Nghị quyết 11/NQ-CP có ý nghĩa lớn trên phương diện chính trị, kinh tế - xã hội.
Triển khai Kết luận số 24-KL/TW ngày 30 tháng 12 năm 2021 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11 tháng 01 năm 2022 của Quốc hội, để góp phần đưa nền kinh tế sớm vượt qua khó khăn, không lỡ nhịp với tiến trình phục hồi kinh tế toàn cầu, đồng thời tạo nền tảng và điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế- xã hội cho cả giai đoạn 2021-2025 và các năm tiếp theo, nâng cao hiệu quả, năng suất lao động, sức cạnh tranh, năng lực nội tại và tính tự chủ trong trung và dài hạn, ngày 30/1/2022 Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 11/NQ-CP về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và triển khai Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ chương trình.
Nghị quyết số 11/NQ-CP của Chính phủ được ban hành nhằm cụ thể hóa Kết luận số 24-KL/TW ngày 30 tháng 12 năm 2021 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11 tháng 01 năm 2022 của Quốc hội.
Mục tiêu của Nghị quyết số 11/NQ-CP là phục hồi, phát triển nhanh hoạt động sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy các động lực tăng trưởng, ưu tiên một số ngành, lĩnh vực quan trọng, phấn đấu đạt mục tiêu của giai đoạn 2021 - 2025: tăng trưởng GDP bình quân 6,5 - 7%/năm, chỉ tiêu nợ công dưới mức cảnh báo Quốc hội cho phép tại Nghị quyết số 23/2021/QH15, tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị dưới 4%; giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn trong trung hạn và dài hạn.
Tiết giảm chi phí, hỗ trợ dòng tiền, bảo đảm tính chủ động, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế và người dân; phòng, chống dịch COVID-19 hiệu quả; bảo đảm an sinh xã hội và đời sống của người dân, nhất là người lao động, người nghèo, người yếu thế, đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh; bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Nghị quyết nêu rõ, đối tượng hỗ trợ bao gồm: Người dân, người lao động bị ảnh hưởng do dịch bệnh; doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh và các ngành, lĩnh vực tạo động lực phục hồi và phát triển cho nền kinh tế.
Thời gian hỗ trợ chủ yếu thực hiện trong 2 năm 2022-2023; một số chính sách có thể kéo dài, bổ sung nguồn lực thực hiện tùy theo diễn biến dịch bệnh.
Để đạt được những mục tiêu trên, Nghị quyết số 11/NQ-CP đề ra 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đó là: mở cửa nền kinh tế gắn với đầu tư nâng cao năng lực y tế, phòng, chống dịch bệnh; bảo đảm an sinh xã hội và hỗ trợ việc làm; hỗ trợ phục hồi doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh; đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng; cải cách thể chế, cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.
Sau gần 1 năm triển khai cho thấy Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội vẫn tiếp tục có ý nghĩa lớn trên phương diện chính trị, kinh tế - xã hội. Báo cáo trước Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội được tích cực chỉ đạo triển khai thực hiện. Trong 9 tháng năm 2022 đã thực hiện được hơn 60 nghìn tỷ đồng, chiếm hơn 20% tổng số vốn của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện một số chính sách thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội còn chậm; đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc, đặc biệt bối cảnh phát triển mới đang đặt ra những vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện, điều chỉnh trong quá trình thực thi, nhằm đạt được các mục tiêu đề ra một cách hiệu quả với sức lan tỏa lớn.
Doanh nghiệp đang thực sự khát vốn.
Đại biểu Đỗ Thị Lan – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh nêu thực tế, sau hơn 2 năm chịu sự ảnh hưởng của dịch COVID-19, nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khắc phục khó khăn, nhất là chính sách giãn, giảm thuế, giãn, hoãn các khoản nợ đến tháng 6/2022, sau đó doanh nghiệp sẽ phải trả các khoản nợ này và năm 2022, giá cả một số mặt hàng nguyên nhiên vật liệu, xăng, dầu, cước vận tải, đầu vào của sản xuất kinh doanh tăng cao. Nhiều doanh nghiệp khó khăn trong tiếp cận vốn, nguồn nhân lực, nhất là nhân lực ngành du lịch do ảnh hưởng của dịch bệnh đã chuyển sang ngành khác và khó tuyển dụng mới, đào tạo lại. Nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng, chính sách hỗ trợ lãi suất 2% từ ngân sách nhà nước triển khai rất chậm và khó khăn, chưa mang lại hiệu quả.
