Toàn cảnh Phiên họp
Cùng dự có Viện trưởng Viện KSNDTC Nguyễn Huy Tiến; Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong; Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh; Phó Chánh án Thường trực TANDTC Nguyễn Trí Tuệ; đại diện lãnh đạo Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát Quân sự Trung ương…
Mở đầu Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, sáng nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về 5 báo cáo để chuẩn bị trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) gồm: Các báo cáo công tác năm 2024 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án; công tác phòng, chống tham nhũng năm 2024.
Tội phạm đánh bạc trên mạng Internet tăng mạnh
Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, năm 2024, Chính phủ có nhiều nỗ lực và đề ra nhiều giải pháp đấu tranh có hiệu quả đối với tội phạm và vi phạm pháp luật. Lực lượng Công an đã triển khai nhiều biện pháp để xử lý nhanh chóng những điểm nóng, nhóm tội phạm có tổ chức; phát hiện và xử lý nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga
Tuy nhiên, tội phạm và vi phạm pháp luật về trật tự xã hội vẫn tăng cả về số vụ và số người bị thương, thiệt hại về tài sản; một số loại tội phạm tăng mạnh, như: tội phạm có tổ chức tăng 89,47%, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản tăng 89,90%, đánh bạc trên mạng Internet tăng 113,2%,... Xảy ra một số vụ giết người với tính chất man rợ, liều lĩnh, gây tâm lý phẫn nộ, lo lắng, bất an trong Nhân dân.
Năm 2024, đã phát hiện nhiều phương thức, thủ đoạn mới của tội phạm kinh tế, tham nhũng, buôn lậu trong một số lĩnh vực và trong đấu tranh với tội phạm ma túy. Tuy nhiên, kết quả phát hiện vi phạm pháp luật và tội phạm trên một số lĩnh vực vẫn còn có mặt cần lưu ý, cụ thể như: (1) Tội phạm ma túy tiếp tục gia tăng, tăng 4,31% số vụ, 7,10% số đối tượng; (2) Vi phạm pháp luật và tội phạm về lĩnh vực môi trường, an toàn thực phẩm vẫn diễn ra phức tạp…
Công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động điều tra đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận
Thẩm tra Báo cáo của Viện trưởng VKSNDTC về công tác của ngành Kiểm sát, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, năm 2024, công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động điều tra đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. VKS đã trực tiếp hủy bỏ nhiều quyết định của Cơ quan điều tra không có căn cứ, góp phần hạn chế oan, sai, bỏ lọt tội phạm. Việc xét phê chuẩn áp dụng các biện pháp ngăn chặn được thực hiện cơ bản chặt chẽ, đúng pháp luật. Tỷ lệ truy tố đúng thời hạn, truy tố đúng tội danh vượt chỉ tiêu Quốc hội giao.
Tuy nhiên, vẫn còn xảy ra một số trường hợp phải đình chỉ điều tra đối với bị can do không có sự việc phạm tội, hành vi không cấu thành tội phạm hoặc hết thời hạn điều tra không chứng minh được bị can phạm tội, liên quan đến trách nhiệm của VKS.
Đại diện lãnh đạo các Bộ, ngành của Chính phủ tham dự Phiên họp
Công tác điều tra của Cơ quan điều tra VKSNDTC đạt kết quả tích cực, tiếp tục thực hiện đạt và vượt nhiều chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội. Tỷ lệ điều tra, khám phá các loại tội phạm vượt chỉ tiêu của Nghị quyết 96, trong đó, tỷ lệ điều tra, khám phá tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng đạt 100%. Công tác thu hồi tài sản do phạm tội tham nhũng vượt 29,3% chỉ tiêu Quốc hội giao. Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết, tố giác tin báo về tội phạm chưa đạt chỉ tiêu Quốc hội giao.
