Nguy cơ thiếu điện và những hệ luỵ

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vừa có văn bản thông báo về tình hình cung cấp điện mùa khô và cả năm nay. Theo đó, hơn 3 tháng vừa qua, tình hình cung cấp điện có nhiều diễn biến bất lợi. Việc xây dựng nhiều nhà máy điện không đạt tiến độ dự kiến trong khi nhu cầu điện tiếp tục tăng cao.

Những diễn biến bất lợi

Từ cuối năm 2007, EVN đã xây dựng kế hoạch phát điện của toàn  hệ  thống  cho năm 2008 là 80 tỷ kWh (tăng 15,82% so với kế hoạch năm 2007). Dự kiến sản xuất, mua điện từ các nhà máy ngoài EVN là 77,2 tỷ kWh, điện thương phẩm 68,1 tỷ kWh. Với số liệu trên, nếu chưa có đột biến về tăng trưởng phát triển kinh tế hoặc thời tiết, toàn hệ thống đã thiếu 11,9 tỷ kWh.

Với mùa khô (từ 1/1 đến 31/5), EVN dự kiến sản lượng điện là 31,7 tỷ kWh (tăng 4,8 tỷ kWh so với năm 2007), tương đương tốc độ tăng trưởng 18,11% cho cả mùa khô. Để đáp ứng lượng điện tăng thêm, căn cứ tiến độ công trình nguồn đưa vào vận hành cung cấp điện năm 2008, EVN dự kiến huy động từ các nhà máy mới như Cà Mau 1-2, Nhơn Trạch 1 (kế hoạch vận hành tháng 4-2008), Uông Bí mở rộng, Tuyên Quang, mua thêm điện Trung Quốc và kết hợp tiết kiệm điện ở mức 1,5% điện thương phẩm, tình trạng thiếu điện của mùa khô và cả năm 2008 sẽ bớt căng thẳng hơn.

Tuy nhiên, quý 1/2008, tình hình vận hành nguồn điện có diễn biến bất lợi so với dự kiến, trong đó Cà Mau 1 chỉ cung cấp được khoảng 42% sản lượng so với kế hoạch; nhà máy Uông Bí mở rộng vận hành không ổn định; sự cố tổ máy số 1 Thủy điện Tuyên Quang phải dừng dài ngày; các nguồn khí Cửu Long và Nam Côn Sơn cung cấp cho sản xuất không ổn định làm giảm sản lượng các nhà máy tua bin khí; Cà Mau 2, Nhơn Trạch 1 có khả năng chậm tiến độ, khó có thể vận hành trước cuối tháng 5/2008, sẽ không đóng góp cho việc cung cấp và bảo đảm điện. Các hồ thủy điện Hòa Bình, Thác Bà, Tuyên Quang đã phải xả 3 đợt nước phục vụ sản xuất vụ Đông-Xuân với tổng lưu lượng 2,2 tỷ m3 nước (tương đương 430 triệu kWh điện).

Trong khi những điều kiện bảo đảm cấp điện gặp bất lợi, nhu cầu tăng trưởng lại rất cao trong 3 tháng đầu năm, với mức tăng 18,41% so với cùng kỳ năm trước. Theo đánh giá của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, từ nay đến cuối tháng 5, tình hình cung ứng điện tiếp tục khó khăn. Về cơ bản, hệ thống không có công suất dự phòng. Mực nước hầu hết các hồ thuỷ điện đều thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu lũ tiểu mãn không về hoặc về muộn vào giữa tháng 6 thì tình hình sẽ đặc biệt căng thẳng.

Doanh nghiệp, người dân lao đao vì thiếu điện

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam thì tình trạng thiếu điện có thể kéo dài đến cuối tháng 6/2008. Như vậy, cuộc sống của người dân sẽ còn nhiều đảo lộn do thời tiết nắng nóng và thiếu điện.

Ngoài phương thức phân bổ công suất cho từng đơn vị phân phối trực thuộc; đồng thời áp dụng giá điện cao gấp 3 lần đối với những đơn vị nào vượt quá công suất được phân bổ vào giờ cao điểm và gấp gần 2 lần đối với giờ bình thường... Trong hai tháng 4 và 5, trên cả nước sẽ thực hiện cắt điện luân phiên.

Hà Nội cũng đã thực hiện kế hoạch cắt điện luân phiên từ đầu tháng 4/2008, trước hết đối với khu vực điện sinh hoạt. Trời nóng, oi bức, ngột ngạt cộng với tình trạng nhiều khu vực bị cúp điện luân phiên đã làm cho cuộc sống của nhiều người dân vốn đã bị đảo lộn trong nhiều ngày qua lại càng thêm “mệt” hơn. Trong đợt nắng nóng đầu tuần này, nhiều người dân không chịu nổi cái nóng nảy lửa, túa đi mua quạt điện, máy lạnh. Giá cả các mặt hàng “chống nóng” này cũng vì thế được thể tăng vọt.

Không chỉ người dân, các doanh nghiệp cũng lao đao vì cắt điện. Bà Phạm Thị Phượng- Phó Tổng giám đốc phụ trách sản xuất Công ty dược phẩm Traphaco, bức xúc: Công ty đang cần sản xuất cho kịp tiến độ những mặt hàng theo yêu cầu của thị trường. Nhưng với mức độ cắt điện thường xuyên như hiện nay thì khó đáp ứng được. Cắt điện mà được báo trước thì còn đỡ vì chủ động được kế hoạch sản xuất, nhưng nguy hiểm nhất là cắt điện không báo trước. “Đã có nhiều trường hợp chúng tôi phải hủy bỏ cả lô sản phẩm vì mất điện. Nhà máy chúng tôi có 3-4 dây chuyền với nhiều loại sản phẩm khác nhau, vì vậy mỗi lần mất điện chắc chắn thiệt hại không nhỏ”, bà Phượng bức xúc.

