Ủy ban Tư pháp họp Phiên toàn thể lần thứ 7
Trình bày ý kiến thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2022 trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 tới, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng (PCTN) đã có bước tiến mạnh, đột phá; tham nhũng đang từng bước được kiềm chế, ngăn chặn, có chiều hướng thuyên giảm và đạt được một số kết quả quan trọng, nổi bật. Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế của Đảng, Nhà nước về quản lý kinh tế - xã hội và PCTN được đẩy mạnh, từng bước hoàn thiện cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để "không thể", "không dám", "không cần" tham nhũng. Vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị trong PCTN ngày càng được khẳng định, phát huy. Công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế được tiến hành kiên quyết, nghiêm minh. Chú trọng kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động và sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị có chức năng PCTN.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh, công tác thu hồi tài sản tham nhũng có nhiều chuyển biến. Công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán được tăng cường, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm minh các sai phạm; từng bước siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và bộ máy nhà nước. Công tác cán bộ, các giải pháp phòng ngừa tham nhũng được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện và đạt được nhiều kết quả tích cực. Vai trò của các cơ quan dân cử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên, các cơ quan truyền thông, báo chí và người dân, doanh nghiệp... trong PCTN ngày càng được chú trọng, phát huy.
Theo Phó Chủ nhiệm Nguyễn Mạnh Cường, những kết quả nêu trên đã tiếp tục khẳng định quyết tâm cao của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong cuộc đấu tranh PCTN với tinh thần "không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai và không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào"; đã tạo hiệu ứng tích cực, lan toả mạnh mẽ trong toàn xã hội, đồng thời thực sự "đã trở thành phong trào, xu thế không thể đảo ngược", được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, ủng hộ, được bạn bè quốc tế ghi nhận.
Tình hình tham nhũng còn diễn biến phức tạp, mức độ đặc biệt nghiêm trọng, xảy ra ở một số lĩnh vực
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cũng chỉ rõ công tác PCTN năm 2022 vẫn còn những hạn chế; công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế có nơi, có lúc còn chậm, chưa đáp ứng yêu cầu; công tác phát hiện, xử lý tham nhũng ở một số địa phương, bộ, ngành chưa có sự chuyển biến rõ nét; việc thực hiện một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao. Tình hình tham nhũng còn có những diễn biến phức tạp, với tính chất mức độ đặc biệt nghiêm trọng, xảy ra ở một số ngành, lĩnh vực như: y tế, đất đai, chứng khoán, đấu thầu, đấu giá…, ở cả trong khu vực công và khu vực tư, gây bức xúc trong xã hội.
Về xây dựng, hoàn thiện thể chế về PCTN, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường nêu rõ, năm 2022, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế- xã hội và PCTN tiếp tục được đẩy mạnh, từng bước gắn kết đồng bộ giữa PCTN với phòng, chống tiêu cực. Nhằm tăng cường hơn nữa công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã quyết định thành lập Ban Chỉ đạo PCTN, tiêu cực ở cấp tỉnh, đã góp phần tạo sự thống nhất, đồng bộ từ Trung ương đến địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác này. Hoạt động lập pháp của Quốc hội tiếp tục đổi mới theo hướng dân chủ, phát huy tính chủ động; chú trọng bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ và minh bạch của hệ thống pháp luật; tăng cường công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật.
Tuy nhiên, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế để PCTN còn có những hạn chế, tính ổn định và khả năng dự báo chưa cao; một số quy định còn chưa đồng bộ, thống nhất. Theo Báo cáo của Chính phủ, cơ chế, chính sách về quản lý kinh tế - xã hội trên một số lĩnh vực còn thiếu chặt chẽ, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý; một số quy định còn sơ hở, chồng chéo, dễ bị lợi dụng, dễ làm nảy sinh tham nhũng nhưng chậm được sửa đổi, bổ sung, nhất là trên các lĩnh vực: Quản lý, sử dụng đất đai, tài nguyên, khoáng sản; đấu thầu; đầu tư, mua sắm, quản lý, sử dụng tài sản công; quản lý doanh nghiệp nhà nước và vốn nhà nước tại doanh nghiệp…
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường
Về công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về PCTN, phát huy vai trò, trách nhiệm của xã hội trong PCTN, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng, công tác đấu tranh, phản bác luận điệu xuyên tạc, chống phá của các thế lực thù địch được tăng cường; đã xử lý nghiêm các trường hợp thông tin không đúng, xuyên tạc về tình hình và công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực. Các cơ quan báo chí đã tích cực đồng hành cùng Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức năng trong PCTN, tiêu cực. Các cơ quan hữu quan chủ động phối hợp với các cơ quan báo chí thông tin kịp thời kết quả xử lý kỷ luật của Đảng, kết luận thanh tra, kiểm toán, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên tăng cường giám sát công tác PCTN, tiêu cực, giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện và nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu và cán bộ chủ chốt các cấp.
