Tổng thuật sáng 12/11: Phiên chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực thông tin và truyền thông
Toàn cảnh Phiên chất vấn và trả lời chất vấn đối với lĩnh vực thông tin và truyền thông
Cạnh tranh khốc liệt giữa báo chí chính thống và mạng xã hội
Báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước phát triển về nội dung và đội ngũ những người làm báo, đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng. Thông tin, tuyên truyền đã phát huy vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, tạo sự đồng thuận và niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng Việt Nam và biến đó thành sức mạnh tinh thần to lớn, góp phần quan trọng trong thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Tuy vậy, các cơ quan báo chí cũng đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức, vì vậy trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn sáng 12/11, các đại biểu đã nêu thực trạng và đặt nhiều câu hỏi đối với tư lệnh ngành Thông tin và Truyền thông về các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của ngành báo chí trong giai đoạn bùng nổ về truyền thông trên mạng xã hội hiện nay, đặc biệt là vai trò của báo chí cách mạng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; việc quản lý hoạt động quảng cáo trên báo chí, trên môi trường mạng.
Đại biểu Nguyễn Duy Thanh – Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau
Đại biểu Nguyễn Duy Thanh – Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau nêu thực tế những năm qua, sự bùng nổ của mạng xã hội kéo theo tình trạng tin giả, tin sai sự thật gây nhiễu loạn, tạo ra những hệ lụy tiêu cực, bức xúc trong dư luận và xã hội, vừa cạnh tranh khốc liệt với báo chí chính thống cả về thông tin và doanh thu. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết với vai trò quản lý nhà nước cho vấn đề này.
Đặt câu hỏi đối với Bộ trưởng, đại biểu Phạm Văn Hòa – Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp băn khoăn, tình trạng tiêu cực của phóng viên, biên tập viên thời gian qua phải chăng có sự bùng nổ của báo chí, tạp chí chuyên ngành trên các lĩnh vực dẫn đến chất lượng về chuyên môn thấp, đi xa tôn chỉ, mục đích, vi phạm điều luật cấm. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng có giải pháp để hoạt động báo chí và quảng cáo cạnh tranh lành mạnh giữa quảng cáo mạng với thông tin truyền thống trên báo chí.
Đại biểu Nguyễn Đại Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên
Thời gian qua, có một số phóng viên, cộng tác viên có hành vi vi phạm pháp luật bị bắt giữ, xử lý hình sự đã gây bức xúc dư luận và làm ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của các cơ quan báo chí và những người làm báo chân chính. Đại biểu Nguyễn Đại Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân và giải pháp để khắc phục tình trạng nêu trên, bảo đảm hoạt động của báo chí bám sát tôn chỉ, mục đích, tích cực góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Một số đại biểu cũng đề nghị Bộ trưởng cho biết có những giải pháp gì để nâng cao vai trò của báo chí chính thống cách mạng để làm tốt vai trò định hướng, tuyên truyền.
Báo chí cần làm gì để giữ vững “trận địa” thông tin?
Trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước phát triển về nội dung và đội ngũ những người làm báo, đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng. Thông tin, tuyên truyền đã phát huy vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, tạo sự đồng thuận và niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng Việt Nam và biến đó thành sức mạnh tinh thần to lớn, góp phần quan trọng trong thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng
Tuy nhiên, báo chí đang gặp nhiều khó, khăn, 80% quảng cáo trực tuyến trước đây thuộc về báo chí, hiện nay rơi vào các mạng xã hội, có nghĩa là nguồn thu từ quảng cáo đối với các cơ quan báo chí giảm đáng kể. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị (năm 2023) về truyền thông chính sách, trong đó xác định rất rõ, chính quyền các cấp phải coi truyền thông chính sách là nhiệm vụ của mình, có bộ máy và có ngân sách hằng năm để đặt hàng báo chí. Đây cũng sẽ là nguồn tăng thêm cho các cơ quan báo chí thực hiện kinh tế báo chí.
Cùng với đó, báo chí cũng phải thay đổi công nghệ, bởi công nghệ đang kém so với mạng xã hội, do vậy cần có một chiến lược về chuyển đổi số quốc gia cho báo chí để đưa công nghệ của báo chí tương đương với các nền tảng xã hội.
