việt Nam; Thực trạng khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã tại Việt Nam khi tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và giải pháp hoàn thiện khung khổ pháp luật, chính sách;… Từ đó, nêu rõ những yêu cầu đặt ra đối với hoàn thiện chính sách, pháp luật phát triển hợp tác xã trong bối cảnh Việt Nam tham gia các FTA thế hệ mới; đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã trong bối cảnh Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.
ThS. Phạm Quốc Trị, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu phát triển Kinh tế tập thể và HTX, Viện Phát triển Kinh tế hợp tác
Cho biết khó khăn đối với khu vực KTTT, HTX phát triển khi Việt Nam tham gia các Hiệp định FTA thế hệ mới, ThS. Phạm Quốc Trị, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu phát triển Kinh tế tập thể và HTX, Viện Phát triển Kinh tế hợp tác, chỉ rõ 05 nhóm vấn đề cần quan tâm về: Sức ép về cạnh tranh hàng hóa là những khó khăn đầu tiên mà các nước tham gia hội nhập phải đối mặt, đặc biệt là đối với những quốc gia đang phát triển như Việt Nam; Với quy mô nhỏ và đặc biệt là năng lực quản trị của khu vực KTTT, HTX Việt Nam ở mức trung bình và trung bình thấp; khả năng tiếp cận, nắm bắt và phân tích thông tin hạn chế sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh; Hàng rào kỹ thuật thương mại hàng hóa; Biện pháp phòng vệ thương mại;…
Ở khía cạnh khác, TS. Vũ Quang Huy, Phó Trưởng ban, Ban Kinh tế đầu tư, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết, về cơ bản các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam là thành viên, đặc biệt là các FTA thế hệ mới đều có những tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế nói chung và khu vực KTTT, HTX) nói riêng, vì hiện nay, khu vực này cung cấp chủ yếu các sản phẩm nông sản, lâm sản, thủy sản của Việt Nam cho các doanh nghiệp xuất - nhập khẩu, góp phần không nhỏ vào việc tăng tổng giá trị xuất khẩu hàng năm của Việt Nam.
“Theo kết quả điều tra thì hầu hết các HTX trong hệ thống của Liên minh HTX Việt Nam không xuất khẩu trực tiếp mà chỉ dừng lại ở việc nuôi trồng, canh tác, sản xuất, trao đổi sản phẩm tại địa phương và với các đối tác là các doanh nghiệp trong nước nên các tác động của các văn bản quy phạm pháp luật, các văn bản quản lý, điều hành, hướng dẫn, tổ chức thực hiện các FTA đối với hệ thống HTX chưa rõ nét”, TS. Vũ Quang Huy lưu ý.
Hoàn thiện khung khổ pháp luật trong lĩnh vực Hợp tác xã
Tại hội thảo, trên cơ sở phân tích thực trạng khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã tại Việt Nam khi tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, TS. Vũ Quang Huy cho rằng, cần rà soát, bổ sung, hoàn thiện luật pháp, văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực HTX, KTTT trực tiếp liên quan đến hội nhập kinh tế quốc tế, phù hợp với Hiến pháp, tuân thủ đầy đủ, đúng đắn các quy luật của kinh tế thị trường và các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế; nội luật hóa theo lộ trình phù hợp những điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, thúc đẩy sự phát triển của HTX, KTTT, bảo đảm tranh thủ được thời cơ, thuận lợi, vượt qua các khó khăn, thách thức từ việc tham gia và thực hiện các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.
TS. Vũ Quang Huy, Phó Trưởng ban, Ban Kinh tế đầu tư, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam
TS. Vũ Quang Huy nhấn mạnh, việc nghiên cứu, đề xuất giải pháp hoàn thiện các quy định còn bất cập tại Luật Hợp tác xã năm 2012 theo hướng: Mở rộng đối tượng điều chỉnh là tổ hợp tác; đơn giản hóa các thủ tục hành chính (thành lập, đăng ký và giải thể hợp tác xã); khuyến khích mở rộng quy mô (số lượng thành viên, tỷ lệ vốn góp của thành viên, tài sản chung không chia.); thành lập doanh nghiệp trong HTX; tỷ lệ cung ứng dịch vụ bên ngoài thành viên; chế tài xử lý vi phạm Luật,..) trên cơ sở tổng kết 10 năm thi hành Luật, không giới hạn ngành nghề HTX có thể tham gia. Luật cần đơn giản hóa các thủ tục thành lập, đăng ký ngành nghề kinh doanh của hợp tác xã; hoàn thiện các quy định về tổ chức lại, chuyển đổi HTX, giải thể, phá sản hợp tác xã, bảo đảm quyền lợi của các thành viên.
Ngoài ra, TS. Vũ Quang Huy cũng kiến nghị Luật Hợp tác xã cần bổ sung những quy định về ứng dụng công nghệ số, chuyển đối số trong tổ chức và hoạt động của HTX, như xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng, các nền tảng số, đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao kỹ năng về công nghệ số cho thành viên, người lao động trong HTX để sử dụng công nghệ số trong quản lý tài chính, tài sản, quản lý kế hoạch sản xuất kinh doanh, quản lý nhân sự, điều hành sản xuất kinh doanh, làm việc qua mạng, tổ chức hội nghị trực tuyến, quảng bá hình ảnh, sản phẩm của hợp tác xã, ký kết hợp đồng, mua bán, thanh toán qua hệ thống mạng, xây dựng cơ sở dữ liệu số của hợp tác xã,..
