Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2012, bao gồm 5 chương và 35 điều và có hiệu lực kể từ ngày 01/5/2013. Luật đã thể chế hóa quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về phòng, chống tác hại của thuốc lá, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá trong giai đoạn hiện nay, góp phần hạn chế bệnh tật liên quan đến hút thuốc lá, nâng cao sức khỏe cộng đồng, thực hiện thành công sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.
Học sinh hút thuốc lá điện tử gia tăng đang là mức báo động, đòi hỏi các các cơ quan chức năng cần có giải pháp hữu hiệu hơn để ngăn chặn (ảnh minh họa).
Tuy nhiên, hiện nay, thuốc lá thế hệ mới xuất hiện tại Việt Nam đã gây tác hại lớn đối với sức khỏe của con người, đặc biệt là trong học sinh. Điều này đang đặt ra với các cơ quan chức năng cần đưa ra những giải pháp cấp thiết để phòng ngừa. Đây cũng là nội dung chính được đưa ra tại Hội thảo trực tuyến bàn về giải pháp phòng ngừa thuốc lá thế hệ mới đối với học sinh do Bộ Y tế phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa tổ chức tại Hà Nội.
Theo Thạc sĩ Trần Thị Trang - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), cho biết thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là hai loại thuốc lá thế hệ mới phổ biến hiện nay, chưa được phép kinh doanh, sử dụng tại Việt Nam. Dù vậy, qua các nghiên cứu cho thấy, thực trạng sử dụng thuốc lá thế hệ mới tương đối đáng kể, với tốc độ đang gia tăng, làm tăng tỷ lệ sử dụng thuốc lá nói chung, đồng thời giảm hiệu quả của công tác phòng, chống thuốc lá tại Việt Nam trong thời gian qua.
Đáng chú ý, thanh thiếu niên không hút thuốc lá truyền thống vẫn thử và bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử trên toàn cầu, đặc biệt là tại Việt Nam. Cùng với đó là gánh nặng “nghiện kép” khi người đang hút thuốc lá điếu thông thường sử dụng thuốc lá điện tử nhiều hơn những người không hút thuốc lá. Kết quả điều tra sức khỏe học đường năm 2019 cho thấy, có đến 2,6% học sinh trong độ tuổi từ 13-17 hút thuốc lá điện tử, tỷ lệ này ở học sinh thành thị là 3,4%.
Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế Trần Thị Trang khẳng định, mọi sản phẩm thuốc lá đều gây hại nghiêm trọng đến sức khoẻ, xã hội, kinh tế. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng làm tăng tỷ lệ sử dụng thuốc lá, đặc biệt là trong đối tượng trẻ em, thanh thiếu niên, phụ nữ, người chưa hút thuốc lá. Vì vậy, Bộ Y tế đề xuất chưa cho phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh đối với sản phẩm gây nghiện và chưa có phương pháp cai nghiện riêng này, cũng như không thí điểm sản xuất, kinh doanh, sử dụng. Thay vào đó, cần tiếp tục tăng cường đẩy mạnh phòng, chống buôn lậu và tuyên truyền về tác hại của thuốc lá điện tử, nhất là trong các trường học.
Thạc sĩ Trần Thị Trang - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế).
Từ góc độ chuyên môn, Thạc sĩ, bác sĩ Vũ Văn Thành, Khoa Bệnh phổi mạn tính, Bệnh viện Phổi Trung ương đã cung cấp nhiều kiến thức chuyên môn và tác hại của thuốc lá điện tử. Với thanh thiếu niên, thuốc lá điện tử gây nghiện và có thể gây ra những thay đổi có hại cho não đang phát triển, làm gián đoạn sự phát triển của các mạch não. Nồng độ nicotin cao ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ…. Nhiều bằng chứng cho thấy, việc cho phép bán dù là thuốc lá điện tử hay thuốc lá nung nóng, thậm chí được quản lý chặt chẽ, sẽ đều mang lại tác động tiêu cực đến sức khoẻ cộng đồng.