“Nói như vậy nhưng có lẽ vấn đề quan trọng nhất vẫn là vấn đề đạo đức người làm nghề báo chí. Thực ra, thu nhập của các phóng viên, của các cơ quan báo chí cũng không phải là thấp so với cán bộ, công chức, nhiều cơ quan báo chí đã có mức thu từ 15 triệu đến 20 triệu, cao hơn công chức, viên chức, thấp hơn so với doanh nghiệp truyền thống nhưng cao hơn đối với công chức, viên chức, có nghĩa là vấn đề đạo đức báo chí trong nhiều năm chúng ta cũng rất đáng quan tâm”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Đối với chất vấn của đại biểu liên quan đến quảng cáo sai sự thật, Bộ trưởng cho biết, thời gian qua, Bộ Thông tin và Truyền thông đã tăng cường giám sát hoạt động quảng cáo trên báo chí và trên môi trường mạng, phối hợp với các bộ, ngành liên quan như y tế, công thương, đẩy mạnh các biện pháp kỹ thuật về rà quét, phát hiện các quảng cáo vi phạm pháp luật, trong đó tập trung vào nền tảng mạng xã hội lớn, có nhiều vi phạm như Facebook, Youtube, Tiktok, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các nhãn hàng, các đại lý quảng cáo có nội dung quảng cáo vi phạm pháp luật, tập trung đấu tranh với nền tảng xuyên biên giới để yêu cầu tuân thủ luật pháp Việt Nam.
Một trong những giải pháp ngăn chặn thông tin sai sự thật trên mạng xã hội, Bộ trưởng cho rằng, cần nâng cao vai trò của báo chí chính thống. Bộ trưởng cho biết thêm, khi mạng xã hội ra đời, lấy mất nghề của báo chí; nghề của báo chí trong nhiều năm nay tập trung vào đưa tin, nhưng mạng xã hội đưa tin nhanh hơn. Mạng xã hội có đến hàng chục triệu phóng viên không mất tiền, họ ở khắp mọi nơi. “Báo chí muốn giữ vững trận địa của mình thì phải làm khác mạng xã hội, quay về với những giá trị cốt lõi của báo chí, tin xác thực, chính xác, khách quan, có trách nhiệm giải trình, đạo đức nghề nghiệp, thay vì đưa tin, kể câu chuyện, dẫn dắt, định hướng xã hội thì phân tích, đánh giá và thay vì bình luận, thì đưa ra giải pháp”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.
Trước đây, báo chí trong không gian thực, báo chí là lực lượng chủ đạo, bây giờ lên không gian mạng về mặt số lượng, báo chí không chủ đạo nhưng những thông tin từ báo chí phải định hướng được dòng chảy chính trên không gian mạng, phải chất lượng cả tin tức, chất lượng cả nội dung. Bộ Thông tin và Truyền thông, Ban Tuyên giáo và Hội Nhà báo xác định đây là định hướng chính để xác định lại vị trí, vai trò của báo chí cách mạng. Cách tốt nhất để cạnh tranh với mạng xã hội là làm khác mạng xã hội và quay về với những giá trị cốt lõi của mình, sử dụng các công nghệ của mạng xã hội để làm báo, cũng tương tác 2 chiều, quảng cáo cũng hướng đối tượng và coi mạng xã hội là một công cụ để xuất hiện, là môi trường để xuất hiện.
Giải bài toán kinh tế báo chí, để báo chí truyền thống cạnh tranh và tồn tại
Cũng tại phiên chất vấn, nhiều đại biểu Quốc hội cho biết, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa báo chí truyền thống và internet, mạng xã hội tràn lan thông tin sai lệch và tin giả, đại biểu Tạ Thị Yên – Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên đặt vấn đề, ngoài tăng cường chất lượng, đẩy mạnh số hóa báo chí, bài toán kinh tế báo chí, mô hình kinh doanh báo chí sẽ phải giải quyết như thế nào để báo chí truyền thống có thể cạnh tranh và tồn tại, làm tốt vai trò người lính xung kích trên mặt trận văn hóa tư tưởng, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.
Đại biểu Tạ Thị Yên – Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên
“Tôi được biết kinh tế báo chí là một ngành kinh tế có thể tạo ra lợi nhuận lớn và là ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia trên thế giới khi báo chí, truyền thông trở thành một ngành công nghiệp với quy mô sản xuất theo dây chuyền lớn, có sự hỗ trợ của công nghệ, kỹ thuật cùng các cơ chế, chính sách và điều tiết từ Nhà nước”, đại biểu Tạ Thị Yên cung cấp thêm thông tin.
Trong phần trả lời chất vấn, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông có nhận định nhiều cơ quan báo chí hiện nay đã đảm bảo thực hiện tự chủ một phần chi thường xuyên. Tuy nhiên, đại biểu Trần Thị Nhị Hà – Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội nêu quan điểm, kinh tế báo chí vẫn là thách thức với sự phát triển. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng làm rõ việc áp dụng định mức kinh tế, kỹ thuật, đơn giá, cơ chế đặt hàng, đấu thầu cung cấp dịch vụ sự nghiệp công từ nguồn ngân sách nhà nước đối với cơ quan báo chí hiện nay đã và đang triển khai như thế nào? Có gặp khó khăn gì không và có bao nhiêu cơ quan báo chí thực hiện được nội dung này?
