Hai vấn đề nổi lên trong dự thảo Luật Giám định tư pháp
Mở đầu phiên họp buổi sáng, các đại biểu QH đã nghe Ủy viên Ủy ban Thường vụ QH, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Nguyễn Văn Hiện trình bày báo cáo của Ủy ban Thường vụ QH giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Giám định tư pháp. Báo cáo cho biết, tại kỳ họp thứ 2, Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Giám định tư pháp (Luật GÐTP). Nhiều ý kiến Ðại biểu Quốc hội (ÐBQH) tán thành sự cần thiết ban hành cũng như nhiều nội dung của dự thảo luật, đồng thời, góp ý cụ thể nhiều nội dung trong dự thảo luật. Sau kỳ họp, Ủy ban Thường vụ QH đã chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của ÐBQH. Ðối với nội dung còn có ý kiến khác nhau, Ủy ban thường vụ QH cũng đã giao cơ quan chủ trì thẩm tra tiến hành khảo sát, thu thập, tổng hợp ý kiến của các địa phương, cơ quan hữu quan làm cơ sở cho việc tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo luật. Báo cáo đề cập năm vấn đề cơ bản của dự thảo luật có nhiều ý kiến khác nhau và ý kiến của Ủy ban Thường vụ QH về từng vấn đề cụ thể đó. Qua thảo luận, có hai vấn đề nổi lên được nhiều đại biểu QH tham gia ý kiến.
Vấn đề thứ nhất là, tổ chức giám định tư pháp công lập quy định tại Ðiều 12. Trong dự thảo đã được tiếp thu, chỉnh lý, Ủy ban Thường vụ QH đưa ra hai phương án. Theo đó, phương án 1, giữ quy định như dự thảo luật, đồng thời Quốc hội ban hành Nghị quyết thi hành Luật GÐTP, trong đó xác định lộ trình chuyển giao nhiệm vụ giám định pháp y ở cấp tỉnh từ Phòng kỹ thuật hình sự Công an cấp tỉnh sang tổ chức giám định pháp y thuộc ngành y tế. Phương án 2, bổ sung thêm 1 khoản (khoản 5 Ðiều 12) quy định Công an cấp tỉnh có giám định viên pháp y để thực hiện giám định pháp y tử thi. Một số đại biểu nhất trí với Tờ trình và dự thảo Luật Chính phủ trình Quốc hội (Phương án I). Theo đó, tổ chức giám định pháp y gồm: Viện Pháp y quốc gia thuộc Bộ Y tế; Trung tâm giám định pháp y tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (thuộc ngành y tế); Viện Pháp y quân đội Bộ Quốc phòng; Trung tâm giám định pháp y thuộc Viện Khoa học hình sự Bộ Công an. Như vậy, riêng ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (cấp tỉnh) sẽ không còn Giám định viên pháp y tại Phòng kỹ thuật hình sự Công an cấp tỉnh, mà tập trung hoạt động giám định pháp y vào tổ chức giám định pháp y thuộc ngành y tế để bảo đảm tính khách quan, chuyên nghiệp (Nguyễn Thu Anh, Lâm Ðồng... và một số đại biểu khác). Loại ý kiến thứ hai, đề nghị cho giữ quy định về giám định viên pháp y thuộc Phòng kỹ thuật hình sự Công an cấp tỉnh như quy định hiện hành, vì qua thực tiễn nhiều năm, đội ngũ Giám định viên pháp y thuộc Phòng kỹ thuật hình sự Công an cấp tỉnh chủ yếu thực hiện giám định tử thi và đang phục vụ kịp thời việc xử lý các vụ án xâm phạm tính mạng con người (Thượng tọa Thích Thanh Quyết, Quảng Ninh; Trần Văn Tấn, Tiền Giang; Mã Ðiền Cư, Quảng Ngãi).
