Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Long An
Tham gia thảo luận về tình hình phát triển kinh tế - xã hội, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh – Đoàn ĐBQH tỉnh Long An cho biết, cử tri và nhân dân còn băn khoăn, lo lắng về công tác quản lý, nghiên cứu khoa học chưa nghiêm túc, chưa đảm bảo chất lượng. Đối với thực trạng đầu tư ngân sách đánh giá hiệu quả và trách nhiệm báo cáo kết quả nghiên cứu khoa học, đại biểu nêu rõ, trong giai đoạn 2016-2021, dự toán ngân sách cho khoa học công nghệ nếu chi đủ 2% tổng chi ngân sách nhà nước. Trong đó, chi cho sự nghiệp khoa học đã được Bộ Khoa học và Công nghệ báo cáo hằng năm, phần còn lại chi cho đầu tư phát triển thì không được báo cáo thống kê cụ thể, nhất là số chi đầu tư phát triển khoa học công nghệ tại địa phương. Trong khi đó, theo quy định tại Điều 62 của Luật Đầu tư công thì Hội đồng nhân dân cấp tỉnh phải gửi báo cáo cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính để tổng hợp. Như vậy, việc không báo cáo đầy đủ số liệu chi đầu tư phát triển khoa học công nghệ hằng năm là không đúng với quy định của pháp luật và do đó không có căn cứ để đánh giá hiệu quả của đầu tư cho khoa học công nghệ.
Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng, trách nghiệm đo lường hiệu quả đầu tư ngân sách nhà nước cho khoa học công nghệ đã được pháp luật quy định rất rõ ràng. Theo đó, người đứng đầu bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm từ khâu đề xuất, phê duyệt, ứng dụng kết quả đánh giá hiệu quả khoa học công nghệ và báo cáo cấp có thẩm quyền. Nội dung này cũng đã được nhiều lần đề cập trong báo cáo của các cơ quan Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo nghiên cứu phương thức đo lường, thống kê hiệu quả hoạt động khoa học công nghệ. Tuy nhiên, đến nay, việc đánh giá hiệu quả đầu tư ngân sách cho khoa học công nghệ vẫn chưa được thực hiện đầy đủ, kịp thời.
Thêm vào đó, đại biểu nêu rõ, trong báo cáo kinh tế - xã hội, việc đánh giá kết quả đầu tư ngân sách cho khoa học công nghệ mới chỉ dừng lại ở mức liệt kê chung chung, còn thiếu các phân tích định lượng, đánh giá chất lượng, hiệu quả đầu tư ngân sách nhà nước cho khoa học công nghệ. Báo cáo kinh tế - xã hội tại kỳ họp này có phụ lục đánh giá về việc thực hiện các chỉ tiêu lĩnh vực xã hội như: giáo dục, y tế, lao động, v.v. nhưng không có phụ lục cho các chỉ tiêu về khoa học công nghệ. Ngoài ra, trong 15 chỉ tiêu chủ yếu của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm cũng không có chỉ tiêu về khoa học công nghệ. Như vậy, đại biểu Quốc hội khó có căn cứ để theo dõi, đánh giá và giám sát hiệu quả hoạt động khoa học công nghệ.
Theo đại biểu, cử tri và nhân dân cơ bản đồng thuận nguyên tắc rủi ro và có độ trễ trong ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học như lãnh đạo ngành khoa học đã từng giải trình. Tuy nhiên, cử tri phản ánh, phần lớn các nhiệm vụ khoa học công nghệ trọng điểm quốc gia là nghiên cứu ứng dụng chứ không chỉ là nghiên cứu cơ bản, do vậy, việc độ trễ không thể kéo dài 5 năm hay nhiều nhiệm kỳ Quốc hội mà không biết kết quả ứng dụng như thế nào. Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh cho biết, các vấn đề hạn chế, vướng mắc như nêu trên đã được nhận diện và thể hiện trong báo cáo hằng năm của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường về đánh giá thực hiện nhiệm vụ ngân sách nhà nước cho lĩnh vực khoa học, công nghệ. Hiện nay, theo chỉ đạo của lãnh đạo Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đang triển khai giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về phân bổ, sử dụng ngân sách nhà nước cho nhiệm vụ khoa học, công nghệ và kết quả giám sát sẽ được báo cáo Quốc hội vào cuối năm nay.
Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, nghiên cứu khoa học, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán chuyên đề về đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước cho chương trình nhiệm vụ khoa học trọng điểm và đột xuất cấp quốc gia giai đoạn 2016-2021, đồng thời chỉ đạo cơ quan chuyên môn của Quốc hội tổ chức phiên giải trình về hiệu quả đầu tư ngân sách nhà nước cho khoa học, công nghệ giai đoạn này.
Cùng với đó, đại biểu đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Khoa học và Công nghệ báo cáo tình hình thực hiện trách nhiệm tiếp nhận và tổ chức ứng dụng kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ theo Điều 40 của Luật Khoa học và Công nghệ. Đồng thời, chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp đầy đủ số liệu chi ngân sách nhà nước cho đầu tư phát triển khoa học, công nghệ, cung cấp thông tin cho đại biểu, cử tri theo dõi, giám sát. Đề nghị Chính phủ chỉ đạo thanh tra toàn diện việc tổ chức thực hiện nghiệm thu và ứng dụng kết quả nghiên cứu thuộc các chương trình khoa học, công nghệ trọng điểm và đột xuất cấp quốc gia giai đoạn 2016-2021 báo cáo Quốc hội, cử tri và nhân dân.
Ngoài ra, đại biểu đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo xây dựng phương pháp đánh giá hiệu quả đầu tư cho khoa học, công nghệ và hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia về khoa học, công nghệ. Trước mắt cần bổ sung phụ lục chỉ tiêu về khoa học, công nghệ trong Báo cáo kinh tế - xã hội hằng năm, sau đó sớm xây dựng chỉ tiêu pháp lệnh để nâng cao trách nhiệm của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương trong tổ chức thực hiện.