Sửa đổi tối đa những quy định có lỗi kỹ thuật, chưa hợp lý hoặc có thể khó áp dụng
Trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng cho biết Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 đã được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 10 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2016. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết số 109/2015/QH13 của Quốc hội về việc thi hành Bộ luật này, các cơ quan hữu quan đã phát hiện và phản ánh về một số sai sót kỹ thuật, một số quy định chưa hợp lý hoặc khó áp dụng của Bộ luật. Ủy ban thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Ủy ban Tư pháp chủ trì phối hợp với Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và cơ quan hữu quan khác tiến hành rà soát tổng thể các quy định của Bộ luật hình sự để phát hiện những sai sót và đề xuất phương án khắc phục nhằm bảo đảm áp dụng thống nhất Bộ luật hình sự trong thực tiễn.
Quốc hội khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 144/2016/QH13 về việc lùi hiệu lực thi hành của Bộ luật hình sự cùng với 03 luật khác có liên quan, đồng thời bổ sung dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015 vào Chương trình xây dựng luật, pháp lênh năm 2016 để trình Quốc hội khóa XIV tại kỳ họp thứ hai.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đinh Trung Tụng cho biết, Chính phủ đã thiết kế dự thảo Luật trên cơ sở kết quả rà soát Bộ luật hình sự năm 2015, xác định sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự ở mức tối đa những quy định có lỗi kỹ thuật đã được phát hiện và những nội dung rõ ràng là chưa hợp lý hoặc có thể khó áp dụng trên thực tế liên quan đến một số chính sách cụ thể được thể hiện trong một số điều luật của Bộ luật hình sự nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và logic trong các quy định của Bộ luật hình sự, góp phần bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật cũng như bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Việc sửa đổi, bổ sung không làm thay đổi những chính sách lớn của Bộ luật hình sự đã được Quốc hội khóa XIII thông qua và không đặt ra vấn đề mới dẫn đến việc phải sửa đổi, bổ sung các luật khác đang được lùi hiệu lực thi hành cùng Bộ luật hình sự. Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự cần phải tiếp tục góp phần đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Theo đó, phạm vi sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015 liên quan đến 141 điều của Bộ luật hình sự gồm: 18 điều thuộc phần Những quy định chung và 123 điều thuộc phần Các tội phạm. Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung mức định lượng trong các khung của 64 điều luật nhằm bảo đảm sự nối tiếp giữa các mức định lượng trong các khung, tránh chồng chéo, trùng lặp, gây khó khăn cho việc xử lý tội phạm; trong đó có 49 điều luật liên quan đến mức định lượng về tỷ lệ thương tích, tổn hại cho sức khỏe và 15 điều luật liên quan đến các mức định lượng khác thuộc cấu thành một số tội phạm về kinh tế, môi trường, ma túy, xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng và một số tội khác.
Dự thảo Luật cũng sửa đổi, bổ sung mức hình phạt trong các khung hình phạt của 12 điều luật liên quan đến tội cố ý gây thương tích, gây tổn hại sức khỏe cho người khác, tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, xâm phạm an toàn giao thông và trật tự công cộng…; sửa đổi, bổ sung một số yếu tố cấu thành của một số tội phạm để bảo đảm phù hợp với thực tiễn và yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm liên quan đến người chưa thành niên phạm tội, pháp nhân thương mại phạm tội; bỏ tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông.
Đề xuất giải trình thêm về các điều luật liên quan đến chính sách phi hình sự hóa
Tại phiên họp, trình bày Báo cáo ý kiến bước đầu của nhóm nghiên cứu về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự, Phó chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Văn Luật cho biết nhóm nghiên cứu tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều Bộ luật hình sự năm 2015 cũng như các quan điểm chỉ đạo xây dựng dự thảo Luật.
Báo cáo nêu rõ tán thành với phạm vi sửa đổi, bổ sung của dự án Luật do Chính phủ trình. Theo đó không đặt vấn đề xem xét, sửa đổi đối với các chính sách hình sự lớn, chính sách hình sự mới được đưa vào Bộ luật hình sự 2015 trong lần này mà cần phải qua quá trình thi hành để tổng kết, đánh giá mới xác định được tính hiệu quả và tiến hành nghiên cứu sửa đổi, bổ sung. Dự án Luật tập trung sửa đổi những quy định rõ ràng có sai sót dẫn đến bỏ lọt tội phạm, hoặc tùy tiện trong áp dụng pháp luật, hoặc thiếu nhất quán về chính sách hình sự, hoặc chưa phân hóa tội phạm. Bên cạnh đó, cần phải nghiên cứu để sửa đổi các điều luật có quy định chưa rõ về nội hàm, không thống nhất thuật ngữ với luật chuyên ngành, sai hoặc không phù hợp về kỹ thuật lập pháp, thiếu linh hoạt trong xử lý tội phạm…dẫn đến khó khăn trong quá trình áp dụng Bộ luật hình sự.
Đồng thời, nhóm nghiên cứu cho rằng một số điều luật được sửa đổi lần này có liên quan đến chính sách hình sự như: phi hình sự hóa đối với tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng tại các Điều 134, 139, 169 đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi; phi hình sự hóa hành vi cung cấp dịch vụ trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292); hình sự hóa một số hành vi thuộc tội phạm về ma túy đối với 02 chất ma túy mới, hành vi sản xuất, buôn bán, tàng trữ, vận chuyển hàng cấm là thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, thuốc lá điếu nhập lậu, pháo các loại… đề nghị Chính phủ cần giải trình cụ thể.
Báo cáo nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp cũng đề nghị cân nhắc đưa vào dự thảo Luật một số nội dung như khái niệm tội phạm cần phải tách bạch để định nghĩa tội phạm đối với pháp nhân cho phù hợp hơn; quy định về tội vi phạm các quy định về khai thác, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản; tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản; tội hủy hoại rừng; tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm.
Thảo luận tại phiên họp các thành viên Ủy ban Tư pháp và đại diện các cơ quan tham dự phiên họp bày tỏ tán thành quan điểm và phạm vi sửa đổi như đề xuất của Chính phủ và nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp. Bên cạnh đó, các nội dung cụ thể như quan điểm về độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự; bổ sung chất ma túy, cây có chứa ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện; bổ sung quy định liên quan đến vấn đề xác định hàm lượng để quy ra khối lượng hoặc thể tích chất ma túy làm cơ sở cho việc xử lý hình sự vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau.
Ủy ban Tư pháp và đại diện các cơ quan liên quan tiếp tục thảo luận các nội dung của dự thảo trong chiều 26/9 và ngày 27/9.