Vấn đề thứ hai thu hút nhiều đại biểu quan tâm thảo luận, đó là quy định về quyền của đương sự được tự mình trực tiếp yêu cầu thực hiện giám định tư pháp (Ðiều 2 và Ðiều 22). Phần lớn ý kiến tán thành với quy định của dự thảo luật quy định người yêu cầu giám định là người có quyền tự mình yêu cầu giám định sau khi đã yêu cầu cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trưng cầu giám định mà không được chấp nhận. Người yêu cầu giám định bao gồm đương sự trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính; nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự, trừ trường hợp việc yêu cầu giám định liên quan việc xác định trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo. Một số ý kiến đề nghị mở rộng quyền này đối với bị can, bị cáo, người bị hại trong quá trình giải quyết vụ án hình sự (Ðặng Công Lý, Bình Ðịnh; Huỳnh Nghĩa, Ðà Nẵng). Ðại biểu Huỳnh Nghĩa còn đề nghị mở rộng thêm đối tượng có quyền này như cho phép đương sự trong các vụ án kinh doanh thương mại, lao động có quyền được tự mình trực tiếp yêu cầu thực hiện giám định tư pháp.
Bảo đảm hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật
Buổi chiều, các đại biểu QH thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL).
Nhiều đại biểu QH quan tâm, phát biểu ý kiến đóng góp ý kiến đối với việc xã hội hóa công tác PBGDPL được quy định tại Ðiều 4 của dự thảo. Ðại biểu Bùi Văn Xuyền (Thái Bình) cho rằng, dự thảo luật quy định Nhà nước khuyến khích và có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật; huy động các nguồn lực xã hội đóng góp cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là hợp lý, cần thiết nhưng chưa có những quy định về hình thức xử lý những đơn vị, địa phương thực hiện chưa tốt công tác này, như vậy chưa bảo đảm công bằng trong thực thi pháp luật trong thực tế cuộc sống. Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm (Hà Nội) nêu ý kiến, quy định về xã hội hóa công tác PBGDPL trong dự thảo còn chung chung, chưa đưa ra được những chính sách hỗ trợ cụ thể để có thể huy động các nguồn lực xã hội dành cho công tác này...
Về các đối tượng đặc thù trong PBGDPL (Mục 2, Chương II), các đại biểu Nguyễn Trung Thu (Long An), Nguyễn Thị Phương Ðào (Bến Tre) và một số đại biểu khác cho rằng, việc xác định rõ một số đối tượng đặc thù trong PBGDPL là cần thiết và nhất trí với các quy định như dự thảo luật. Ðồng thời đề nghị, cần quy định cụ thể trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc triển khai thực hiện PBGDPL cho người lao động tại doanh nghiệp của mình. Bên cạnh đó, cần có chế tài đối với những nơi không tuân thủ việc PBGDPL cho người lao động để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật. Vì hướng tới những đối tượng đặc thù cho nên dự thảo luật cần có những quy định riêng về nguồn lực để có thể triển khai công tác PBGDPL đạt hiệu quả cao.
Ðại biểu Huỳnh Văn Tính (Tiền Giang) và một số đại biểu khác tán thành với quy định của dự thảo luật về Ngày Pháp luật nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (Ðiều 8) để tổ chức các hoạt động nhằm tôn vinh hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật, nâng cao vị thế, vai trò của pháp luật trong đời sống xã hội có ý nghĩa quan trọng, nhất là trong điều kiện chúng ta xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Ðồng thời, đề nghị các cơ quan chức năng cần có hướng dẫn thực hiện cụ thể để tránh hiện tượng hình thức, không hiệu quả trong quá trình thực hiện.
Về tiêu chuẩn của các báo cáo viên pháp luật, dự thảo luật quy định: "Có bằng tốt nghiệp đại học luật và thời gian công tác trong lĩnh vực pháp luật ít nhất là hai năm; trường hợp không có bằng tốt nghiệp đại học luật, nhưng có bằng tốt nghiệp đại học khác thì phải có thời gian công tác liên quan pháp luật ít nhất là ba năm". Ðối với vấn đề này, đại biểu Bùi Văn Xuyền (Thái Bình), Nông Thị Lâm (Lạng Sơn) cho rằng, nên bỏ quy định "có thời gian công tác liên quan pháp luật ba năm" do không cần thiết và thiếu rõ ràng. Hơn nữa, nếu quy định như vậy thì các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa sẽ khó khăn để có được đội ngũ báo cáo viên pháp luật đạt tiêu chuẩn. Vì vậy, cần có những quy định phù hợp từng vùng, miền trong cả nước, bảo đảm tính khả thi của Luật.