THƯỜNG TRỰC ỦY BAN PHÁP LUẬT CHO Ý KIẾN VỀ DỰ THẢO NGHỊ QUYẾT HƯỚNG DẪN TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG GIẢI TRÌNH CỦA HỘI ĐỒNG DÂN TỘC, ỦY BAN CỦA QUỐC HỘI

Tham dự phiên họp có các Phó Chủ nhiệm, Ủy viên Thường trực, Ủy viên chuyên trách của Ủy ban Pháp luật, đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội. Cùng dự có: Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Mạnh Hùng.

Toàn cảnh phiên họp

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết theo dự kiến chương trình phiên họp thường kỳ thứ 28 (tháng 12/2023), Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét, thông qua dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.

Đến nay, Tổng Thư ký Quốc hội đã có Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội cùng các tài liệu kèm theo. Hồ sơ dự thảo Nghị quyết đã được chuẩn bị công phu, bảo đảm đầy đủ các tài liệu theo quy định cuar Quy chế làm việc của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.

Quá trình xây dựng dự thảo Nghị quyết, Tổng Thư ký Quốc hội đã có nhiều văn bản đề nghị Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tổng kết, đề xuất nội dung và cho ý kiến về hồ sơ dự thảo Nghị quyết; báo cáo xin ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Quốc hội về hồ sơ dự thảo Nghị quyết. Trong đó, Thường trực Ủy ban Pháp luật đã 04 lần tham gia ý kiến và đã được tiếp thu, giải trình đầy đủ.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng chủ trì phiên họp

Theo Tờ trình của Tổng Thư ký Quốc hội, để phát huy những kết quả đã đạt được, khắc phục những bất cập, hạn chế đã và đang gặp phải, nhất là về trình tự, thủ tục, bảo đảm yêu cầu “đẩy mạnh và nâng cao chất lượng hoạt động giải trình ở Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội” thì việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết Hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giải trình tại phiên họp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội là cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhằm nâng cao hiệu quả, tạo sự đồng bộ, thống nhất, đưa công tác giải trình đi vào nền nếp, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động giám sát của Quốc hội, cơ quan của Quốc hội như Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 03/8/2022 của Đảng đoàn Quốc hội đã đặt ra.

Dự thảo Nghị quyết gồm 21 điều chia thành 4 chương, quy định về những quy định chung như phạm vi giải trình; nguyên tắc giải trình; tiêu chí lựa chọn người được yêu cầu giải trình, người tham gia giải trình; nguồn thông tin lựa chọn vấn đề giải trình; quyết định hoạt động giải trình; trách nhiệm, quyền của người được yêu cầu giải trình, cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến trách nhiệm giải trình; về trình tự, thủ tục tổ chức hoạt động giải trình; thực hiện kết luận vấn đề được giải trình, theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kết luận và điều khoản thi hành.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Hồng Nguyên trao đổi ý kiến nghiên cứu bước đầu của Nhóm nghiên cứu của Thường trực Ủy ban Pháp luật

Tại phiên họp, các đại biểu đều nhất trí với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đánh giá cao công tác chuẩn bị của Tổng Thư ký Quốc hội.

Các ý kiến phát biểu đều tán thành với việc ban hành văn bản này không phải là văn bản quy phạm pháp luật mà chỉ là văn bản với tính chất là cẩm nang hướng dẫn trong hoạt động giải trình. Có ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát, bảo đảm toàn bộ các quy định tại Nghị quyết chỉ mang tính hướng dẫn nội bộ các cơ quan của Quốc hội, không quy định thêm trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân khác; trong trường hợp cần sửa đổi, bổ sung trách nhiệm của các chủ thể nêu trên, đề nghị nghiên cứu, đề xuất bổ sung vào Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Đồng thời, cơ bản tán thành với phạm vi của Nghị quyết về hướng dẫn việc tổ chức hoạt động giải trình của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội theo hướng hoạt động giải trình là một trong các hoạt động giám sát của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Thị Mai Thoa phát biểu

Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Thị Mai Thoa nhất trí về việc xác định đây không phải văn bản quy phạm pháp luật mà là văn bản hướng dẫn, là cẩm nang để các cơ quan tham khảo áp dụng, tương tự như Quy chế mẫu được Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành. Do đó dự thảo Nghị quyết cần quy định rõ tính chất của văn bản, đồng thời quy định rõ vai trò, trách nhiệm của Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, Chủ nhiệm các Ủy ban của Quốc hội trong việc áp dụng quy trình chuẩn bị phiên giải trình.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Trường Giang cho biết, thời gian qua các cơ quan của Quốc hội đã tổ chức nhiều phiên giải trình. Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm thực tiễn đặt ra các trình tự, thủ tục để có bước chuẩn bị thực hiện một cách bài bản, chuyên nghiệp hơn. Đồng thời cho rằng các quy định của hướng dẫn này cần phải dựa trên quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, do đó không nên đặt ra những vấn đề ngoài quy định của Luật.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Trường Giang phát biểu

Về số lượng tối thiểu phiên giải trình cần phải tổ chức theo chương trình giám sát hằng năm, nhiều ý kiến phát biểu đề nghị cân nhắc không nên quy định cứng số lượng phiên giải trình phải tổ chức hằng năm mà nên quy định theo hướng khuyến khích Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội thực hiện.