Bên cạnh những kết quả tích cực đạt được, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho rằng, công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật về PCTN, tiêu cực còn có mặt hạn chế, hiệu quả chưa cao. Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý còn thiếu tự giác chấp hành pháp luật, để xảy ra tham nhũng, tiêu cực. Sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên, báo chí và nhân dân trong đấu tranh PCTN, tiêu cực còn chưa được phát huy đúng mức; còn có trường hợp phóng viên, nhà báo thoái hóa, biến chất “tống tiền”, cưỡng đoạt tài sản của doanh nghiệp, cán bộ nhà nước…
Nhiều hạn chế trong công tác phòng ngừa tham nhũng đã kéo dài nhiều năm
Về thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết, năm 2022, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương tiếp tục đẩy mạnh việc triển khai thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng. Tăng cường thực hiện công khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; chú trọng rà soát, sửa đổi, bổ sung các định mức, tiêu chuẩn, chế độ, quy tắc ứng xử; tập trung kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn và đạt được một số kết quả quan trọng; tích cực thực hiện việc chuyển đổi vị trí công tác để phòng ngừa tham nhũng đẩy mạnh cải cách hành chính, nỗ lực cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, thường xuyên công khai, công bố, cập nhật thủ tục hành chính; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng; chú trọng xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng.
Tuy nhiên, việc thực hiện một số giải pháp phòng ngừa tham nhũng còn có những hạn chế; công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên nên tác dụng phòng ngừa tham nhũng chưa cao. Cụ thể là, tại nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương, người đứng đầu chưa quan tâm thực hiện đầy đủ các quy định về công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động và trách nhiệm giải trình; Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước trong một số trường hợp còn chưa đáp ứng yêu cầu; Việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật hành chính của cán bộ, công chức, viên chức ở một số cơ quan, đơn vị, địa phương còn chưa nghiêm; việc phát hiện các trường hợp vi phạm thực hiện quy tắc ứng xử gia tăng đáng kể; tình trạng lợi dụng kẽ hở về cơ chế, chính sách, pháp luật, vị trí công tác để nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp còn diễn ra ở nhiều lĩnh vực; hiện tượng người dân phải “lót tay” trong giải quyết công việc… là thực trạng xảy ra đã nhiều năm nhưng chưa được ngăn chặn kịp thời… Công tác thanh tra, kiểm tra việc PCTN đối với khu vực ngoài nhà nước tuy đã được tăng cường nhưng hiệu quả chưa cao, nhiều vụ việc tham nhũng xảy ra trong khu vực ngoài nhà nước với tính chất, mức độ đặc biệt nghiêm trọng nhưng việc phát hiện qua công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế.
Đáng lưu ý là nhiều hạn chế trong công tác phòng ngừa tham nhũng đã kéo dài nhiều năm do nhiều nguyên nhân khác nhau; trong đó nhiều hạn chế có nguyên nhân từ khâu tổ chức thực hiện pháp luật, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả. Đề nghị Chính phủ cần quan tâm, có giải pháp quyết liệt để khắc phục triệt để những hạn chế nêu trên, nhất là việc đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong tổ chức thực thi pháp luật.
Về kết quả thanh tra, kiểm toán nhà nước, giải quyết khiếu nại, tố cáo góp phần phát hiện, xử lý tham nhũng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường nhận thấy, mặc dù theo Báo cáo của Chính phủ, thông qua hoạt động thanh tra, kiểm toán đã phát hiện nhiều sai phạm về kinh tế và kịp thời chuyển nhiều vụ việc có dấu hiệu tội phạm cho cơ quan điều tra xử lý theo quy định; tuy nhiên, vẫn còn trường hợp các cơ quan Thanh tra tại địa phương sau khi tiến hành thanh tra không phát hiện được vi phạm hoặc không chuyển vụ việc có dấu hiệu tội phạm sang cơ quan điều tra, chỉ đến khi Thanh tra Chính phủ hoặc cơ quan Ủy ban Kiểm tra tiến hành thanh tra, kiểm tra lại thì các vi phạm này mới được phát hiện để chuyển cho cơ quan điều tra. Tình trạng trùng lặp, chồng chéo về đối tượng, thời gian thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đối với doanh nghiệp và cơ quan nhà nước vẫn xảy ra ở một số địa phương.
Về kết quả phát hiện, xử lý tham nhũng, thu hồi tài sản tham nhũng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh, năm 2022, công tác phát hiện, xử lý tham nhũng được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và có bước đột phá mạnh mẽ; kết hợp giữa xử lý kỷ luật, hành chính của Đảng, Nhà nước với xử lý hình sự. Cấp ủy, Ủy ban Kiểm tra các cấp đã tập trung kiểm tra phát hiện, làm rõ nhiều sai phạm và thi hành kỷ luật đối với nhiều đảng viên vi phạm pháp luật về PCTN, tiêu cực, vi phạm các quy định về quản lý kinh tế, kể cả cán bộ đương chức và nghỉ hưu.
Bên cạnh những kết quả tích cực đạt được, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho rằng, công tác phát hiện, xử lý tham nhũng còn có những hạn chế nhất định; chất lượng, tiến độ giải quyết một số vụ việc, vụ án tham nhũng còn chưa đạt yêu cầu; một số vụ án phải tạm đình chỉ, chậm tiến độ do bị can bỏ trốn; một số vụ án phải đình chỉ do hành vi không cấu thành tội phạm. Công tác phối hợp giữa các cơ quan chức năng còn có trường hợp chưa kịp thời, chặt chẽ, nhất là trong công tác giám định, định giá tài sản phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng; nhiều vụ án phải tạm đình chỉ do chờ kết quả giám định, định giá... Kết quả công tác thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án tham nhũng, kinh tế tuy có chuyển biến rất tích cực, đặc biệt là trong giai đoạn điều tra; tuy nhiên, trong giai đoạn thi hành án, tỷ lệ này còn chưa cao, nhất là đối với số phải thi hành về tiền./.