Một doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo khác ở Hà Nội nhẩm tính, với số lần cắt điện thường xuyên như hiện nay, tổng số thiệt hại hàng tháng mà công ty gánh chịu lên tới hàng trăm triệu đồng. "Oái oăm nhất là cắt điện mà không báo. Hàng đang chạy theo quy trình thì bị mất điện, phải hủy toàn bộ lô hàng. Mất điện đã khổ. Nhưng có điện không đúng lúc cũng khổ không kém. Có khi ngành điện báo cắt điện cả ngày, cho công nhân nghỉ hết nhưng chỉ mất điện buổi sáng, chiều lại có. Thế là phí mất nửa ngày. Việc thông báo không chính xác khiến doanh nghiệp rất khó điều hành sản xuất, kinh doanh"- đại diện doanh nghiệp này ngao ngán.

Tiết kiệm và hướng đến một nền an ninh năng lượng

Để bảo đảm cung cấp điện cho mùa khô 2008, EVN đã đưa ra kế hoạch tiết kiệm điện bằng 1,6% tổng điện thương phẩm. Theo đó, tập trung vào các đối tượng như chiếu sáng công cộng, cơ quan hành chính sự nghiệp, sản xuất công nghiệp và sinh hoạt.

Với sản xuất công nghiệp, ngay từ đầu năm, các công ty điện lực đã triển khai ký cam kết với những khách hàng tiêu thụ từ 3 triệu kWh/năm trở lên tiết kiệm ít nhất 2% lượng điện tiêu thụ theo nhu cầu; vận động khách hàng sử dụng thiết bị một cách tiết kiệm nhất. Các đơn vị quản lý hệ thống chiếu sáng công cộng lập phương thức vận hành hợp lý để tiết kiệm điện, nhưng vẫn bảo đảm nhiệm vụ.

Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là những biện pháp trước mắt. Theo đánh giá của một chuyên gia năng lượng thì hậu quả của việc thiếu điện sẽ vô cùng nghiêm trọng. Nó sẽ ảnh hưởng đến toàn dân, làm ngừng trệ mọi hoạt động sản xuất. Với một nước đang phát triển như Việt Nam, công nghiệp chiếm xấp xỉ 50% tổng GDP cả nước, chỉ cần mất điện một giờ, mức thiệt hại có thể vượt quá 1.000 tỷ đồng. Những ngành công nghệ cao, công nghiệp căn bản như ximăng, hoá chất, đạm, thép sẽ hoàn toàn tê liệt.

Nguyên nhân của những hệ luỵ là do chúng ta không có lộ trình, kế hoạch phát triển, không đo lường cân đối lượng điện. Từ nay đến năm 2010 cả nước sẽ phải “ăn đong” điện do chưa có nguồn điện dự phòng. Điều này tác động vô cùng xấu tới nền kinh tế. Trong khi tất cả các nước đều đặt vấn đề an ninh năng lượng lên hàng đầu. Lượng điện dự phòng của Hoa Kỳ là hơn 40%, Nhật Bản: hơn 45%, Trung Quốc: 15-20%.

Chủ tịch Hiệp hội đầu tư xây dựng năng lượng Việt Nam ( VICPA), ông Trần Viết Ngãi trao đổi: Chuyện cứ mùa khô là thiếu điện không thể đổ hết lỗi cho ngành điện. Bởi, hiện chưa có một quy hoạch đúng về lộ trình phát triển của ngành này.

Ông dẫn chứng, việc xây dựng một nhà máy nhiệt điện, thủy điện phải mất 5-6 năm thậm chí là lâu hơn. Vậy mà những nhà quản lý lại chỉ xây dựng những kế hoạch cung ứng điện trong vòng 5 năm như các tổng sơ đồ đã lập đối với ngành điện từ trước đến nay. Như thế là rất không hợp lý. Và theo ông, phải xây dựng kế hoạch cung ứng điện có lộ trình từ 15-20 năm thì mới có thể giải quyết được vấn đề.

Điện (và cả ngành năng lượng nói chung) có thể nói là một trong những ngành xương sống của nền kinh tế. Chỉ cần ngành này “hắt hơi, sổ mũi” là nền kinh tế có nguy cơ bị đình trệ. Bởi vậy, theo nhiều chuyên gia về năng lượng, Nhà nước cần phải có một chế tài về An ninh năng lượng. Nó sẽ có nhiệm vụ đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, công suất, đáp ứng được yêu cầu sản xuất và sinh hoạt, có dự trữ. Đồng thời sẽ phải thiết lập đợc cơ chế quản lý, phân phối, quy trình sử dụng trong nhân dân.

Để làm được điều này, ông Ngãi góp ý, rất cần phải xây dựng một tổ chức đủ mạnh để quản lý, giám sát các nguồn năng lượng. Đó có thể là việc tái lập Bộ Năng Lượng hoặc xây dựng Ủy ban năng lượng quốc gia để giúp Chính phủ lập kế hoạch phát triển cũng như quản lý ngành năng lượng như thế giới đã làm và mang lại hiệu quả rất tốt…/.