Bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội chủ trì buổi họp
Ủng hộ việc trao quyền thanh tra cho BHXH Việt Nam
Tại cuộc họp buổi sáng, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Thị Hải Chuyền báo cáo trước Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội tóm tắt dự thảo Luật BHXH (sửa đổi).
Việc xây dựng Luật BHXH (sửa đổi) được chuẩn bị trên cơ sở quán triệt quan điểm tiếp tục thể chế hóa đường lối, quan điểm của Đảng và Nhà nước. Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) kế thừa kết cấu của Luật BHXH hiện hành, gồm 09 chương, 125 điều; bỏ 01 chương quy định về bảo hiểm thất nghiệp; gộp chương VIII và Chương IX của Luật hiện hành thành một chương.
So với Luật BHXH hiện hành, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) có một số điểm mới như: Quy định người lao động làm việc theo hợp đồng từ 01 - 03 tháng thuộc diện phải đóng BHXH bắt buộc từ năm 2018; Bỏ hạn chế tuổi trong quy định tham gia và có chính sách hỗ trợ tham gia BHXH tự nguyện; Tổ chức BHXH được quyền thanh tra chuyên ngành về BHXH khi Thanh tra LĐ-TB&XH ủy quyền; Quy định lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu đối với từng nhóm đối tượng cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ, 62 tuổi đối với nam, từ 2016 thực hiện tăng dần tuổi nghỉ hưu với cán bộ, công chức, viên chức, từ 2020 tăng dần tuổi nghỉ hưu với các nhóm đối tượng còn lại. Đến hết năm 2017, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc là mức lương, phụ cấp lương ghi trên hợp đồng lao động, từ năm 2018 sẽ tính thêm các khoản bổ sung khác ghi trong trên hợp đồng lao động. Về chi phí quản lý, quy định tính theo tỷ lệ % trên tổng số thu BHXH hàng năm, mức cụ thể do Chính phủ quy định...
Phát biểu ý kiến tại buổi họp, các đại biểu cơ bản nhất trí với sự cần thiết phải sửa đổi Luật BHXH. Một số nội dung sửa đổi của dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) cũng nhận được ý kiến đồng thuận của nhiều đại biểu. Nhiều ý kiến đồng tình với việc giao cho Bảo hiểm xã hội Việt Nam chức năng thanh tra chuyên ngành về bảo hiểm xã hội. Theo quy định tại Điều 29 Luật thanh tra vì tổ chức bảo hiểm xã hội là đơn vị sự nghiệp, không phải là cơ quan quản lý nhà nước nên không có chức năng thanh tra. Để khắc phục, những hạn chế, bất cập trong việc phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật về lĩnh vực bảo hiểm xã hội cần xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả hơn giữa Bảo hiểm xã hội Việt Nam và thanh tra ngành Lao động - Thương binh và Xã hội. Tuy nhiên, có ý kiến lại cho rằng, không thể coi tổ chức bảo hiểm xã hội là đơn vị sự nghiệp, bởi bảo hiểm xã hội thu chi số tiền lớn, đối tượng phục vụ rộng, thực hiện nhiệm vụ do nhà nước giao, không phải là thu để phục vụ hoạt động chuyên môn. Nếu xác định mô hình tổ chức bảo hiểm xã hội là đơn vị sự nghiệp, việc ủy quyền thanh tra là không phù hợp.
Đại biểu Cù Thị Hậu cho rằng quy định ủy quyền thanh tra cho BHXH Việt Nam là hợp lý vì hiện nay thanh tra ngành LĐ-TB&XH rất mỏng không đáp ứng được yêu cầu, tình hình nợ đọng BHXH sẽ ngày càng phức tạp hơn, việc mất cân đối quỹ bảo hiểm xã hội tiếp tục diễn ra, thiệt thòi cho quỹ và cho người lao động, đề nghị cần phải có lực lượng thanh tra chuyên ngành về BHXH.
Bộ trưởng Bộ LĐ - TB&XH Phạm Thị Hải Chuyền phát biểu tại buổi họp
Bộ trưởng Bộ LĐ - TB&XH Phạm Thị Hải Chuyền cũng thừa nhận thực trạng này khi nêu con số khoảng 600.000 doanh nghiệp, lực lượng thanh tra của Bộ LĐ-TB&XH rõ ràng khó có thể đáp ứng được yêu cầu. Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH khẳng định: BHXH Việt Nam có đủ lực lượng, đủ khả năng vì vậy nên được phép thực hiện chức năng thanh tra.
Để đảm bảo tính thuyết phục của quy định uỷ quyền thanh tra chuyên ngành về BHXH, một số đại biểu cho rằng nên định hình rõ tính chất đặc thù của BHXH Việt Nam. Đại biểu Nguyễn Thanh Thuỷ nêu ý kiến: BHXH là bộ máy do nhà nước tổ chức, thực hiện thu chi một khoản tiền lớn, số đối tượng quản lý cũng rất lớn; nhiệm vụ cũng do nhà nước giao theo quy định của pháp luật. Vậy thì phải hiểu đây không hẳn là đơn vị sự nghiệp thuần tuý, không phải thu để chi phục vụ hoạt động cho sự nghiệp như giáo dục. Dự thảo Luật BHXH cần quy định làm rõ tính chất đặc thù của cơ quan này, đảm bảo chặt chẽ khi trình ra Quốc hội.