Tại kỳ họp bất thường vào tháng 1/2022, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, trong đó đã thống nhất chủ trương về một gói kích thích khoảng 350.000 tỷ để đầu tư cho nền kinh tế phục hồi sau dịch bệnh. Cùng với đó, Quốc hội cũng cho phép tăng bội chi ngân sách nhà nước trong 2 năm 2022-2023 ở mức là 1 đến 1,2% và tối đa là 240.000 tỷ, riêng năm 2022 là khoảng 1,1%, tương đương với 102,8 nghìn tỷ. Hơn nữa, mức tăng trưởng tín dụng năm 2022 khá cao so với khu vực, lạm phát được kiềm chế dưới 4%. Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng – Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ cho biết, các nhà đầu tư đã kỳ vọng dòng vốn trên thị trường sẽ dồi dào hơn, doanh nghiệp dễ tiếp cận hơn và các dự án đầu tư có đủ vốn để triển khai nhanh hơn. Tuy nhiên, trên thực tế, doanh nghiệp đang thực sự khát vốn. Nhiều dự án đang bị đình trệ vì không thể tiếp cận nguồn vốn từ các ngân hàng trong bối cảnh thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện đang đối mặt với rất nhiều khó khăn.
Theo đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng, trong 2 quý đầu năm 2022, tín dụng tăng trung bình là 1,56%/tháng và 6 tháng đầu năm tăng trưởng tín dụng khoảng 9,35% đã giúp cho nền kinh tế phục hồi khá tích cực. Tuy nhiên, trong quý III/2022 dư nợ tín dụng chỉ tăng trưởng trung bình ở mức 0,18 đến 0,2% một tháng; đồng thời, gói hỗ trợ lãi suất 2%/năm trong 2 năm 2022 - 2023 thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại đối với các khoản vay thương mại cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh được triển khai khá chậm đã khiến cho nhiều dự án không thể tiếp tục triển khai do thiếu vốn, các cơ hội kinh doanh bị bỏ lỡ.
Trong lúc chờ đợi sự phục hồi của thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu doanh nghiệp thì các doanh nghiệp đã rất kỳ vọng Ngân hàng Nhà nước sẽ nới room tín dụng từ 1 đến 2% trong thời gian tới. Tuy nhiên, trong bối cảnh tỷ lệ tín dụng trên GDP của Việt Nam hiện rất cao (khoảng 124%); đồng thời các nước, nhất là các nền kinh tế lớn đều trong tình trạng lạm phát cao. Để đối phó với tình trạng lạm phát cao như vậy, từ đầu năm đến nay, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ cũng đã 5 lần liền tăng lãi suất điều hành và theo dự báo là sẽ tiếp tục tăng trong năm 2023. Để giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, ổn định thị trường tiền tệ thì Ngân hàng Nhà nước đã điều chỉnh nâng lãi suất điều hành và điều chỉnh tăng trần lãi suất tiền gửi. Như vậy việc nới room tín dụng như kỳ vọng của các nhà đầu tư là hết sức khó khăn.
Giải pháp nào hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong năm 2023?
Năm 2023 là năm cuối cùng thực hiện Nghị quyết số 11/NQ-CP về Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và triển khai Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ chương trình. Trong bối cảnh có rất nhiều thách thức đặt ra, làm thế nào để giải bài toán thiếu vốn cho nền kinh tế và không làm đứt gãy đà tăng trưởng đang được duy trì khá tốt trong năm 2022 được một số đại biểu Quốc hội cũng như chuyên gia kinh tế đề cập.
Để doanh nghiệp khắc phục khó khăn, giữ vai trò xương sống của nền kinh tế, giải quyết việc làm và giải quyết các vấn đề an sinh xã hội cũng như là phát triển kinh tế - xã hội, Chính phủ cần tiếp tục có giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đi vào cuộc sống. Đại biểu cũng đề nghị có thể đề nghị với Quốc hội tiếp tục có chính sách giãn, giảm thuế cho doanh nghiệp đến năm 2023 để hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, phát triển.
Cần tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, thận trọng. Điều chỉnh dòng vốn đi vào các lĩnh vực sản xuất hiệu quả, ổn định, bền vững, hết sức tránh cung tiền chảy vào các lĩnh vực rủi ro cao, gây ra các hệ lụy tiềm ẩn như nợ xấu, kéo lãi suất và tỷ giá tăng cao, tạo ra những bất ổn cho nền kinh tế. Cần sớm có giải pháp tập trung triển khai hiệu quả các gói Nghị quyết 43 như đã nêu, đặc biệt là gói hỗ trợ lãi suất 2%; đồng thời có giải pháp phục hồi, phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp và thị trường chứng khoán, đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng – Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ nêu ý kiến.
