Tháo gỡ vướng mắc trong lĩnh vực tài chính, ngân sách, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh
Tại phiên thảo luận toàn thể ở Hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán; Luật Kế toán; Luật Kiểm toán độc lập; Luật Ngân sách nhà nước; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công; Luật Quản lý thuế; Luật Dự trữ quốc gia (1 luật sửa 7 luật), nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội quan tâm đến vấn đề thuộc Luật Ngân sách nhà nước.
Theo đó, các đại biểu đánh giá, Luật Ngân sách nhà nước (NSNN) đã đi vào cuộc sống, quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, nâng cao tính chủ động và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong việc quản lý và sử dụng NSNN. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện, những tác động khách quan làm thay đổi cơ cấu thu, NSTW vẫn giữ vai trò chủ đạo nhưng có xu hướng giảm, trong khi yêu cầu đòi hỏi cần tăng cường hơn nữa tính chủ động của NSĐP; công tác xây dựng, tổng hợp dự toán NSNN và phân bổ NSTW, chấp hành, quyết toán NSNN cũng đã phát sinh một số điểm hạn chế, bất cập cần được nghiên cứu để rà soát, sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn. Do đó, cần thiết sửa đổi các quy định về NSNN để khẩn trương khắc phục những bất cập, đảm bảo tăng cường tính chủ đạo của ngân sách trung ương, nâng cao tính chủ động, linh hoạt của ngân sách địa phương.
Toàn cảnh phiên họp
Quan tâm đến nội dung thuộc các vấn đề của Luật Ngân sách nhà nước, đại biểu Trần Chí Cường, Đoàn ĐBQH Tp. Đà Nẵng nhất trí cao với việc sửa đổi, bổ sung khoản 10 và 10a Điều 8 như dự thảo trình. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần rà soát quy định cụ thể, đầy đủ các nhiệm vụ chi và nguồn chi để đảm bảo bao quát các nội dung được quy định chi tại các luật đã và đang được ban hành như Luật Đầu tư công (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu.
Về bổ sung điểm d khoản 9 Điều 9 quy định chính sách sử dụng ngân sách địa phương, đại biểu cho biết, thực tiễn các địa phương thường phát sinh những nhiệm vụ chi khác, nếu không được quy định sẽ rất khó thực hiện. Do vậy, ngoài quy định như dự thảo đã trình, đề nghị nghiên, cứu bổ sung thêm quy định được sử dụng dự phòng ngân sách địa phương để hỗ trợ các địa phương khác khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa nghiêm trọng, phòng, chống dịch, xóa nhà tạm, xây dựng các công trình trên đảo, khu vực biên giới và các trường hợp cần thiết khác để đảm bảo điều kiện cho các địa phương trong tổ chức thực hiện.
Đại biểu Trần Chí Cường, Đoàn ĐBQH Tp. Đà Nẵng tham gia thảo luận
Về sửa đổi, bổ sung điểm d khoản 2 Điều 59 sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi quy định tăng chi đầu tư một số dự án quan trọng và các nhiệm vụ chi, đại biểu đánh giá nội dung này đã mở rộng và xác định được một số nhiệm vụ chi cụ thể hơn so với khoản 2 Điều 59 của luật hiện hành. Tuy nhiên, việc sửa đổi, bổ sung chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn dẫn đến một số nhiệm vụ cấp thiết khác của địa phương như chi an ninh, quốc phòng, kiến thiết thị chính, bảo vệ môi trường, phòng, chống thiên tai và biến đổi khí hậu lại không thể bố trí từ nguồn này do không thuộc phạm vi quy định. Việc quy định thiếu linh hoạt như vậy sẽ dẫn đến tình trạng một số địa phương có tăng thu ngân sách nhưng không thể sử dụng nguồn tăng thu tiết kiệm chi ngân sách để bố trí chi cho các nhiệm vụ cần thiết này, làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách. Vì vậy, đại biểu đề nghị nghiên cứu mở rộng phạm vi sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi tại điểm d khoản 2 Điều 59 theo hướng tăng chi đầu tư một số dự án quan trọng các nhiệm vụ chi quy định tại khoản 10 và khoản 10a Điều 8 của luật này và các nhiệm vụ chi cần thiết khác của ngân sách các cấp để đảm bảo tính chủ động của địa phương trong điều hành thu, chi ngân sách.
Bên cạnh đó, đại biểu cũng băn khoăn, hiện nay tại một số địa phương đang thực hiện mô hình chính quyền đô thị. Theo đó, cấp quận, phường không còn là một cấp ngân sách, chỉ là một cấp dự toán, dù là cấp dự toán nhưng chính quyền địa phương cấp quận, phường vẫn được giao chỉ tiêu thu ngân sách hằng năm, tuy có vướng cơ chế thưởng nếu địa phương vượt thu. Theo quy định tại khoản 4 Điều 59 luật hiện hành thì khoản vượt thu chỉ được thực hiện giữa các cấp ngân sách. Mô hình chính quyền đô thị là mô hình mới. Vì vậy, nhằm tạo động lực thúc đẩy cho các địa phương, nhất là các quận, phường trong việc đẩy mạnh tăng cường các giải pháp phát triển kinh tế - xã hội, nuôi dưỡng nguồn thu, tăng cường đốc thu, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách của các địa phương, đại biểu kiến nghị xem xét, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung thêm quy định áp dụng đối với những địa phương đang thực hiện mô hình chính quyền đô thị, đó là Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quy định về cơ chế thưởng vượt thu so với dự toán đối với các cấp chính quyền địa phương là đơn vị được giao dự toán thu ngân sách hằng năm có vượt thu phù hợp với tình hình thực tiễn tại địa phương.
Đưa ra ý kiến thảo luận về sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước, đại biểu Triệu Quang Huy, Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn kỳ vọng việc sửa đổi này sẽ tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về thể chế trong lĩnh vực tài chính, ngân sách nhằm cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, thu hút tối đa nguồn lực nhà nước, ngoài nhà nước để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và trong tổ chức triển khai thực hiện.
Đại biểu Triệu Quang Huy, Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn đóng góp ý kiến
Về sửa đổi, bổ sung khoản 10 Điều 8 Luật Ngân sách nhà nước trong việc bổ sung quy định các chương trình, dự án ngoài quy hoạch đầu tư công trung hạn được thực hiện theo pháp luật về ngân sách nhà nước và quy định của pháp luật có liên quan tại điểm a khoản 1 Điều 4 dự thảo luật, đại biểu đề nghị làm rõ thêm căn cứ cấp ngân sách trong trường hợp năm ngân sách tiếp theo phải phân bổ tiếp cho những dự án này. Vì theo quy định thì các năm tiếp theo, đầu tư công sẽ quyết định phân bổ cho các dự án nằm trong danh mục kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm. Vậy nếu dự án cấp bách chúng ta không đưa vào bổ sung danh mục thì những năm tiếp theo sẽ phân bổ trên căn cứ nào?
Đồng thời, về sửa đổi, bổ sung khoản 10a vào sau khoảng 10 Điều 8 Luật Ngân sách nhà nước, đại biểu cho rằng, trong thực tế thời gian qua đã phát sinh vướng mắc trong việc phân bổ ngân sách trong một số nhiệm vụ cải tạo, sửa chữa, nâng cấp, mở rộng hạng mục công trình trong các dự án đã đầu tư xây dựng. Đại biểu tán thành với Chính phủ cần thiết phải có giải pháp về khung khổ pháp luật để khắc phục sớm tình trạng ách tắc này. Tuy nhiên, theo báo cáo giải trình của Bộ Tài chính và dự thảo luật trình ra tại phiên thảo luận này có nhiều nội dung về nhiệm vụ chi phát sinh lớn.
Cụ thể: chi phí chuẩn bị, chi phí xây dựng dự án đầu tư công sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài, lập, thẩm định, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, v.v.. Đây là những nhiệm vụ từ trước đến nay đã được bố trí trong chi đầu tư, nay lại được bố trí từ nguồn chi thường xuyên sẽ không phù hợp về quy mô, tính chất. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng tăng tỷ trọng chi thường xuyên lên rất cao, làm thay đổi và tác động đến cơ cấu chi ngân sách nhà nước, chưa phù hợp với định hướng cơ cấu lại ngân sách Nhà nước theo hướng giảm chi thường xuyên và tăng chi đầu tư. Để khắc phục tình trạng này, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc sửa đổi, bổ sung nội dung chi trong chi xây dựng cơ bản để không ảnh hưởng đến sử dụng chi thường xuyên cho các nhiệm vụ này.
Đại biểu Trần Khánh Thu, Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình phát biểu
Tham gia thảo luận về nội dung sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước, đại biểu Trần Khánh Thu, Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình bày tỏ thống nhất với việc bổ sung khoản 10a vào khoản 10 trong quy định tại Điều 8 của Luật Ngân sách nhà nước. Quy định mới cho phép thực hiện các vấn đề liên quan đến chi ngân sách, bao gồm cả nguồn chi đầu tư công và chi thường xuyên cho các dự kiến. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, trong dự thảo luật cũng chưa quy định rõ về điều kiện được sử dụng kinh phí chi thường xuyên cho nhiệm vụ mang tính chất đầu tư và có giới hạn về tổng mức vốn tối đa cho nhiệm vụ chi hay không. Và các trường hợp sử dụng vốn chi thường xuyên trong việc đó có thể dẫn tới chồng chéo trong bố trí nguồn lực cũng như khó kiểm soát nên chúng tôi đề nghị cần quy định rõ quy mô giới hạn mức vốn tối đa được sử dụng nguồn chi thường xuyên để có thể đảm bảo không tác động lớn đến cơ cấu ngân sách. Do đó, đại biểu đề nghị rà soát kỹ nội dung này.
Cũng liên quan đến nội dung của Luật Ngân sách nhà nước, đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ, Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh nêu rõ, tại khoản 3 Điều 4 sửa đổi một số điều của Luật Ngân sách nhà nước có quy định: đối với dự toán chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên chưa được phân bổ chi tiết theo quy định tại điểm a, b, c khoản này giao Chính phủ tổ chức thực hiện theo quy định của pháp luật và định kỳ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội việc sử dụng và báo cáo kết quả thực hiện tại kỳ họp Quốc hội phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước hoặc quyết định dự toán ngân sách nhà nước hằng năm. Đại biểu cho rằng bổ sung nội dung trên vào điểm d khoản 5 Điều 19 như trên là chưa phù hợp. Bởi lẽ, khoản 5 Điều 19 quy định rõ về nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội trong quyết định phân bổ ngân sách trung ương đối với từng hạng mục chi cụ thể. Trong khi đó, nội dung đề xuất, bổ sung thực chất là các khoản chi phát sinh do Chính phủ chủ động thực hiện, vì vậy không thể bố trí vào các nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội. Bên cạnh đó, vấn đề này cũng cần phải xem xét, cân nhắc kỹ bởi các khoản chi phát sinh chưa rõ là các khoản chi gì, dễ dẫn đến tình trạng lạm dụng các khoản chi?
Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ, Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh tham gia ý kiến tại phiên họp
Tương tự, khoản 4 Điều 4 quy định đối với Ủy ban nhân dân tỉnh thực hiện các khoản chi không thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân tỉnh nhưng sau đó lại báo cáo với Thường trực Hội đồng về kết quả chi đã chi để trình Hội đồng nhân dân tỉnh biểu quyết thông qua. Đại biểu nêu quan điểm, trong thực tiễn có thể phát sinh những khoản chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển ngoài dự toán ban đầu. Tuy nhiên, tất cả những khoản chi ngân sách nhà nước đều phải có trong hạng mục chi, đề nghị không để tình trạng “ tiền trảm, hậu tấu”, Chính phủ, Ủy ban nhân dân tỉnh chi trước, sau đó mới báo cáo Quốc hội, Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua. Do đó, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo đưa ra các nguyên tắc xác định các khoản chi phát sinh thường xuyên vào đầu tư này. Theo đó, các khoản chi phải mang tính cấp thiết, cấp bách hoặc quan trọng và phải có các tiêu chí xác định rõ ràng.