Cần sớm có căn cứ pháp lý để kiểm soát chặt chẽ việc bán thuốc lá điện tử quanh trường học, mạng xã hội
Thạc sĩ Lê Thị Thu, Quản lý Chương trình phòng chống tác hại thuốc lá và bệnh không lây của Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam chia sẻ: Tuy xuất hiện muộn nhưng thuốc lá điện tử gia tăng đột biến. Bởi thanh thiếu niên được xác định là chìa khoá thị trường, là mục tiêu nhắm tới của các công ty thuốc lá. Chính vì vậy, từ thiết kế, hương vị đến chiến lược quảng cáo, bán hàng thuốc lá điện tử đều hướng đến giới trẻ, tạo nên trào lưu, phong cách hấp dẫn giới trẻ. Thuốc lá điện tử có giá thành rẻ, dễ tiếp cận, dễ mua thông qua các mạng xã hội, trang web, trang thương mại điện tử, cửa hàng bán lẻ, hội nhóm,...
Theo điều tra tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Phát triển, Tổ chức Campain for Tobacco Free Kids, trung bình có 12,7 điểm bán lẻ thuốc lá trong phạm vi bán kính 100m quanh mỗi trường học. Đại diện Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam nhấn mạnh: “Các trường học đang bị “bao vây” bởi các cửa hàng có bán thuốc lá điện tử”.
Trao đổi về kinh nghiệm và khó khăn trong công tác giáo dục, phòng, chống tác hại của thuốc lá trong trường học, ông Dương Chí Dũng, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ mong muốn sớm có căn cứ pháp lý để kiểm soát chặt chẽ việc bán thuốc lá điện tử quanh trường học, mạng xã hội…
Các đại biểu tham dự Hội thảo trực tuyến bàn về giải pháp phòng ngừa thuốc lá thế hệ mới đối với học sinh.
Còn ông Kiều Cao Trinh, Phó trưởng Phòng Chính trị tư tưởng, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội nhấn mạnh sự cần thiết của tài liệu tập huấn, tuyên truyền, đồng thời, quán triệt không sử dụng thuốc lá trong trường học đối với cán bộ quản lý, giáo viên ngành Giáo dục.
Theo ông Ngô Ngọc Hoàng Vương, Trưởng phòng Chính trị tư tưởng, Sở Giáo dục và Đào tạo Đà Nẵng, cần trang bị cho học sinh kỹ năng tự bảo vệ mình, biết cách phòng tránh, biết nói không trước những rủ rê, cám dỗ. Bằng các việc làm cụ thể, giáo viên quan tâm sâu sát tới tâm tư, hoàn cảnh, sự thay đổi của từng em học sinh, phối hợp chặt chẽ với gia đình, tìm nguyên nhân cụ thể để có giải pháp kịp thời, hiệu quả.
Ký cam kết giữa Ban giám hiệu với phụ huynh, học sinh ngay từ đầu năm học; tổ chức các hội thảo chuyên đề nhằm nâng cao nhận thức; thành lập lực lượng giám sát trường học; tổ chức nhiều hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao lành mạnh; câu lạc bộ truyền thông do chính học sinh nhà trường phụ trách,… là những nỗ lực, kinh nghiệm được đại diện lãnh đạo một số trường Trung học phổ thông chia sẻ tại hội thảo.
Ngành Giáo dục tăng cường giám sát thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá
Tại hội thảo, báo cáo về các giải pháp của ngành Giáo dục về phòng chống thuốc lá thế hệ mới trong trường học, đại diện lãnh đạo Vụ Giáo dục Thể chất, Bộ Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh đến công tác ban hành các văn bản, chỉ đạo, đưa những điều luật phòng, chống tác hại thuốc lá vào các Điều lệ trường học, quy định; lồng ghép trong hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học, trong nội dung chương trình môn học, hoạt động ngoại khoá; đẩy mạnh truyền thông giáo dục. Công tác kiểm tra liên ngành và nghiên cứu, khảo sát cũng được chú trọng.
Tuy nhiên, công tác này còn gặp không ít khó khăn. Theo đại diện Vụ Giáo dục Thể chất, một bộ phận không nhỏ cán bộ, giáo viên vẫn còn sử dụng thuốc lá, tạo hình ảnh xấu trong việc nêu gương. Công tác tuyên truyền chưa hấp dẫn, thuyết phục học sinh, sinh viên. Chưa có giải pháp ngăn chặn hiệu quả sự tiếp cận mạnh mẽ của thuốc lá điện tử, thực trạng buôn bán thuốc lá phổ biến quanh khu vực trường học.