Các đại biểu cũng nhấn mạnh cần nghiên cứu, hướng dẫn hoạt động giải trình của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội theo hướng đơn giản về quy trình, thủ tục, đáp ứng yêu cầu tăng cường giám sát, kịp thời xem xét, làm rõ trách nhiệm, biện pháp xử lý đối với những vấn đề “nóng”, cấp bách nổi lên trong thực tiễn.

Kết luận nội dung phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ qua thảo luận Thường trực Ủy ban Pháp luật đánh giá cao Tổng Thư ký Quốc hội trong chỉ đạo xây dựng hồ sơ dự thảo Nghị quyết một cách kỹ lưỡng, chu đáo, tổ chức nghiên cứu tổng kết thực tiễn, tổ chức hội thảo, xin ý kiến các cơ quan hữu quan một cách công phu. Nhấn mạnh, đây là nhiệm vụ được Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao, là một trong những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội nói chung và hoạt động của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội nói riêng, do đó, Nghị quyết này cũng cần phải được đặt trong tổng thể hệ thống các văn bản hướng dẫn hoạt động giám sát khác.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng kết luận nội dung phiên họp

Trên cơ sở các ý kiến tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đề nghị tiếp thu hoàn thiện báo cáo cho ý kiến theo hướng nhấn mạnh yêu cầu các quy định phải phù hợp với Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; cần đơn giản hóa một số quy trình, thủ tục phù hợp thực tiễn, bảo đảm linh hoạt, trường hợp vấn đến liên quan đến phạm vi phụ trách của nhiều cơ quan của Quốc hội thì một Ủy ban lựa chọn vấn đề chủ trì, có phối hợp với các cơ quan liên quan, trường hợp cần thiết Ủy ban Thường vụ Quốc hội có điều hòa; cần cụ thể hơn quy trình thông qua kết luận phiên giải trình, tiêu chí để tổ chức công khai hoặc không công khai…

Một số hình ảnh tại phiên họp:

Toàn cảnh phiên họp

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng điều hành phiên họp, gợp ý nội dung thảo luận

Các đại biểu tham dự phiên họp

Đại diện lãnh đạo các đơn vị thuộc Văn phòng Quốc hội, đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo

Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Mạnh Hùng báo cáo làm rõ một số nội dung, nhấn mạnh việc ban hành văn bản hướng dẫn quy trình thủ tục để bảo đảm đồng bộ thống nhất giữa các cơ quan của Quốc hội trong quá trình tổ chức phiên giải trình

Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật Hoàng Minh Hiếu đề nghị cần tiếp tục rà soát các quy định về quy trình, thủ tục và cho biết hiện trong dự thảo còn một số quy định có những điểm quy định làm phức tạp hơn quy trình như quy định về xây dựng chương trình hàng năm. Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị không nên quy định cứng về kết luận của phiên giải trình phải xác dịnh trách nhiệm, lộ trình giải quyết…bởi có những vẫn đề qua giải trình cho thấy các cơ quan đã thực hiện tốt thì chỉ cần đề nghị tiếp tục quan tâm làm tốt hơn.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Thị Mai Phương cho rằng cần có quy định về trường hợp vấn đề giải trình liên quan đến phạm vi của nhiều Ủy ban của Quốc hội bởi thực tiễn có nhiều nội dung mang tính liên ngành, do đó cần có thêm quy định trường hợp Tổng Thư ký cần có tổng hợp để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định cơ quan chủ trì.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Thị Mai Phương đề nghị dự thảo Nghị quyết cần hướng dẫn cụ thể hơn các trường hợp bắt buộc phiên giải trình tổ chức công khai, trường hợp không công khai.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Ngô Trung Thành tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết này, đồng thời, đề nghị cân nhắc phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết theo hướng hoạt động giải trình trong hoạt động giám sát. Lưu ý rằng các vấn đề giải trình xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, do đó, không nên quy định về việc bắt buộc mà khuyến khích thực hiện.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật Trần Thị Kim Nhung cho rằng với tính chất là văn bản hướng dẫn như một cẩm nang thì những gì phát sinh nhiệm vụ quyền hạn ngoài Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân thì không nên quy định trong hướng dẫn này. Trong bối cảnh nghiên cứu sửa đổi Luật Hoạt động giám sát thì những vấn đề xử lý bất cập nâng cao hiệu quả hoạt động giải trình thì có thể nghiên cứu đưa vào luật để giải quyết căn cơ, bài bản hơn.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật Tô Văn Tám cho rằng trong phạm vi điều chỉnh không nên quy định những vấn đề thuộc lĩnh vực phụ trách của từ 02 Ủy ban của Quốc hội, Hội đồng Dân tộc trở lên” mà quy định những vấn đề thuộc lĩnh vực phụ trách của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội và khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao.