Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu báo cáo một số nội dung
Trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu cho biết, về sự cần thiết phê chuẩn, Hiệp định EVIPA, tách ra từ Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVFTA), đã được Hội đồng Châu Âu thông qua ngày 25/6/2019 và được đại diện các Bên ký ngày 30/6/2019 tại Hà Nội. Theo Điều 4.13 quy định Hiệp định EVIPA sẽ chính thức có hiệu lực vào ngày đầu tiên của tháng thứ hai sau ngày các Bên thông báo cho nhau về việc hoàn thành thủ tục pháp lý nội bộ của mình, cụ thể: Về phía Liên minh Châu Âu (EU), Hiệp định EVIPA phải được cả Nghị viện Châu Âu và từng Nghị viện của 27 nước thành viên phê chuẩn. Ngày 12/2/2020, Nghị viện Châu Âu đã phê chuẩn cả 2 Hiệp định EVFTA, EVIPA và tính đến ngày 17/4/2020 có 02 nước thành viên hoàn thành phê chuẩn Hiệp định EVIPA là Hungary (ngày 23/12/2019) và Cộng hòa Czech (ngày 13/2/2020). Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Ngoại giao, việc phê chuẩn của các nước thành viên khác dự kiến với thời gian không dưới 2 năm.
Về phía Việt Nam, căn cứ Hiến pháp năm 2013, Luật Điều ước quốc tế năm 2016, Hiệp định EVIPA là điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước, Hiệp định có ảnh hưởng đến chính sách cơ bản của quốc gia về đối ngoại, quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội, tài chính, tiền tệ, do đó thuộc thẩm quyền phê chuẩn của Quốc hội. Hầu hết ý kiến tán thành sự cần thiết trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA cùng thời điểm với Hiệp định EVFTA. Về chính trị và đối ngoại, cùng với EVFTA, việc tham gia EVIPA phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về hội nhập quốc tế, góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Việc Quốc hội Việt Nam sớm phê chuẩn Hiệp định EVIPA đồng thời với Hiệp định EVFTA tại kỳ họp thứ 9 sẽ làm tăng sự tin cậy, tạo tiền đề quan trọng để các nước thành viên EU sớm hoàn thành thủ tục pháp lý nội bộ để Hiệp định EVIPA có hiệu lực. Bên cạnh những cơ hội nói trên, Hiệp định EVIPA cũng đem lại một số thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam trước áp lực cạnh tranh của nhà đầu tư nước ngoài; yêu cầu về hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật; nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ công chức, luật sư, doanh nghiệp để ứng phó với các tranh chấp đầu tư có thể phát sinh. Một số ý kiến Thường trực Ủy ban cho rằng Quốc hội cần phối hợp, hỗ trợ thúc đẩy Nghị viện các nước thành viên EU sớm phê chuẩn Hiệp định EVIPA, coi đây là một nhiệm vụ quan trọng của công tác đối ngoại Quốc hội trong thời gian tới.
Về việc tuân thủ trình tự, thủ tục đề xuất phê chuẩn, trình tự, thủ tục đề nghị phê chuẩn Hiệp định EVIPA tuân thủ quy định tại Khoản 14 Điều 70, Khoản 6 Điều 88 Hiến pháp năm 2013; Điều 18, Điều 78 Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 và các quy định khác có liên quan tại Luật Điều ước quốc tế năm 2016. Hồ sơ kèm theo Tờ trình của Chủ tịch nước trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA bảo đảm quy định tại Điều 31 Luật điều ước quốc tế năm 2016 về hồ sơ trình phê chuẩn điều ước quốc tế. Một số ý kiến cho rằng cần bổ sung đánh giá tác động của Hiệp định EVIPA đối với Việt Nam trong bối cảnh đại dịch Covid-19 ảnh hưởng đến nhiều quốc gia, làm thay đổi chuỗi cung ứng toàn cầu; Báo cáo đánh giá tác động tập trung nhiều vào các tác động tích cực, cần đánh giá các tác động tiêu cực, nhằm tạo sự hiểu biết, nhận thức cho doanh nghiệp, người dân để chủ động trong mọi tình huống, nhất là áp lực cạnh tranh đối với các doanh nghiệp Việt Nam; Dự kiến Kế hoạch triển khai thực hiện cần chi tiết các nội dung, cụ thể về lộ trình, các mốc thời gian và làm rõ trách nhiệm của các cơ quan có liên quan.
Toàn cảnh Phiên họp
Về tính hợp hiến, mức độ phù hợp của Hiệp định EVIPA với pháp luật Việt Nam, đa số ý kiến nhất trí với nội dung Tờ trình của Chủ tịch nước cho rằng các quy định của Hiệp định EVIPA không có quy định trái với Hiến pháp năm 2013, cơ bản phù hợp với pháp luật Việt Nam và thống nhất qua rà soát hệ thống pháp luật nước ta chưa quy định liên quan đến việc công nhận và thi hành phán quyết của Cơ quan giải quyết tranh chấp thành lập theo Hiệp định EVIPA.
Trên cơ sở thẩm tra sơ bộ, Ủy ban Đối ngoại kiến nghị đối với Ủy ban Thường vụ Quốc hội như sau: Kiến nghị Ủy ban Thường vụ nhất trí trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA tại 01 kỳ họp và tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV; Cho ý kiến về chủ trương ban hành Nghị quyết của Quốc hội về công nhận và thi hành phán quyết chung thẩm của Cơ quan giải quyết tranh chấp thành lập theo Hiệp định EVIPA cùng với hồ sơ trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVIPA; Tăng cường hợp tác nghị viện với các nước thành viên EU để thúc đẩy việc phê chuẩn Hiệp định EVIPA.
Đối với Chính phủ, đề nghị hoàn thiện hồ sơ trình Quốc hội: Báo cáo đánh giá tác động cập nhật theo tình hình thực tế, làm rõ các tác động tiêu cực; Kế hoạch thực hiện Hiệp định EVIPA cụ thể, chi tiết, bảo đảm các nghĩa vụ, cam kết được thực thi một cách đầy đủ, hạn chế phát sinh tranh chấp, khiếu kiện mà Việt Nam là bị đơn; xây dựng bộ câu hỏi, trả lời để cung cấp cho đại biểu Quốc hội nghiên cứu, sử dụng trong kỳ họp thứ 9. Đồng thời chuẩn bị nội dung báo cáo Quốc hội về các vấn đề: việc công nhận, thi hành phán quyết của Cơ quan giải quyết tranh chấp theo Hiệp định EVIPA, có xây dựng lộ trình cụ thể; tác động tiêu cực có thể phát sinh xuất phát từ việc công nhận các phán quyết như bản án có hiệu lực của tòa án Việt Nam trong các vụ kiện mà EU là bị đơn trong vòng 5 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực. Tiếp tục rà soát hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật có liên quan; xây dựng đề án tuyên truyền, phổ biến đến các ngành, các cấp, doanh nghiệp và người dân trước khi Hiệp định có hiệu lực; có chính sách hỗ trợ để nâng cao năng lực và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam; nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ để sẵn sàng ứng phó với các tranh chấp phát sinh theo khuôn khổ Hiệp định, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của quốc gia.
Sau khi nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra sơ bộ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành thảo luận về việc phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA)./.