TS. Nguyễn Anh Đức, Lãnh đạo Liên hiệp HTX Thương mại Tp. Hồ Chính Minh
Đồng tình với quan điểm này, TS. Nguyễn Anh Đức, Lãnh đạo Liên hiệp HTX Thương mại Tp. Hồ Chính Minh kiến nghị, cần tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý cho hoạt động của các tổ chức KTTT; giải quyết triệt để những tồn tại, mâu thuẫn, chồng chéo, làm cản trở đến sự phát triển của khu vực KTTT. Theo đó, quy định pháp luật, nhất là Luật HTX cần được sửa đổi theo hướng vẫn giữa được bản chất của tổ chức HTX cần được sửa đổi theo hướng vẫn giữa được bản chất của tỏ chức nhưng cởi mở hơn, thông thoáng hơn, nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm và có vị thế bình đẳng so với các loại hình kinh tế khác, đặc biệt là loại hình doanh nghiệp. Cần thúc đẩy khu vực KTTT phát triển đa dạng các thành phần, thu hút được nhiều thành viên, tạo động lực cho HTX phát triển trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.
Ngoài ra, TS. Nguyễn Anh Đức cũng đề xuất, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển HTX trong đó định hướng phát huy bản chất HTX, theo nhu cầu, trình độ phát triển của tổ chức HTX và phù hợp với khả năng nguồn lực của Nhà nước; đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, khảo sát mô hình KTHT có hiệu quả trong và ngoài nước;…
Cũng tại hội thảo, các chuyên gia còn chia sẻ nhiều nhiều kinh nghiệm quốc tế quý báu về xây dựng chính sách thúc đẩy phát triển HTX trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Kết luận hội thảo, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp Lê Hải Đường ghi nhận và đánh giá cao những ý kiến và đề xuất của các chuyên gia, đại diện các Bộ, ban ngành và các tổ chức liên quan trong việc gợi ý các vấn đề, các nội dung để hoàn thiện hơn nữa chính sách pháp luật thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã trong bối cảnh Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đặc biệt là chuẩn bị cho việc sửa đổi Luật Hợp tác xã năm 2012 theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW.
Nhấn mạnh đây là nội dung thiết thực cần nghiên cứu chuyên sâu trong bối cảnh hiện nay, TS. Lê Hải Đường đề nghị, Ban Chủ nhiệm Đề tài tiếp thu đầy đủ các ý kiến tại hội thảo, khẩn trương hoàn thiện Đề tài Khoa học, kịp thời có những khuyến nghị sát thực phục vụ hoạt động cho ý kiến lần đầu về dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi) vào Kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XV tới đây./.
Một số hình ảnh tại Hội thảo khoa học:
Toàn cảnh hội thảo “Thực trạng và giải pháp hoàn thiện chính sách pháp luật thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới”
Ths. Lê Thị Hương Thủy, Trung tâm Nghiên cứu pháp luật về Hành chính - Nhà nước, Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp bộ " Hoàn thiện chính sách pháp luật thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển khi Việt Nam tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới" giới thiệu đề dẫn Hội thảo
ThS. Phạm Quốc Trị, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu phát triển Kinh tế tập thể và HTX, Viện Phát triển Kinh tế hợp tác phân tích, làm rõ đặc trưng, xu hướng phát triển và tác động đối với kinh tế tập thể, hợp tác xã Việt Nam từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTAs)
TS. Vũ Quang Huy, Phó Trưởng Ban, Ban Kinh tế Đầu tư, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam phân tích thực trạng khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã tại Việt Nam khi tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và giải pháp hoàn thiện khung khổ pháp luật, chính sách
TS. Chu Tiến Đạt Phó Trưởng Ban, Ban Hợp tác quốc tế, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đề xuất thành lập Liên đoàn hợp tác xã nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho hợp tác xã trong bối cảnh Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới
TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội chỉ rõ những cơ hội/thách thức với hợp tác xã trong sản xuất và xuất khẩu nông sản trong điều kiện thực hiện hiệp định tự do thế hệ mới và khuyến nghị đối với Việt Nam
Ông Nguyễn Anh Đức, Tổng Giám đốc Liên hiệp Hợp tác xã Thương Mại TP. Hồ Chí Minh (Saigon Co.op) đưa ra nhiều giải pháp để hợp tác xã của Việt Nam có tên trong 300 hợp tác xã lớn nhất toàn cầu.
TS. Lê Hải Đường, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp; PGS. TS. Phạm Thị Hồng Yến, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế đồng chủ trì hội thảo. Hội thảo đã ghi nhận được nhiều ý kiến và đề xuất của các các chuyên gia, đại diện các Bộ, ban ngành và các tổ chức liên quan trong việc gợi ý các vấn đề, các nội dung để hoàn thiện hơn nữa chính sách pháp luật thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã trong bối cảnh Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đặc biệt là chuẩn bị cho việc sửa đổi Luật Hợp tác xã năm 2012 theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW./.