Về công tác kiểm sát thi hành tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, số cuộc kiểm sát trực tiếp tại nhà tạm giữ, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự tăng. Qua kiểm sát, VKS các cấp đã ban hành nhiều kiến nghị, kháng nghị yêu cầu Cơ quan thi hành án hình sự khắc phục vi phạm. Đã phát hiện nhiều vi phạm trong thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh tại cơ sở chữa bệnh bắt buộc. Tuy nhiên, một số VKS chưa kịp thời phát hiện vi phạm trong thi hành tạm giữ, tạm giam, quản lý người bị tạm giữ, tạm giam.
Đối với công tác kiểm sát thi hành án dân sự, thi hành án hành chính, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho biết, qua kiểm sát đã phát hiện nhiều quyết định của Cơ quan Thi hành án dân sự, có vi phạm, đã ban hành 55 kiến nghị đối với UBND, Chủ tịch UBND các cấp yêu cầu chấn chỉnh, khắc phục vi phạm trong thi hành các bản án hành chính đã có hiệu lực pháp luật.
Chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội
Thẩm tra Báo cáo của Chánh án TANDTC về công tác của các Tòa án, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, về xét xử, giải quyết các vụ án hình sự, số lượng vụ án thụ lý tăng so với cùng kỳ năm trước. Các Tòa án đã xét xử đạt 85,28%. Hình phạt các Tòa án áp dụng cơ bản bảo đảm nghiêm minh. Tranh tụng tại phiên tòa được bảo đảm; chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội; đã hạn chế các bản án bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan, đáp ứng yêu cầu của Quốc hội… Tuy nhiên, tỷ lệ xét xử các vụ án hình sự chưa đạt chỉ tiêu theo Nghị quyết 96. Một số trường hợp kết án sai tội danh, xử phạt chưa đúng tính chất, mức độ của hành vi phạm tội.
Liên quan đến công tác xét xử, giải quyết các vụ, việc dân sự, các vụ, việc dân sự thụ lý tăng. Các Tòa án đã giải quyết đạt 66,67%. Về cơ bản, các Tòa án đã chấp hành nghiêm thời hạn xét xử. Công tác hòa giải trong tố tụng được coi trọng. Chất lượng xét xử cơ bản được bảo đảm. Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết vụ việc chưa đạt chỉ tiêu Quốc hội giao; còn để một số vụ việc quá hạn luật định; việc áp dụng pháp luật trong việc giải quyết một số vụ việc chưa đúng pháp luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung thảo luận
Đối với công tác giải quyết các vụ án hành chính, TANDTC đã có nhiều giải pháp quyết liệt, chỉ đạo Tòa án các cấp khắc phục được một số tồn tại, hạn chế và nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết án hành chính. Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết án và tỷ lệ án bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chưa đáp ứng yêu cầu Quốc hội giao.
Về thi hành Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, số vụ việc dân sự hòa giải thành đạt 54,94% trên tổng số vụ việc đương sự đồng ý hòa giải; các khiếu kiện hành chính đối thoại thành đạt 5,65% trên tổng số vụ việc đương sự đồng ý đối thoại. Tuy nhiên, còn nhiều vụ việc không được đương sự lựa chọn hòa giải, đối thoại.
Liên quan đến triển khai thi hành Nghị quyết số 33/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về tổ chức phiên tòa trực tuyến, các Tòa án đã tổ chức phiên tòa trực tuyến 10.670 vụ việc, tăng 1.314 vụ việc; góp phần đẩy nhanh tiến độ giải quyết; chống tồn đọng án; tiết kiệm thời gian, chi phí cho các cơ quan Nhà nước và các bên liên quan. Tuy nhiên, nhiều Tòa án địa phương chưa được đầu tư đủ về cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí. Việc tổ chức phiên tòa trực tuyến còn gặp nhiều khó khăn.