Khẳng định quảng cáo là nguồn thu rất quan trọng của báo chí, đại biểu Hoàng Đức Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị cho rằng, quảng cáo trên báo chí đang phải cạnh tranh khốc liệt với mạng xã hội; thực tế báo chí đang lép vế và thua ngay trên sân nhà, 80% quảng cáo đang chảy vào mạng xã hội tạo ra áp lực, thách thức rất lớn với hoạt động kinh tế báo chí. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết cách tiếp cận mới, trong đó có tính đến sự hợp tác giữa báo chí và các nhà mạng xã hội trong quan hệ kinh tế, quảng cáo theo hướng cùng chia sẻ lợi ích hay không? Nếu có thì quan hệ này sẽ như thế nào và cần có hành lang pháp lý gì để thực hiện được mối quan hệ này?
Trả lời vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, cách đây nhiều năm, khi kinh tế thị trường mới phát triển ở Việt Nam, các doanh nghiệp bắt buộc phải quảng cáo để bán hàng, vì thế chi khá nhiều tiền cho quảng cáo. Lúc bấy giờ quảng cáo chỉ có một phương tiện là báo chí và nhiều cơ quan cũng mong muốn được tự chủ. Nhưng mạng xã hội xuất hiện, 80% quảng cáo trực tuyến, nguồn thu của báo chí giảm mạnh.
Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng trả lời chất vấn
Trong Chỉ thị Thủ tướng Chính phủ ban hành về truyền thông chính sách có yêu cầu các bộ, ngành, chính quyền địa phương các cấp phải coi truyền thông là việc của mình. Ngoài chủ động đưa thông tin, có kế hoạch đưa thông tin, có bộ máy đưa thông tin, có ngân sách hằng năm để chi cho truyền thông chính sách và dùng ngân sách để đặt hành báo chí.
“Trước đây chúng ta nghĩ việc đó là của báo chí làm, họ lấy tiền đâu ra mình không biết, mình không có ngân sách cho việc đấy. Tôi nghĩ đây cũng là một thay đổi và từ năm ngoái, chính quyền các cấp bắt đầu tăng ngân sách đặt hàng cho báo chí”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.
Bộ trưởng cũng cho biết, thời gian tới sẽ sửa Luật Báo chí, trong đó sẽ đề cập đến kinh tế báo chí, cho phép một số cơ quan báo chí lớn được kinh doanh về nội dung, kinh doanh xung quanh lĩnh vực truyền thông.
Nhấn mạnh nếu báo chí cứ chạy theo mạng xã hội, chúng ta sẽ đứng ở phía sau, do đó Bộ Trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, cần có cách làm khác biệt với mạng xã hội, đó là phải quay lại với những giá trị cốt lõi, dùng công nghệ số để lấy lại trận địa, tăng số lượng độc giả và từ đó quảng cáo sẽ tăng lên. Đặc biệt, trong quy hoạch báo chí có một nội dung rất quan trọng là Nhà nước tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm cho 6 cơ quan báo chí chủ lực để trở thành sức mạnh truyền thông.
Về định mức kinh tế, kỹ thuật cho báo chí, Bộ trưởng khẳng định, danh mục các dịch vụ công dùng ngân sách nhà nước đã ban hành. Hiện nay, các định mức kinh tế - kỹ thuật liên quan đến ngành thông tin, truyền thông (khoảng 50 định mức), năm nay Bộ Thông tin và Truyền thông đạt được 80%, còn khoảng 20% nữa cố gắng từ nay đến cuối năm chậm nhất là quý II/2025 sẽ ban hành đủ 100%. “Các định mức kinh tế - kỹ thuật mới cũng như hướng dẫn định mức kinh tế - kỹ thuật mới hiện nay làm theo cách rất thông thoáng để việc thẩm định, phê duyệt đơn giản đi rất nhiều. Tôi nghĩ trong thời gian tới chắc sẽ thuận lợi hơn rất nhiều”.
Với chất vấn của đại biểu Hoàng Đức Thắng – Đoàn ĐBQH Quảng Trị, Bộ trưởng cho rằng, gợi ý của đại biểu rất hay; thay vì cạnh tranh, có thể hợp tác. Hầu như tất cả các cơ quan báo chí đều có tài khoản hoặc có trang trên các mạng xã hội, có thể nghiên cứu có thể truyền thông trên các nền tảng đa phương tiện.
Ngoài ra, Nghị định 147 vừa ban hành cũng quy định, các nền tảng mạng xã hội khi sử dụng các sản phẩm báo chí phải thỏa thuận với các cơ quan báo chí. “Bên Úc họ yêu cầu phải chia sẻ doanh thu, nếu như không đàm phán được thì cơ quan nhà nước sẽ vào cuộc”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết thêm.