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Ngô Thị Minh.
Trong thời gian tới, là đơn vị tham mưu, Vụ Giáo dục Thể chất kiến nghị một số giải pháp cơ bản như quản lý chặt chẽ việc nhập khẩu, kinh doanh, sử dụng thuốc lá điện tử; tăng cường, đổi mới công tác truyền thông; tăng cường kiểm tra, giám sát liên ngành; tích cực tập huấn, chỉ đạo lồng ghép nội dung tuyên truyền, giáo dục vào môn học chính khoá và hoạt động trải nghiệm;…
Đại diện lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thứ trưởng Ngô Thị Minh cho biết, với trách nhiệm của mình, Bộ đã chủ động phối hợp với các Bộ ngành trong công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá trong ngành Giáo dục, ban hành các văn bản, xây dựng trường học không khói thuốc,…
Trong thời gian tới, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Ngô Thị Minh cho rằng, cần chú trọng đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục nhận thức, theo cách hướng dẫn các em học sinh tìm hiểu, đánh giá, hiểu rõ tác hại, cũng như trang bị kiến thức và kỹ năng nhận diện, phòng tránh tác hại của thuốc lá.
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Ngô Thị Minh đề nghị các Bộ, ngành phối hợp chặt chẽ, làm rõ đầu mối, trách nhiệm của bên, của địa phương, cũng như sự phối hợp của Sở Giáo dục và Đào tạo với địa phương cấp huyện, xã trong công tác này. Sự phối hợp của nhà trường với công an, y tế địa phương cũng hết sức quan trọng. Nếu thiếu kiến thức, phương pháp, mối quan hệ gia đình - nhà trường - xã hội thì chúng ta không thể bảo vệ các em.
Cần cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức mua bán, sản xuất, nhập khẩu các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới
Nhấn mạnh về vấn đề thuốc lá điện tử và ma túy, tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIV, đại biểu Nguyễn Anh Trí – Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hà Nội nhấn mạnh: Thuốc lá điện tử rất nguy hại, gây ra nhiều bệnh tật nguy hiểm như hô hấp, tim mạch, ung thư…, làm ảnh hưởng đến tính mạng của Nhân dân. Thuốc lá điện tử đang đầu độc Nhân dân qua hút chủ động, đặc biệt là hút thụ động.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí – Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hà Nội.
Thuốc lá điện tử đang nhắm chủ yếu đến người trẻ tuổi và lan rất nhanh, vì vậy gây hại rất nghiêm trọng cho thế hệ trẻ. Thuốc lá điện tử là điều kiện thuận lợi để cho người hút sử dụng ma túy. Với những hệ lụy nghiêm trọng như vậy, đại biểu Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh, cần có quy định nghiêm cấm ngay, đừng để phải giải quyết hậu quả khi tác hại đã quá lớn như thuốc lá truyền thống.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết: Với thành phần chứa nicotine, thuốc lá điện tử đã chứng minh là có khả năng gây nghiện và độc hại không kém thuốc lá truyền thống. Tuy nhiên, thuốc lá điện tử còn nguy hiểm hơn thuốc lá truyền thống nhiều lần, vì người dùng có thể tự phối trộn với các nguyên liệu khác nhau, thậm chí là phối trộn cả ma túy để sử dụng, nhiều trường hợp sau khi hút đã phải cấp cứu do ngộ độc. Đã có nhiều trường hợp ngộ độc ma tuý do hút thuốc lá điện tử, vì nạn nhân đã phối trộn với ma túy để hút cho “phê”. Vừa qua, Bộ Y tế cũng tiếp tục đề nghị cơ quan chức năng liên quan cần cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức mua bán, sản xuất, nhập khẩu các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng hay shisha…
Trên thế giới đã có nhiều nước lên án và đề nghị cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử. Vì vậy, một lần nữa đại biểu Nguyễn Anh Trí đề nghị Quốc hội, Chính phủ vì sinh mạng của Nhân dân nên có quy định cấm ngay, cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử. Nếu chúng ta chậm trễ có thể sẽ phải trả giá bằng sự băng hoại sức khỏe của Nhân dân và có thể phải tốn một khoản kinh phí khổng lồ để chấm dứt một loại hình độc hại giết người có tên là thuốc lá điện tử./.