Mặt trận “cử” để dân “bầu”

Là cơ quan duy nhất do nhân dân toàn quốc trực tiếp bầu ra, cho nên Quốc hội là cơ quan quyền lực Nhà nước tối cao. Quốc hội thay mặt nhân dân, giải quyết các công việc quan trọng nhất của đất nước, từ việc đặt ra Hiến pháp và pháp luật cho đến việc thành lập ra các cơ quan Nhà nước khác. Hiến pháp năm 1992 cũng như của các nước thuộc hệ thống xã hội chủ nghĩa Việt Nam trước đây đều xác định rõ chỉ có các cơ quan Nhà nước do nhân dân trực tiếp bầu ra mới được xác định là cơ quan quyền lực Nhà nước.

Với tầm quan trọng như vậy, cho nên ngay từ khi mới thành lập Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh tiến hành các cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân.

Ngay từ phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ lâm thời ngày 3 tháng 9 năm 1945, Hồ Chủ tịch đã đề nghị Chính phủ sớm tổ chức cuộc Tuyển cử và xây dựng Hiến pháp.

Pháp luật bầu cử đại biểu Quốc hội, và đại biểu Hội đồng Nhân dân quy định Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam cùng cấp với cấp đơn vị bầu cử và Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam cấp trên cấp đơn vị bầu cử được quyền giới thiệu ứng cử viên. Sở dĩ pháp luật giao nhiệm vụ quan trọng này cho Mặt trận Tổ Quốc, vì Mặt trận Tổ Quốc là cơ sở chính trị của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ủy ban bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân có trách nhiệm chuyển hồ sơ của các công dân tự ứng cử về Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cùng cấp, để Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc tổ chức hiệp thương sơ bộ danh sách ứng cử viên.

Điều 28 Luật bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân quy định: “Chậm nhất là 70 ngày trước ngày bầu cử, Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam cấp bầu đại biểu Hội đồng nhân dân tổ chức Hội nghị gồm đại diện các tổ chức thành viên để hiệp thương thỏa thuận về cơ cấu, thành phần và số lượng người được đề cử của các cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, và đơn vị vũ trang nhân dân đóng tại địa phương”.

Theo cơ cấu, thành phần và số lượng người được đề cử đã thỏa thuận, trên cơ số tiêu chuẩn đại biểu, Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam, các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân đề cử đại biểu của mình ra ứng cử.

Hội nghị thứ hai là Hội nghị hiệp thương sơ bộ. Trên cơ sở tiêu chuẩn, cơ cấu thành phần và số lượng đã thỏa thuận, Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam, và đại diện các tổ chức thành viên của Mặt trận tập hợp danh sách sơ bộ những người tự ứng cử, và những người được đề cử, gửi lấy ý kiến cử tri.

Hội nghị cử tri lấy ý kiến đóng góp cho ứng cử viên kể cả người được đề cử lẫn người ứng cử, được tổ chức theo đơn vị buôn, bản, thôn, xóm ấp, tổ dân phố do Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp với chính quyền cùng cấp triệu tập và chủ trì.

Hội nghị hiệp thương thứ ba là hội nghị hiệp thương chính thức. Căn cứ vào danh sách người tự ứng cử, người được đề cử và kết quả của hội nghị cử tri, Ban thường trực Đoàn Chủ tịch ở Trung ương, Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam tổ chức hội nghị hiệp thương thỏa thuận với đại diện của các tổ chức xã hội thành viên, để lập danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu Quốc hội (đại biểu Hội đồng nhân dân).

Chậm nhất là 30 ngày trước ngày bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân, 40 ngày trước ngày bầu cử đại biểu Quốc hội, Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam đối với cuộc bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân; Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ Quốc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đối với cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội, phải gửi biên bản hội nghị hiệp thương và danh sách người ứng cử đến Hội đồng bầu cử và Ban bầu cử. Đối với việc bầu cử đại biểu Quốc hội, gửi về Hội đồng bầu cử đại biểu Quốc hội tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Hội đồng bầu cử nhận danh sách ứng cử viên, đồng thời phân bổ ứng cử viên cho các đơn vị (hạt) bầu cử theo đề nghị của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, theo nguyên tắc “số người ứng cử đại biểu phải nhiều hơn số đại biểu phải bầu”.

Từ những điều được quy định trên có thể nhận thấy Mặt trận Tổ quốc có một thẩm quyền rất quan trọng giống như các đảng phải chính trị của các chế độ dân chủ khác trên thế giới trong việc giới thiệu người ra ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. Pháp luật quy định như vậy là việc pháp luật giao cho Mặt trận Tổ quốc, là Mặt trận cử dân bầu, mà không phải Đảng cử dân bầu, như câu dân gian vẫn nói. Mặt trận phải làm tốt chức năng hiệp thương của mình để góp phần thay đổi nhận thức trên của người dân. Muốn vậy các thành viên của Mặt trận phải tiến tới làm tốt chức năng giới thiệu các đại biểu của mình ra ứng cử đại biểu của các cơ quan dân cử. Nhất là của các hiệp hội doanh nghiệp kinh tế và khoa học kỹ thuật. Trong trường hợp cần thiết các Hiệp hội và các tổ chức thành viên có thể phải tổ chức Đại hội các cấp để thành viên của mình bỏ phiếu bầu ứng cử viên ra ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân./.

Giống như các đảng phái chính trị khác, ngoài việc giới thiệu ứng cử viên ra tranh cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp, các tổ chức của Mặt trận phải có chức năng giám sát các đại biểu trúng cử trong quá trình làm nhiệm vụ đại biểu của họ. Trong trường hợp các đại biểu không hoàn thành nhiệm vụ, các tổ chức của Mặt trận Tổ quốc phải có trách nhiệm trong việc bãi nhiệm đại biểu theo quy định của pháp luật.