9 tháng năm 2022, bên cạnh sự gia tăng của doanh nghiệp thành lập mới, trung bình mỗi tháng có 12,5 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, cao hơn bình quân của năm 2020 và năm 2021. Đại biểu Nguyễn Đại Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên phân tích, một trong những nguyên nhân dẫn đến sự tăng cao của số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, đó là các doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính, chi phí đầu vào sản xuất tăng cao. Để hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển trong thời gian tới, đề nghị Chính phủ cần có giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa; cùng với đó, các doanh nghiệp cần phải đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh của doanh nghiệp, tăng cường liên kết hợp tác với các doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Lo ngại những thách thức, khó khăn, đặc biệt là áp lực lạm phát trong những tháng cuối năm 2022 tiếp tục tạo sức ép lớn lên điều hành chính sách tiền tệ, kinh tế vĩ mô trong năm 2023 và có thể làm giảm hiệu quả các chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp của Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, một số ý kiến đề nghị Chính phủ quan tâm nghiên cứu, tiếp tục mở rộng hỗ trợ tài khóa hướng đến khu vực doanh nghiệp mạnh mẽ hơn, tập trung vào 2 khó khăn lớn nhất của cộng đồng doanh nghiệp hiện nay là đứt gãy chuỗi cung ứng và chi phí sản xuất gia tăng. Xem xét kỹ lưỡng nhu cầu và khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế. Tính toán cẩn trọng mức độ, thời hạn, hình thức, phương thức huy động vay nợ công để vừa đảm bảo kích thích nền kinh tế phục hồi và phát triển nhanh chóng, vừa đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn vay, đảm bảo khả năng trả nợ vay và sự ổn định, phát triển trong dài hạn của nền kinh tế.
Đánh giá cao Chính phủ triển khai khá hiệu quả Nghị quyết 43 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, đại biểu Trần Hoàng Ngân – Đoàn ĐBQH TP.Hồ Chí Minh cho rằng, việc giải ngân gói hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh đạt thấp (theo báo cáo của Chính phủ, tính đến tháng 9 giải ngân được 12,8 tỷ so với kế hoạch là 40.000 tỷ, đạt 0,03% so với kế hoạch). Tuy nhiên, gói hỗ trợ miễn giảm, gia hạn thuế triển khai thuận lợi hơn và đạt được 72,5% so với kế hoạch. Vì vậy, đại biểu Trần Hoàng Ngân đề nghị Quốc hội và Chính phủ xem xét chuyển nguồn hỗ trợ lãi suất chưa giải ngân được sang nguồn hỗ trợ miễn giảm thuế, phí, lệ phí, gia hạn thêm thời gian nộp thuế tiền thuê đất cho các doanh nghiệp trong hoàn cảnh khó khăn hiện nay, như vậy sẽ giúp được nhiều doanh nghiệp, nhiều hợp tác xã và hộ kinh doanh hơn.
Trong khi đó, PGS. TS. Nguyễn Trúc Lê, Đại học Kinh tế Quốc dân gợi ý một số giải pháp trong đó có việc lấy ý kiến cộng đồng doanh nghiệp về tính khả thi, dễ tiếp cận của chính sách, kể cả khi chính sách đã ban hành vẫn nên tiếp thu và có những sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn. Rà soát các tiêu chí liên quan tới điều kiện đánh giá các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi COVID-19, chỉnh sửa các tiêu chí cho phù hợp với thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp, tránh tối đa hiện tượng các doanh nghiệp cần vốn, nhà nước có vốn hỗ trợ nhưng lại không thể giải ngân. Đề xuất phương án đơn giản hóa thủ tục hành chính hỗ trợ doanh nghiệp, bao gồm cả thủ tục tư vấn, thành lập doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa và trong một số lĩnh vực quan trọng như nông nghiệp, nông thôn, dịch vụ vận tải, logistics. Tăng cường hậu kiểm, giảm tiền kiểm; cải cách thể chế, đơn giản thủ tục hành chính…
Năm 2022 đã khép lại, bên cạnh những thuận lợi là nhiều khó khăn, thách thức đòi hỏi Chính phủ tiếp tục chủ động, linh hoạt trong chỉ đạo điều hành. Một trong những giải pháp căn cơ, lâu dài được nêu lên đó là cần nâng cao năng lực chống chịu, tính tự cường của nền kinh tế, thúc đầy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Đây cũng là một trong những yêu cầu, nhiệm vụ trọng tâm của Nghị quyết Đại hội Đảng XIII, nhằm tạo tiền đề để xây dựng kinh tế độc lập, tự chủ, giảm phụ thuộc, chi phối bởi các nguồn lực bên ngoài, đồng thời mở rộng không gian phát triển, nâng cao sức cạnh tranh, chất lượng, hiệu quả nội tại của nền kinh tế./.