Tham gia đóng góp ý kiến về dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn nêu rõ, trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách về công tác dân tộc và miền núi. Ngày 18/11/2019 Quốc hội đã thông qua Đề án Tổng thể phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2012-2030. Đây là sự kiện mang tính lịch sử cho sự phát triển của vùng dân tộc thiểu số và miền núi, lần đầu tiên, đồng bào có được văn bản do Quốc hội ban hành, tích hợp đầy đủ nhất các chính sách đầu tư phát triển cho đồng bào nhiều năm qua. Nghị quyết 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 của Quốc hội về phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 cũng yêu cầu Chính phủ tổ chức rà soát các văn bản pháp luật liên quan đến chính sách dân tộc, kịp thời đề xuất, sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ các văn bản có liên quan không còn phù hợp.
Theo đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, ngay từ năm 2005, Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 26/5/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 đã xác định: “Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về dân tộc theo hướng tăng cường đoàn kết đồng bào các dân tộc trên cơ sở đại đoàn kết toàn dân tộc". Kết luận số 65-KL/TW ngày 30/10/2019 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác dân tộc trong tình hình mới cũng yêu cầu: Hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật liên quan đến đồng bào dân tộc thiểu số.
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cũng cho biết, quan điểm về chính sách dân tộc luôn được đổi mới, hoàn thiện qua các bản Hiến pháp. Hiến pháp 1992 quy định Nhà nước thực hiện chính sách phát triển về mọi mặt, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó, nhấn mạnh việc trợ giúp cho đồng bào. Điều 5 Hiến pháp 2013 đã thể hiện tinh thần rất mới, đó là, bên cạnh việc thực hiện chính sách hỗ trợ cho đồng bào phát triển toàn diện, Hiến pháp 2013 xác định Nhà nước phải tạo điều kiện để các dân tộc thiểu số phát huy nội lực, cùng phát triển với đất nước. Quan điểm và tinh thần mới này của Hiến pháp 2013 cần được thể chế hóa để đi vào thực tiễn cuộc sống.
Hiện nay, theo rà soát của Ủy ban Dân tộc, hệ thống quy phạm pháp luật về công tác dân tộc thiểu số nằm rải rác ở hơn 300 văn bản, chủ yếu là văn bản ở cấp Chính phủ, cấp bộ với 52 nghị định, 11 nghị quyết của Chính phủ, 118 quyết định của Thủ tướng Chính phủ và hơn 50 thông tư của các Bộ trưởng. Trong số các văn bản này, Nghị định số 05 ngày 14/01/2011 của Chính phủ là văn bản điều chỉnh toàn diện nhất về công tác dân tộc. Tuy nhiên, Nghị định này đã được áp dụng hơn 10 năm, chưa được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với Hiến pháp năm 2013 và các chính sách mới liên quan đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Trong khi đó, Điểm e khoản 1 Điều 15 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định: Quốc hội ban hành luật để quy định Chính sách dân tộc. Vì vậy, theo đại biểu, cần có quy phạm pháp luật ở tầm luật, điều chỉnh thống nhất các chính sách dân tộc, làm công cụ pháp lý để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về lĩnh vực dân tộc. Đạo luật này, cần thể hiện rõ phạm vi, đối tượng điều chỉnh, có tính chiến lược và tầm nhìn dài hạn; có tính ổn định và tính khả thi cao. Việc Quốc hội ban hành luật về lĩnh vực dân tộc cũng là kinh nghiệm lập pháp ở các Quốc gia có nhiều dân tộc cùng sinh sống như: Philippines, Ba Lan, Séc, Hungary, Croatia...
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa chỉ rõ, ở nước ta, Dự án Luật Dân tộc đã được soạn thảo từ năm 1993 (theo Quyết định số 18-QĐ/UBTVQH, ngày 4/2/1993 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội), đến nay đã gần 30 năm, đã qua nhiều lần dự thảo, nhiều lần xin ý kiến nhưng vẫn chưa được trình Quốc hội. Trong Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 ngày 05/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV mới chỉ có nhiệm vụ Nghiên cứu, xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định danh mục thành phần, tên gọi các dân tộc Việt Nam mà chưa có Dự án Luật về công tác công dân tộc.
Với các căn cứ chính trị, pháp lý và thực tiễn nêu trên, để đáp ứng mong mỏi của cử tri, đồng bào các dân tộc thiểu số về một văn bản Luật có giá trị pháp lý cao, điều chỉnh tổng thể và toàn diện về dân tộc thiểu số, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa đề nghị Chính phủ sớm tổng kết việc thực hiện Nghị định 05/2011/NĐ-CP ngày 14/01/2011 về công tác dân tộc và các quy định liên quan để lập hồ sơ đề nghị xây dựng Dự án Luật về công tác dân tộc; đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét đưa dự án này vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023 hoặc chậm nhất là năm 2024 để xem xét, thông qua trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV./.