Thứ trưởng, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh phát biểu tại buổi họp
Liên quan đến vấn đề này, Thứ trưởng, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh nêu kinh nghiệm thực tiễn tại một số quốc gia như Mỹ, Pháp, Hàn Quốc Singapore, Malaixia... Mặc dù tên gọi khác nhai nhưng ngoài chức năng thu – chi trả chế độ BHXH, cơ quan BHXH tại các nước này đều được giao chức năng thanh tra, xử phạt. Áp dụng kinh nghiệm này, nếu được giao thực hiện chức năng thanh tra, BHXH Việt Nam sẽ tổ chức thực hiện chính sách BHXH hiệu quả hơn. Cơ quan BHXH cũng có những đặc thù, vừa tham gia sự nghiệp, vừa tham gia với tư cách được nhà nước giao tổ chức thực hiện các chính sách bảo đảm quyền lợi cho NLĐ và thẩm định hồ sơ, mang rất nhiều chức năng của cơ quan nhà nước, rồi nó còn có chức năng quản lý đầu tư. Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cũng nhấn mạnh: mặc dù đề xuất giao BHXH thực hiện chức năng thanh tra nhưng không có nghĩa là việc riêng của BHXH Việt Nam, bhxh mà là chính sách của đảng và nhà nước, nên cả hệ thống chính trị cùng phải vào cuộc.
Vẫn còn băn khoăn về độ tuổi nghỉ hưu
Những quy định liên quan đến điều kiện hưởng lương hưu cũng đã gây nhiều băn khoăn cho các thành viên Ủy ban. Để đảm bảo cân đối quỹ bảo hiểm hưu trí, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về lộ trình tăng thời gian đóng bảo hiểm xã hội để được hưởng lương hưu của người lao động theo hướng từ năm 2016 trở đi, điều kiện về tuổi đời hưởng lương hưu của cán bộ, công chức, viên chức cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam. Từ năm 2020 trở đi, điều kiện về tuổi đời hưởng lương hưu của các nhóm đối tượng còn lại cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam.
Một số ý kiến tán thành với dự thảo Luật quy định về lộ trình tăng thời gian đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu, từng bước thực hiện nguyên tắc đóng – hưởng, đảm bảo bình đẳng giữa các đối tượng tham gia thuộc các thành phần kinh tế, góp phần đảm bảo cân đối quỹ trong dài hạn và giảm dần sự chênh lệch về giới trong tuổi nghỉ hưu.
Tuy nhiên có ý kiến cho rằng việc quy định nâng tuổi nghỉ hưu lên 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam cần phải căn cứ vào tình trạng sức khỏe, thể chất, điều kiện, môi trường làm việc của người lao động Việt Nam, nhất là lao động trực tiếp sản xuất, lao động làm trong các khu vực da giày, dệt may, cao su, họ không thể đủ sức làm việc đến độ tuổi này và quy định cứng cho toàn bộ đối tượng người lao động đều phải kéo dài tuổi hưu sẽ là mâu thuẫn với Bộ Luật Lao động.
Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam Cù Thị Hậu cho rằng đã đến lúc bắt buộc phải tính toán cho quỹ bảo hiểm xã hội có kết dư. Với đối tượng là công chức, có thể kéo dài độ tuổi nghỉ hưu lên 60 – 62 tuổi. Với các nhóm đối tượng khác, đại biểu không khỏi băn khoăn bởi không phải đối tượng nào cũng được hưởng chế độ độc hại, phụ cấp khu vực hệ số từ 0,7 trở lên, họ không thể làm việc được đến 60 - 62 tuổi, trong khi không đạt được độ tuổi này, họ bị tụt tới 2% mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi.
Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Đặng Ngọc Tùng phát biểu tại buổi họp
Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Đặng Ngọc Tùng cho biết, trước những quan ngại về tình trạng vỡ quỹ bảo hiểm xã hội vào năm 2030, Tổ chức Lao động quốc tế ILO đã khuyến cáo Việt Nam hai vấn đề: nâng thêm tuổi nghỉ hưu để tăng thời gian đóng bảo hiểm xã hội và đóng bảo hiểm xã hội phải dựa trên lương thực hưởng chứ không phải trên lương tối thiểu. Ông Đặng Ngọc Tùng lưu ý cần quan tâm để tăng tiền quỹ bảo hiểm xã hội là đóng trên lương thực hưởng.
Theo chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Quốc hội Trương Thị Mai: việc sửa Luật BHXH phải đảm bảo hướng tới phát triển mở rộng đối tượng tham gia, đảm bảo mức hưởng của người lao động trên cơ sở cân đối Quỹ BHXH dài hạn. Đề nghị tăng tuổi nghỉ hưu chỉ là một trong những giải pháp bảo toàn cho quỹ, chứ không xem việc tăng tuổi nghỉ hưu là giải pháp tuyệt đối. Muốn vậy quy định tính lương hưu, quy định mức đóng phải đảm bảo nguyên tắc có đóng – có hưởng, đảm bảo tính an toàn của Quỹ. Việc thực hiện tăng tuổi nghỉ hưu cũng cần tính toán lộ trình thực hiện hợp lý. Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Quốc hội đề nghị nên thống nhất gọi là “cơ quan BHXH” trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi, vì cơ quan này thực hiện một phần chức năng quản lý nhà nước; các quy định liên quan cũng cần thể được cụ thể, làm rõ điều này. Ban soạn thảo phải tiếp thu đầy đủ ý kiến đóng góp của các đại biểu, hoàn thiện dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đảm bảo yêu cầu trước khi trình Quốc hội phê duyệt vào kỳ họp tới đây.