Hoạt động của Cơ quan Thi hành án dân sự có nhiều chuyển biến tích cực
Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác thi hành án, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, về công tác thi hành án dân sự, năm 2024, hoạt động của Cơ quan Thi hành án dân sự đã có nhiều chuyển biến tích cực. Kết quả thi hành xong về việc và về tiền đều tăng; việc áp dụng các biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế tiếp tục được tăng cường, công tác phối hợp tổ chức thi hành phần dân sự trong các bản án hình sự đối với phạm nhân tại các trại giam đạt kết quả tích cực. Tuy nhiên, tỷ lệ thi hành xong về tiền đạt thấp (31,69%), lượng án có điều kiện thi hành chuyển kỳ sau còn cao. Việc thu hồi tài sản bị chiếm đoạt trong các vụ án về kinh tế, tham nhũng tăng về việc nhưng giảm về số tiền.
Kết quả thi hành án hành chính hiện mới chỉ đạt 38,02%; số vụ án hành chính còn tồn đọng qua các năm có xu hướng ngày càng tăng, nhiều trường hợp người phải thi hành án hành chính là cơ quan, người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước không tự nguyện thi hành, dẫn đến Tòa án phải ra quyết định buộc thi hành án.
Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tham dự Phiên họp
Về công tác thi hành án hình sự, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, năm 2024, số lượng người chấp hành án phạt tù tăng mạnh, Chính phủ đã chỉ đạo công tác hoàn thiện thể chế, tăng cường triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ về quản lý giam giữ, giáo dục cải tạo phạm nhân. Tình hình an ninh, an toàn tại các cơ sở giam giữ được đảm bảo. Công tác giáo dục phạm nhân được chú trọng. Số phạm nhân được xếp loại cải tạo khá tăng 16.775 người, các chế độ, chính sách với phạm nhân cơ bản thực hiện đúng quy định của pháp luật.
Liên quan đến công tác thi hành án hình sự tại cộng đồng và tái hòa nhập cộng đồng, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhận thấy, số người chấp hành án tại cộng đồng tăng 7.452. Công tác quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án tại cộng đồng tiếp tục được chú trọng. Các địa phương đã tích cực triển khai thực hiện chính sách tín dụng đối với người chấp hành xong án phạt tù. Tuy nhiên, tại nhiều địa phương vẫn còn tình trạng lập, cập nhật, quản lý hồ sơ thi hành án chưa đầy đủ; chưa thực hiện kịp thời các thủ tục về thi hành án, về đề nghị miễn, giảm thời gian thử thách; số người chấp hành án phạm tội mới tăng.
Công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có bước tiến mới, quyết liệt và hiệu quả hơn
Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2024, Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với đánh giá về tình hình tham nhũng được nêu trong Báo cáo của Chính phủ, đồng thời nhận thấy, trong năm 2024, công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (PCTNTC) tiếp tục được đẩy mạnh, có bước tiến mới, quyết liệt và hiệu quả hơn cả ở Trung ương và địa phương; nhiều chính sách, quy định mới về công tác PCTNTC được Đảng và Nhà nước ban hành, quán triệt triển khai thực hiện nghiêm túc.
Tuy nhiên, tình trạng tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực vẫn còn nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, nổi lên là các sai phạm lớn ở một số lĩnh vực như: quy hoạch, xây dựng, năng lượng, đấu thầu, quản lý tài sản công, quản lý, sử dụng đất đai, khai thác tài nguyên, khoáng sản...; phương thức, thủ đoạn phổ biến là lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn trong việc triển khai thực hiện các dự án để tạo điều kiện cho doanh nghiệp, lợi dụng ảnh hưởng của người có chức vụ, quyền hạn... để trục lợi. Tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công vẫn còn diễn ra…
Do đó, đề nghị Chính phủ cần tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ các hạn chế và nguyên nhân để dự báo đúng tình hình tham nhũng; trên cơ sở đó xác định rõ nguyên nhân chủ yếu và đề ra giải pháp đột phá để phòng, chống có hiệu quả./.