Toàn cảnh phiên họp thứ 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội
Nguồn lợi thủy sản hiện nay đang bị suy giảm
Theo số liệu được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cung cấp, kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2022 đạt kỷ lục gần 11 tỷ USD, tăng 23,8% so với cùng kỳ năm 2021. Trong bảy tháng đầu năm 2023, sản lượng đạt 5.093,6 nghìn tấn, tăng 1,9%. Tuy nhiên kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản 7 tháng đầu năm đạt 4,95 tỷ USD, giảm 25,4%.
Theo kết quả điều tra, giai đoạn 2010 - 2020, trữ lượng trung bình nguồn lợi hải sản ở vùng biển Việt Nam ước tính khoảng 3,95 triệu tấn, trong khi sản lượng khai thác khoảng 3,66 triệu tấn (năm 2022), vượt quá giới hạn cho phép khai thác, nguồn lợi đã và đang suy giảm, đặc biệt là nhóm hải sản tầng đáy. Sản lượng khai thác thủy sản nội đồng khoảng 200.000 tấn/năm, có vai trò quan trọng trong việc cung cấp dinh dưỡng, sinh kế cho người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, nguồn lợi thủy sản hiện nay đang bị suy giảm, một số loài có nguy cơ cạn kiệt.
Báo cáo về công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, thực hiện Quy hoạch hệ thống khu bảo tồn biển đến năm 2020, đã thành lập được 11/16 khu Bảo tồn biển, đạt 174.748,85 ha (0,175% diện tích vùng biển). Trong giai đoạn 2012 - 2020, thả giống tái tạo nguồn lợi hơn 400 triệu con giống, trong đó tập trung vào các loài có giá trị kinh tế, loài bản địa và loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm (trắm, chép, trôi, mè, trê, sặc rằn, lăng, chiên, he, hô, tôm sú, cua biển…). Thực hiện Luật Thủy sản, áp dụng đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Một số địa phương tổ chức hiệu quả các tổ đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản như: Bình Thuận, Bình Định, Khánh Hòa, Thừa Thiên Huế, Hà Tĩnh, Tuyên Quang, Cà Mau, Kiên Giang,…Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về bảo vệ nguồn lợi thủy sản và môi trường sống của loài thuỷ sản bằng nhiều hình thức đa dạng đã được triển khai trên phạm vi cả nước.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan sẽ chịu trách nhiệm trả lời chính trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại phiên họp thứ 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội
Tuy nhiên, ô nhiễm môi trường biển, ven biển đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng; các hoạt động kinh tế ở vùng ven biển diễn biến ngày càng phức tạp. Tình trạng vi phạm pháp luật liên quan đến khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản vẫn diễn ra phổ biến, thường xuyên, như: còn hiện tượng sử dụng các nghề, ngư cụ có tính tận diệt nguồn lợi thuỷ sản như chất nổ, xung điện, lưới kéo, lưới kéo đôi (giã cào bay); đánh bắt cá con; đánh bắt trái phép ở vùng biển ven bờ, trong và xung quanh các khu bảo tồn biển, thủy vực nội đồng vẫn tiếp diễn ngày càng tinh vi; tình trạng đánh bắt, thu mua, vận chuyển, tiêu thụ các loài thuỷ sản nguy cấp, quý, hiếm vẫn còn diễn ra.
Công tác điều tra, đánh giá nguồn lợi thủy sản đã được quan tâm triển khai nhưng còn một số khu vực chưa có thông tin, dữ liệu về nguồn lợi thủy sản do chưa thực hiện điều tra như: vùng biển sâu, vùng gò nổi, rạn ngầm,... dẫn đến chưa có đầy đủ thông tin về trữ lượng nguồn lợi thủy sản. Việc thành lập và đưa vào hoạt động các khu bảo tồn biển còn chậm. Công tác tổ chức hỗ trợ cộng đồng tham gia bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, thực hiện đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản chưa đồng bộ, chủ yếu tập trung ở vùng biển ven bờ.
Tổ chức thực hiện có hiệu quả Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thuỷ sản
Về các giải pháp thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định triển khai thực hiện các Chương trình điều tra, đánh giá tổng thể nguồn lợi thủy sản và môi trường sống của thủy sản định kỳ 05 năm. Điều chỉnh cơ cấu tàu thuyền đối với một số nghề ở vùng biển phù hợp khả năng cho phép của nguồn lợi thủy sản.
Tổ chức thực hiện có hiệu quả Quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thuỷ sản giai đoạn 2021 - 2030 (sau khi được phê duyệt), Chương trình quốc gia bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản 2023 - 2030; Rà soát, điều chỉnh, thành lập mới các khu bảo tồn biển cấp quốc gia, cấp tỉnh, nhằm đạt mục tiêu đạt tối thiếu 6% diện tích vùng biển cần bảo tồn theo Nghị Quyết 36-NQ/TW của Bộ Chính trị về thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển; Xây dựng chính sách chuyển đổi nghề, chuyển đổi sinh kế cho cộng đồng ngư dân sang các nghề khác; hỗ trợ ngư dân trong thời gian tạm ngừng khai thác thuỷ sản; phát triển đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản; xây dựng các chính sách nhằm hỗ trợ các khu bảo tồn biển phát triển bền vững.
Đồng thời thực hiện phục hồi, tái tạo nguồn lợi cần tập trung các loài nguy cấp, quý, hiếm, các loài bản địa, đặc hữu; xây dựng các dự án phục hồi hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển, tạo nơi cư trú nhân tạo.
Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, thực thi pháp luật. Kiện toàn lực lượng kiểm ngư; tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm vi phạm pháp luật trong khai thác bất hợp pháp, tiến đến chấm dứt tình trạng ngày.
Tăng cường công tác quản lý khai thác thủy sản
Về hoạt động khai thác thủy sản, theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, hàng năm, sản lượng khai thác biển cơ bản không tăng, tuy nhiên chưa đáp ứng được kế hoạch và lộ trình theo Chiến lược phát triển Thủy sản đề ra.
Hiện có 80 cảng cá đủ điều kiện hoạt động theo quy định của pháp luật; 53 cảng cá đủ điều kiện hệ thống xác nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác; 62 cảng cá cho tàu cá vùng khơi cập cảng.
Công tác quản lý đội tàu đã đi vào nề nếp, thực hiện công bố và quản lý tốt số tàu theo hạn ngạch Giấy phép khai thác thủy sản, số lượng tàu cá đã giảm. Tổng số tàu cá tính đến hết tháng 6/2023 đang duy trì ở mức 86.820 tàu, trong đó tàu cá từ 6-12m là 38.500 chiếc; từ 12-15m là 18.229 chiếc; từ 15-24m là 27.503 chiếc; trên 24m là 2.588 chiếc. Chỉ tiêu đặt ra đến cuối năm 2023 còn 86.585 chiếc (giảm 3,5% so với năm 2022).
Hiện có 5.810 tổ đội sản xuất trên biển, với 48.000 tàu tham gia sản xuất cùng 252.000 ngư dân và cố gắng duy trì đến hết năm 2023.
Đến nay, 84,4% tàu cá hiện có đã được đăng ký và cập nhật dữ liệu lên cơ sở dữ liệu quốc gia ngành thủy sản phục vụ công tác theo dõi, quản lý. 15,6% số tàu còn lại không đủ điều kiện để đăng ký và được địa phương thống kê theo dõi, quản lý. Có 28.797 tàu cá đã lắp thiết bị giám sát hành trình (đạt 97,65%). Tuy nhiên, số lượng tàu cá vi phạm quy định về duy trì kết nối hệ thống giám sát hành trình tàu cá còn diễn ra phổ biến.
Nhiệm vụ chủ yếu trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định: Thực hiện tốt các giải pháp khắc phục cảnh báo của Ủy ban Châu Âu về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định. Quản lý tốt hạn ngạch khai thác hải sản, giảm dần số lượng tàu cá khai thác và đẩy mạnh công tác chuyển đổi từ nghề khai thác xâm hại nguồn lợi thủy sản và môi trường sang làm các nghề khác cho ngư dân. Chỉ đạo các địa phương hướng dẫn ngư dân tổ chức khai thác trên biển theo chuỗi để tăng thời gian bám biển, tiết kiệm chi phí di chuyển ngư trường, nâng cao hiệu quả khai thác. Đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ trong chế biến, bảo quản sản phẩm thủy sản khai thác, nâng cao giá trị sản phẩm.
Tăng cường công tác quản lý khai thác thủy sản, đảm bảo an toàn cho người và tàu cá hoạt động trên biển. Tổ chức lại bộ máy quản lý cảng cá, đồng thời chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện một số nhiệm vụ về quản lý khai thác thủy sản cho ban quản lý cảng cá phù hợp, đảm bảo đủ năng lực thực hiện các nhiệm vụ được giao theo Luật Thủy sản năm 2017 và yêu cầu cấp bách hiện nay theo khuyến nghị của EC.
Xây dựng và triển khai các chính sách phù hợp với thực tiễn sản xuất và định hướng phát triển ngành trong thời gian tới, đảm bảo chính sách được thực thi hiệu lực, hiệu quả, góp phần phát triển bền vững ngành thủy sản nói chung, nghề khai thác thủy sản nói riêng.
Kiên quyết xử lý các hành vi khai thác IUU
Giải pháp tháo gỡ thẻ vàng của Ủy ban Châu Âu (EC) đối với khai thác thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết sẽ thực hiện các biện pháp mạnh, kiên quyết ngăn chặn từ nay trở đi không để xảy ra tình trạng tàu cá khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Thực hiện truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác; kiểm soát nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu, đặc biệt nhập khẩu bằng tàu Container. Tập trung cao điểm xử lý các hành vi vi phạm IUU. Tăng cường công tác truyền thông, nâng cao hiệu quả phối hợp, bảo đảm nguồn lực. Tiếp tục thông tin, truyền thông, tuyên truyền, tập huấn, vận động cộng đồng ngư dân ven biển và các tổ chức, cá nhân có liên quan tuân thủ các quy định pháp luật về IUU, phối hợp với các lực lượng chức năng có liên quan kịp thời phát hiện, tố giác, xử lý các hành vi khai thác IUU. Nhấn mạnh, tuyệt đối không lơ là chủ quan, không dung túng, kiên quyết xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vì lợi ích riêng cố tình thực hiện hành vi trái phép ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc, hình ảnh của đất nước trên trường quốc tế./.